اهمیت سنگ‌نوشته‌های تاریخی در شناساندن هویت اجتماعی
سنگ‌نوشته‌های تاریخی ازجمله میراث مکتوب جوامع بشری‌اند که با توجه به مقاوم‌بودن جنس آن نسبت به سایر آثار نوشته‌شده سالم‌تر و ملموس‌تر به دست ما و نسل‌های آینده می‌رسند. اهمیت سنگ‌نوشته‌ها را می‌توان در نقش تاریخی، اجتماعی و فرهنگی، هنری و در انواع سنگ فرمان، سنگ محراب، سنگ وقف، سنگ یادبود، سنگ قبور تاریخی، سنگاب و سنگ‌نوشته‌ها به‌عنوان جزئی از معماری ابنیه تاریخی بررسی و مطالعه کرد.
پرستو قاسمی‌اندرود-پژوهشگر باستان‌شناسی دوران اسلامی: سنگ‌نوشته‌های تاریخی ازجمله میراث مکتوب جوامع بشری‌اند که با توجه به مقاوم‌بودن جنس آن نسبت به سایر آثار نوشته‌شده سالم‌تر و ملموس‌تر به دست ما و نسل‌های آینده می‌رسند. اهمیت سنگ‌نوشته‌ها را می‌توان در نقش تاریخی، اجتماعی و فرهنگی، هنری و در انواع سنگ فرمان، سنگ محراب، سنگ وقف، سنگ یادبود، سنگ قبور تاریخی، سنگاب و سنگ‌نوشته‌ها به‌عنوان جزئی از معماری ابنیه تاریخی بررسی و مطالعه کرد. این میراث گران‌قدر بر اثر عوامل طبیعی شامل نور خورشید، باد و باران، رطوبت، رشد گلسنگ‌ها، فضولات حیوانات، باران اسیدی، زلزله، سیل، آتش‌سوزی و عوامل انسانی شامل جابه‌جایی غیراصولی، سرقت، به‌کارگیری به‌عنوان مصالح ساختمانی، روشن‌کردن آتش در داخل بناها، در معرض تخریب و نابودی قرار دارند. ایران از حیث آفرینش سنگ‌نوشته‌ها جزء چند کشور باستانی است و یکی از خاستگاه‌های کتیبه‌نویسی در جهان است که از دوره ایلامیان به‌طور گسترده آغاز می‌شود و تا دوره معاصر همچنان ادامه می‌یابد تا اواخر دوره ساسانی کتیبه‌نویسی یکی از اسناد و مدارک رسمی دولت تلقی می‌شد.
اولین سنگ‌نوشته‌ها، در قرن ۱۶ میلادی (۱۰ هجری‌قمری) مورد توجه و مطالعه واقع شدند و از منابع دست‌اول تاریخی محسوب می‌شوند و در بعضی مواقع گره‌گشای تشتت‌های پیش‌آمده در ذکر موضوع و رویدادهای تاریخ است.
به‌طورکلی سنگ‌نوشته‌های تاریخی کشورها به دوره قبل از اسلام و بعد از اسلام طبقه‌بندی می‌شوند. هر‌یک از این دوره‌ها به تقسیمات جزئی‌تری با نام سلسله‌های حکومتی نام‌گذاری شده‌اند. بنابراین در پژوهش‌های تاریخی این حوزه می‌توان با مستندسازی سنگ‌نوشته‌های منقول و غیرمنقول، شناسایی آسیب‌های وارده و رفع موارد برای حفظ آثار باقی‌مانده، انتقال سنگ‌نوشته‌های منقول و غیرمنقول به محلی امن و حفاظت بیشتر، مستندسازی کتیبه‌ها و بررسی نقوش حجاری‌شده و شناسایی استادکاران، حجاران و هنرمندان حک‌شده روی سنگ‌نوشته‌ها بتوان منبع اطلاعاتی این حوزه را جمع‌آوری و برای حفاظت، معرفی و نمایش آنها تصمیم‌گیری جامع‌تری انجام داد.
استان زنجان با هشت شهرستان در شمال غرب ایران قرار دارد که در مطالعات انجام‌شده در سطح ابنیه و محوطه‌های تاریخی دوران اسلامی استان زنجان، نتایج زیر به دست آمد و سنگ فرمان دوره قاجار یک عدد، سنگ محراب سه عدد با دوره‌های سلجوقی و قاجار، سنگ وقف سه عدد با قدمت قاجار، سنگ یادبود در ابنیه تاریخی ۱۱ عدد با دوره‌های صفوی و قاجار، سنگ‌قبر با کتیبه و نقوش سالم ۴۰ عدد دوره‌های ایلخانی تا قاجار، قوچ سنگی کتیبه‌دار شش عدد دوره تیموری و صفوی، کتیبه‌های سنگی جزئی از بنا دو عدد دوره ایلخانی و سنگاب یک عدد دوره قاجار است. نبود آموزش لازم به روستایان، دهیاران، دانش‌آموزان و مسئولان برای شناسایی و حفظ آثار منطقه مورد زیست باعث شده این میراث ارزشمند و تکرارناشدنی در خطر نابودی و حذف از تاریخ قرار بگیرد؛ بنابراین رسالت مطالعات پژوهشی این حوزه و حوزه‌های دیگر تاریخی بر عهده پژوهشگران و باستان‌شناسان است که با مستندسازی، شناخت آسیب‌شناسی، رفع خطر و ایجاد محلی امن به نام موزه سنگ‌نوشته به معرفی آثار منقول و غیرمنقول برای نگهداری این آثار برای نسل‌های آینده بپردازند.
