ایرنه پاپاس

«ایرنه پاپاس»، بازیگر نامدار سینمای یونان، در 93‌سالگی درگذشت. این بازیگر با چهره‌ای ساده، نماد زیبایی یونانی، نماینده فرهنگ مدیترانه در خارج از کشور، زن کاریزماتیک و چهره بین‌المللی یونان در طول 50 سال فعالیت هنری خود، در بیش از  80 فیلم سینمایی بازی کرد. او در فیلم‌هایی مانند «ماندولین کاپیتان کارولی»، «آتیلا»، «توپ‌های ناوارون»، «الکترا»، «زوربای یونانی»، «زد»، «یک‌هزار روز از آن»، «محمد رسول‌الله»، «مسیح در ابولی توقف کرد»، «عمر مختار»، «در دل شب» و «یک تصویر ناطق» ایفای نقش کرد.

ایرنه پاپاس متولد سوم سپتامبر سال 1926 شهر کورینتوس بازیگر سال‌های 1948 تا 2003 است. مادرش، النی پروزانو، معلم مدرسه بود. او همیشه به رفتار دوران کودکی‌اش اشاره می‌کند که در آن دوران از پارچه و چوب، عروسک می‌ساخته و بازی می‌کرده یا گاهی پس از تماشای تئاترهای روستایی از مصیبت‌های یونانی مانند بازیگران آنها روسری مشکی دور سر خود می‌بسته و برای بچه‌های دیگر اجرا می‌کرد.

در 15سالگی در مدرسه سلطنتی هنرهای نمایشی در آتن و کلاس‌های آواز شرکت کرد. وقتی صحبت از بازیگری به میان می‌آمد، او کمی شورشی بود و از رویکرد تجویز‌شده در مدرسه خوشش نمی‌آمد. پاپاس سعی کرد سبک بازیگری خود را در دوران مدرسه تقویت کند.

در 1948 از مدرسه بازیگری فارغ‌التحصیل شد و در بسیاری از آثار کلاسیک یونانی به ایفای نقش پرداخت. ضمن اینکه تجربه‌هایی در تراژدی‌های «ایبسن و شکسپیر» را در دنیای حرفه‌ای بازیگری برای خود رقم زد. او قبل از سال 1953 توانست نقش‌هایی کوچک را در برخی از فیلم‌های یونانی بازی کند؛ اما در آن سال نقش برجسته او در فیلم «شهر مرده» ساخته فریکسوس ایلیاسیس در 1951 بود. درخشش او در «شهر مرده» تا سطح بین‌الملل او را مطرح کرد و پاپاس از این فرصت برای پیشرفت حرفه‌ای خود استفاده کرد.

او 21ساله بود که با کارگردان فیلم آلکیس پاپاس ازدواج کرد. ازدواج دوم او با تهیه‌کننده سینما «خوزه کان» در سال 1957 بود که بی‌سرانجام ماند. در سال 1961 به‌عنوان بهترین بازیگر جشنواره فیلم برلین شناخته شد و در سال 1987 ریاست هیئت داوران جشنواره ونیز را 

بر ‌عهده گرفت. از دیگر افتخارات او می‌توان به دریافت جایزه بهترین بازیگری جشنواره فیلم شهر تسالونیکی یونان و جایزه بهترین بازیگر زن از سوی هیئت ملی نقد آمریکا اشاره کرد.

پس از نمایش این فیلم در جشنواره فیلم کن، آوازه پاپاس مطرح شد و در همان سال برای پیشرفت حرفه‌ای بین‌المللی خود با یک شرکت پخش فیلم ایتالیایی قرارداد بست. او خیلی زود توجه فیلم‌سازان مهم آمریکایی را به خود جلب کرد. به‌عنوان یک بازیگر بسیار با‌استعداد و با طیف وسیعی از احساسات، در فهرست بلندی از فیلم‌های هالیوود بازی کرد که باعث شهرت بیشتری در سطح بین‌المللی برایش شد. حضور او در اولین فیلم آمریکایی‌اش، «مردی از قاهره» بسیار ضعیف بود؛ اما او توانست خود را ارتقا دهد و در فیلم «ادای احترام به یک مرد بد»، به کارگردانی رابرت وایز، درخشید و در کنار جیمز کاگنی بازی کرد.

