تحمیق از نوع انگلیسی

یورونیوز: هرساله در آستانه پایان سال، فرهنگ‌های لغت انگلیسی چند کلمه‌ای را که در طول سال زیاد استفاده شده‌اند، به عنوان کلمه سال انتخاب می‌کنند. امسال واژه «Gaslighting» که اصطلاحی در روان‌شناسی است، جزء این کلمات است. این واژه انگلیسی در کاربرد دیگر خود به معنی «تحمیق» یا دستکاری ذهنی، گمراه‌کردن و فریفتن است و به عنوان کلمه سال دیکشنری مریام-وبستر شناخته شده است. میزان جست‌وجوی این کلمه در وب‌سایت این فرهنگ لغت در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل آن هزارو ۷۴۰ درصد افزایش داشته است. اما این افزایش برای یافتن معنی یک کلمه، کمی عجیب بود؛ چراکه برخلاف سال‌های قبل، عوامل متعددی برای این رشد وجود دارد.

البته کلمات دیگری هم مثل deepfakes به معنی «جعل عمیق»، dark web به معنی «وب تاریک»، deep states به معنی «دولت پنهان»، fake news به معنی «اخبار جعلی» و trolling به معنی «اوباشی‌گری مجازی» هم میزان جست‌وجوی قابل قبولی را به خود اختصاص داده بودند.

سایر واژه‌های پرکاربرد این دیکشنری به ترتیب زیر قرار دارند:

«اولیگارش» که تحت تأثیر حمله روسیه به اوکراین پربازدید شد؛ «اُمیکرون»، نوع پایدار کووید۱۹ و پانزدهمین حرف الفبای یونانی؛ کدیفای به معنی «تدوین قانون»، مانند تبدیل حق سقط جنین به قانون فدرال؛ Queen consort به معنی مصاحب ملکه، لقبی که به کامیلا همسر پادشاه چارلز بریتانیا گفته می‌شود.

واژه سال

پیتر سوکولوفسکی، همچنین درباره واژه برتر سال گفت که «Gaslighting» در کل سال ۲۰۲۲ در صدر 50 واژه پربازدید این دیکشنری بوده است. وی ادامه داده است جست‌وجو برای واژه «تحمیق» در چهار سال گذشته همواره رو به افزایش بوده حال آنکه روال این‌گونه بوده که یک اتفاق خاص در یک برهه زمانی مشخص باعث افزایش جست‌وجوی یک کلمه می‌شده است؛ در حالی که در سال ۲۰۲۲، هیچ رویداد واحدی وجود نداشت که کنجکاوی قابل توجهی را در مورد این کلمه ایجاد کند». سوکولوفسکی گفت: «به‌طور مکرر در هر روز از سال به آن رجوع می‌شد». فرهنگ لغت مریام-وبستر معنی این واژه را چنین توضیح داده است که این اصطلاح به نوعی دستکاری روانی یک فرد در یک دوره نسبتا طولانی است که «قربانی را وادار می‌کند اعتبار افکار، درک واقعیت یا خاطرات خود را زیر سؤال ببرد و معمولا منجر به سردرگمی، از‌دست‌دادن اعتمادبه‌نفس و عزت نفس، عدم اطمینان از ثبات عاطفی یا روانی و وابستگی فرد قربانی به تحمیق‌گر می‌شود».

«تحمیق» به نوعی یک ابزار شنیع است که توسط سیاست‌مداران، دولتمردان و حتی در مواردی توسط افراد خانواده نسبت به سایر اعضا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی موارد در روابط بین فردی با دوستان و همکاران نیز ممکن است مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

نوع خاصی از احمق‌انگاری نیز وجود دارد که به آن «تحمیق پزشکی» گفته می‌شود و آن زمانی است که که یک بیمار با مراجعه به پزشک و گفتن نشانه‌های بیماری خود، با این برخورد پزشک مواجه می‌شود که این علائم همه ساخته و پرداخته ذهن خود بیمار است و او مشکل خاصی ندارید.

این واژه از  کجا می‌آید؟

اولین بار این واژه با نمایش‌نامه «چراغ توری» اثر پاتریک همیلتون در سال ۱۹۳۸ بر سر زبان‌ها افتاد. بعدها در دهه ۱۹۴۰ دو اقتباس سینمایی از این نمایش‌نامه شد که یکی از آنها، «چراغ گاز» به کارگردانی جورج کوکور در سال ۱۹۴۴، با بازی اینگرید برگمن در نقش پائولا آلکویست و چارلز بویر در نقش گرگوری آنتون بود. بازیگران اصلی این فیلم پس از اینکه عاشق یکدیگر می‌شوند با هم ازدواج می‌کنند و هنوز چندی از زندگی مشترک آنها نمی‌گذرد که مشخص می‌شود مرد خانواده سعی در «تحمیق» همسر خود دارد به‌طوری که او اصرار دارد که گلایه‌های پائولا از کم‌نورشدن مداوم چراغ‌های گازی خانه‌های لندن، حاصل ذهن آشفته‌ او است؛ در حالی که هرگز این‌گونه نبود.

اصطلاح gaslighting بعدا توسط پزشکان برای توصیف بالینی نوعی کنترل اجباری طولانی‌مدت در روابط استفاده شد.

وب‌سایت دیکشنری مریام-وبستر معمولا ماهانه بیش از صد میلیون بازدیدکننده دارد و به گفته سردبیر آن، این فرهنگ لغت برای انتخاب واژه سال خود لغات معتنابهی را که همیشه سرچ می‌شوند، در آمار خود نمی‌آورد. واژه منتخب و پربازدید سال گذشته نیز «واکسن» بود.