به دنبال نظریه‌های خیالی نباشیم

در اوایل تیر 1401، پس از رخداد زمین‌لرزه‌های پی‌درپی در منطقه جزیره کیش، چارک، بندر مقام و بندر خمیر مطرح شد که دلیل رخداد این زلزله‌های پی‌درپی، غیرطبیعی و در برخی مطالب منتشرشده، علت آن «هارپ» اعلام شد. «هوگو چاوز» رئیس‌جمهوری پیشین ونزوئلا نیز در سال 1388 واشنگتن را متهم به به‌کارگیری سلاح هارپ و ایجاد زلزله مرگبار2010 هائیتی کرد. یک رسانه داخلی هم در اواخر سال 88 با انتشار یک گزارش تأییدنشده و به نقل از یک منبع خبری روسی عنوان کرد که نیروی دریایی ایالات متحده با استفاده از فناوری خود، قصد ایجاد زلزله‌ای در ایران داشته که اشتباها هائیتی را (در زلزله 12 ژانویه 2010) مورد هدف قرار داده است! برخی هارپ را در ایجاد زمین‌لرزه سیچوان چین (2008) نیز مقصر دانسته‌اند.

برنامه پژوهشی شفق فعال با فرکانس بالا یا هارپ (HAARP)، یک پروژه علمی با هدف مطالعه خواص و رفتار یونوسفر است. یونوسفر تقریبا 80 تا 650 کیلومتر بالاتر از سطح زمین، درست در لبه فضا قرار دارد. یونوسفر مرز بین جو پایینی زمین -جایی که ما زندگی می‌کنیم و تنفس می‌کنیم- و خلأ فضا را تشکیل می‌دهد. عملیات تأسیسات پژوهشی هارپ در 11 آگوست 2015 از نیروی هوایی ایالات متحده به دانشگاه آلاسکا، فیربنکس، منتقل شد و اجازه داده شد تا به کاوش در پدیدارشناسی یونوسفر در یک توافق‌نامه تحقیق و توسعه مشترک ادامه دهد. هارپ تواناترین فرستنده پرقدرت و فرکانس بالا برای مطالعه یونوسفر در جهان است. برنامه هارپ متعهد به توسعه یک مرکز پژوهشی یونوسفر در سطح جهانی است که متشکل از تأسیسات پژوهشی یونوسفر، یک مرکز فرستنده پرتوان در محدوده فرکانس بالاست و می‌تواند برای برانگیختن موقت ناحیه محدودی از یونوسفر برای مطالعه علمی استفاده شود و مجموعه‌ای پیچیده از ابزارهای علمی یا تشخیصی است که می‌تواند برای مشاهده فرایندهای فیزیکی در منطقه تحریک‌شده مد‌نظر استفاده می‌شود. تأسیسات پژوهشی یونوسفر به‌صورت کنترل‌شده به دانشمندان این امکان را می‌دهد که فرایندهایی را که به‌طور مداوم تحت تحریک طبیعی خورشید رخ می‌دهند، بهتر درک کنند. همچنین توصیف یونوسفر با استفاده از ماهواره، مشاهده تلسکوپی ساختار ظریف شفق قطبی و مستندسازی تغییرات طولانی‌مدت در لایه اوزون از امکانات دیگر آن است. ابزار اصلی در هارپ، تجهیزات پژوهشی یونوسفر (IRI)، شامل آرایه‌ای از 180 آنتن رادیویی است که در مساحتی به وسعت 0.13 کیلومترمربع (33 هکتار) پخش شده است. همچنان‌ که گفته شد یونوسفر خارجی‌ترین لایه جو زمین است. از حدود 50‌کیلومتری بالای سطح زمین شروع می‌شود و حاوی اتم‌ها و مولکول‌هایی است که توسط نور فرابنفش خورشید یونیزه می‌شوند (یعنی یک الکترون از دست می‌دهند و دارای بار مثبت می‌شوند). یونوسفر برای رادیو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا فرکانس‌های رادیویی پایین از یونوسفر منعکس می‌شوند و امکان ارتباطات از راه دور را فراهم می‌کنند. در فرکانس‌های بالاتر، ارتباطات رادیویی با ماهواره‌ها از یونوسفر عبور می‌کند. یونوسفر همچنین جایی است که هنگام برخورد ذرات باد خورشیدی با اتم‌های اکسیژن و نیتروژن، شفق‌های قطبی رخ می‌دهند. تجهیزات پژوهشی یونوسفر امواجی را در فرکانس‌های بین 2.7 تا 10 مگاهرتز با توان 3.6 مگاوات ارسال می‌کند. امواج رادیویی را به سمت بالا به یونوسفر منتقل می‌کند؛ جایی که باعث می‌شود الکترون‌ها به‌صورت امواج حرکت کنند. هارپ یک گرم‌کننده یونوسفر است و به همین دلیل به این نام خوانده می‌شود؛ زیرا تحریک الکترون‌ها دمای آنها را افزایش می‌دهد و می‌توان گفت که قوی‌ترین گرم‌کننده یونوسفر نیز محسوب می‌شود. با تغییر چگالی الکترون‌ها در یک منطقه خاص، دانشمندان با استفاده از هارپ می‌توانند چگونگی واکنش یونوسفر به شرایط تغییریافته را مطالعه کنند. به دلیل اهمیت یونوسفر برای ارتباطات رادیویی، در اوایل دهه 1990 نیروی هوایی و نیروی دریایی آمریکا پروژه هارپ را پیشنهاد کردند و نیروی هوایی ساخت آن را در سال 1993 آغاز کرد. مکانی نزدیک گاکونای آلاسکا انتخاب شد؛ زیرا منطقه از نقاط مسطح در قطب شمال بود که در آن شفق قطبی رخ می‌دهد. سایت هارپ نزدیک یک بزرگراه اصلی بود‌ اما خیلی ایزوله بود تا هیچ منبع تداخل الکتریکی یا رادیویی در آن نزدیکی وجود نداشته باشد. مسئولیت هارپ در سال 2015 به دانشگاه آلاسکا در فیربنکس منتقل شد.