در سال 1962 با میکالیس کاکوگیانیس همکاری کرد و در اقتباس سینمایی از «الکترا» اوریپید به همراه یانیس فرتیس، آلکا کاتسلیس و مانوس کاترکیس بازی کرد. این فیلم در مجموع 24 جایزه و افتخار از‌جمله جوایز بهترین اقتباس فیلم و موسیقی متن جشنواره فیلم کن (1962) را به دست آورد.

پاپاس وقتی در فیلم‌های تحسین‌شده‌ای مانند «توپ‌های ناواران» و «زوربای یونانی» حضور یافت، به شهرت جهانی رسید؛ فیلم‌هایی که با آنتونی کوئین هم‌بازی بود. او سپس در سال 1969 در فیلم «یک‌هزار روز از آن» با ریچارد برتون هم‌بازی شد و در «زنان تروآ» با کاترین هپبورن همکاری داشت. حضورش در فیلم «زد» اثر کوستا گاوراس در یادها ماند و در سال‌های بعد با «ونجلیز» آهنگ‌ساز مطرح یونانی همراه شد و آلبوم «اودس» را عرضه کرد. در فیلم محمد رسول‌الله در 1976 به کارگردانی مصطفی عقاد برای سومین بار با آنتونی کوئین هم‌بازی شد و در ابتدای دهه 80 در فیلم «شیر صحرا - 1981» این تجربه را دوباره تکرار کرد. از آخرین نقش‌آفرینی‌های او در سینما می‌توان به «ماندولین کاپیتان کورلی 2001» اشاره کرد.

او در زمینه‌ موسیقی فعالیت‌های بسیاری داشت که از مهم‌ترین آنها همکاری با میکیس تئودوراکیس در فیلم زوربای یونانی (1964) بود. پاپاس جایزه بهترین بازیگر زن را در سال 1961 در جشنواره بین‌المللی فیلم برلین برای فیلم «آنتیگون» دریافت کرد. او برای بازی در این فیلم جوایز بسیاری به‌ دست آورد. جایزه ‌زنان تروآ در 1971 همچنین شیر طلایی ونیز در سال 2009 از دیگر جوایز اوست. فعالیت‌های پاپاس از او نوعی قهرمان ملی ساخته است. او به‌عنوان زنی قوی، زیبا و مستقل با روحیه بالا رفتار می‌کرد. او را تجسم عمیق‌ترین جوهر روح زن در یونان که تصویری از زیبایی والا با کیفیتی ماورایی ارائه می‌دهد، می‌نامند. از منظر سیاسی او همیشه یک لیبرال بود و به‌ دلیل مخالفت شدیدش با حکومت نظامی در 1967 قدرت خود را تقویت کرد. او در دوران دیکتاتوری نظامی یونان (1967-1974) به‌عنوان یک تبعیدی در ایتالیا و نیویورک زندگی می‌کرد؛ اما در سال 1974 به کشورش بازگشت. در سال 2003 او در هیئت‌مدیره بنیاد «آنا ماری» خدمت کرد و با تشکیل یک صندوق مالی به مردم مناطق روستایی یونان کمک می‌کرد.

در سال 2008 او در تئاتر باستانی Ostia Antica در ایتالیا «جایزه بین‌المللی فرهنگ» را از طرف سازمان Premio Roma دریافت کرد. در سال 2009، پس از پیشنهاد کارگردان این رویداد، کارگردان سرشناس، مائوریتزیو اسکاپارو، از این هنرپیشه یونانی با دریافت «شیر طلای چهلمین دوسالانه تئاتر ونیز» تجلیل شد. او با اشاره به تراژدی باستانی تأکید کرد: «این آثار از 12سالگی من را تحت تأثیر قرار داده است. من هنوز فکر می‌کنم که مثل همیشه مرتبط است، آینه‌ای از جامعه ما و تمام تناقضات آن». هنگامی که او تصمیم گرفت ایفای چنین نقش‌هایی را متوقف کند، در مصاحبه‌ای با روزنامه Avenire رم اظهار کرد: «تصمیم گرفتم که دیگر بازی نکنم؛ زیرا تراژدی مسئولیت بزرگی را به‌ دنبال دارد و ترس از اینکه ممکن است نتوانم با آن کنار بیایم، احساس بسیار بدی در من ایجاد می‌کند». در سال 2018 اعلام شد پاپاس از بیماری آلزایمر رنج می‌برد و دور از چشم مردم زندگی می‌کند. او در 14 سپتامبر 2022 (23 شهریور 1401) درگذشت.