زمین زیر پای البرز در حال فرو رفتن است
استان البرز، به عنوان یکی از استان‌های مهم و پرجمعیت در غرب تهران و منطقه کلان‌شهری پایتخت، این روزها درگیر یکی از پیچیده‌ترین معضلات زیست‌محیطی و زیرساختی کشور شده است؛ پدیده‌ای که به نام «فرونشست زمین» شناخته می‌شود. این پدیده، که ناشی از کاهش ارتفاع سطح زمین بر اثر عوامل مختلف طبیعی و انسانی است، به‌سرعت در این منطقه گسترش یافته و نگرانی‌های جدی درباره ایمنی زیرساخت‌های حیاتی و زندگی روزمره مردم ایجاد کرده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
ملیحه مقصودی-دکترای شهرسازی: استان البرز، به عنوان یکی از استان‌های مهم و پرجمعیت در غرب تهران و منطقه کلان‌شهری پایتخت، این روزها درگیر یکی از پیچیده‌ترین معضلات زیست‌محیطی و زیرساختی کشور شده است؛ پدیده‌ای که به نام «فرونشست زمین» شناخته می‌شود. این پدیده، که ناشی از کاهش ارتفاع سطح زمین بر اثر عوامل مختلف طبیعی و انسانی است، به‌سرعت در این منطقه گسترش یافته و نگرانی‌های جدی درباره ایمنی زیرساخت‌های حیاتی و زندگی روزمره مردم ایجاد کرده است. فرونشست زمین زمانی رخ می‌دهد که سفره‌های آب زیرزمینی به طور غیرقابل بازگشتی کاهش می‌یابد و زمین روی آنها نشست می‌کند. این وضعیت معمولا به دنبال برداشت بی‌رویه و خارج از کنترل منابع آب زیرزمینی، به‌ویژه در مناطق شهری و صنعتی، اتفاق می‌افتد. در استان البرز، برداشت گسترده از این منابع برای تأمین نیازهای کشاورزی، صنعتی و شهری، به‌شدت سفره‌های آب را تخلیه کرده و باعث بروز فرونشست شده است. هرچند ممکن است این پدیده در نگاه اول فقط به عنوان یک تغییر فیزیکی در زمین دیده شود، اما پیامدهای آن بسیار فراتر و عمیق‌تر است. یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات ناشی از فرونشست، آسیب به زیرساخت‌های حیاتی استان است؛ خطوط انتقال گاز و آب، اتوبان‌ها، راه‌آهن و سایر شبکه‌های حمل‌ونقل و خدمات عمومی که محورهای اصلی زندگی و اقتصاد در البرز هستند. ترک‌ها و نشست‌های زمین، موجب آسیب‌دیدگی این شبکه‌ها می‌شود و در نتیجه، علاوه بر هزینه‌های سنگین تعمیر و بازسازی، قطع موقت یا دائمی خدمات حیاتی را به دنبال دارد که امنیت و رفاه میلیون‌ها نفر را به خطر می‌اندازد.
علاوه بر تهدیدات زیرساختی، فرونشست می‌تواند به طور مستقیم زندگی مردم را نیز تحت تأثیر قرار دهد؛ از بروز ترک‌ها در ساختمان‌ها و مسکن‌های شهری گرفته تا افزایش ریسک حوادث ناگهانی مانند رانش زمین. این وضعیت، به‌ویژه برای مناطقی که جمعیت زیادی در آن زندگی می‌کنند، هشداری جدی برای مسئولان و جامعه است. عوامل متعددی در تشدید فرونشست البرز نقش دارند، اما برداشت بی‌رویه و غیرقانونی آب زیرزمینی بدون شک عامل اصلی است. این موضوع ناشی از مدیریت ناکارآمد منابع آب، رشد سریع جمعیت و توسعه نامتناسب شهری و صنعتی است که فشار زیادی به منابع طبیعی وارد می‌کند. به بیان دیگر، پدیده فرونشست، نشانگر ناتوانی سیستم مدیریت منابع طبیعی در انطباق با نیازهای روزافزون استان است. برای مقابله با این بحران، لازم است رویکردی جامع و علمی اتخاذ شود. نخستین گام، اصلاح و بهینه‌سازی مصرف آب در تمامی بخش‌هاست؛ استفاده از فناوری‌های نوین برای کاهش هدررفت، اصلاح روش‌های کشاورزی و ارتقای بهره‌وری در صنایع می‌تواند نقش حیاتی ایفا کند. همچنین، نظارت دقیق‌تر بر برداشت‌ها و برخورد قاطع با موارد غیرمجاز باید در دستور کار قرار گیرد. بدون کنترل جدی این عامل، هیچ اقدامی برای مهار فرونشست مؤثر نخواهد بود. علاوه بر مدیریت منابع آب، بازنگری در نحوه توسعه شهری و صنعتی البرز ضروری است. توسعه پایدار که در آن ملاحظات زیست‌محیطی در همه مراحل برنامه‌ریزی و اجرا لحاظ شود، می‌تواند از گسترش آسیب‌های فرونشست جلوگیری کند. همچنین، افزایش فضای سبز و تقویت پوشش گیاهی، علاوه بر نقش‌های زیست‌محیطی، می‌تواند در تثبیت خاک و کاهش خطر فرونشست مؤثر باشد. نکته‌ای که نباید فراموش شود، نقش مشارکت و آگاهی عمومی است. هرچه مردم از وضعیت بحران آگاه‌تر باشند و در محافظت از منابع طبیعی سهم فعال‌تری ایفا کنند، امکان پیشگیری و کنترل این معضل افزایش می‌یابد. آموزش، اطلاع‌رسانی و تشویق به رفتارهای پایدار در مصرف آب و حفظ محیط زیست باید جزء برنامه‌های کلان استان باشد. فرونشست در البرز، پدیده‌ای نیست که بتوان آن را نادیده گرفت یا به آینده موکول کرد. این بحران، زنگ خطری است که هر روز بلندتر و واضح‌تر به گوش می‌رسد؛ هشدار به مدیران، برنامه‌ریزان و همه ما که در قبال زمین و منابع طبیعی مسئولیم. اگر امروز فکری نشود، فردا هزینه‌ای پرداخت می‌کنیم که نه‌تنها اقتصادی، که انسانی و اجتماعی است. فرونشست، نه‌فقط فرو‌رفتن زمین، که فرو‌رفتن فرصت‌ها و آینده‌ای است که هنوز می‌توان آن را نجات داد. آینده‌ای که هر لحظه در انتظار تصمیم‌هایی جدی و عمل‌هایی عمیق است.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