ادعا: هارپ ممکن است عمدا تخریبی در مقیاس جهانی ایجاد کند که باعث زلزله، توفان، سیل یا توفان برف در سراسر جهان شود یا ممکن است از طریق تله‌پاتی به شهروندان جهان حمله کند و بر افکار با ارتعاشات فرکانس پایین تأثیر بگذارد.

ارزیابی: این نظر درک بسیار ضعیفی از نحوه عملکرد برنامه پژوهشی شفق فعال با فرکانس بالا (HAARP) ارائه می‌دهد. این سامانه (هارپ) یک فرستنده فرکانس بالا (رادیویی موج کوتاه) است و ارتعاشات فرکانس پایین را منتقل نمی‌کند. هارپ پدیده‌های فیزیک را در بالاترین قسمت جو (معروف به یونوسفر) با مطالعه اثرات گرمایی کوچکی که فرستنده در آنجا ایجاد می‌کند و فقط چند ثانیه طول می‌کشد، تجزیه‌وتحلیل می‌کند. بنابراین‌ به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند بر فرایندها یا حرکت‌های فکری انسان تأثیر بگذارد. از سوی دیگر هیچ مدرک علمی‌ای برای حمایت از ادعاهای مطرح‌شده درباره توانایی هارپ برای ایجاد سوانح طبیعی یا کنترل رفتارهای انسانی ارائه نشده است. برنامه پژوهشی شفق فعال با فرکانس بالا (هارپ) یک سامانه پژوهشی است که از یک فرستنده پرقدرت و فرکانس بالا برای مطالعه خواص فیزیکی و رفتار بالاترین نقطه جو یعنی یونوسفر استفاده می‌کند. یکی از نمونه‌های پدیده‌های طبیعی که هارپ مطالعه می‌کند، شفق قطبی است که به‌عنوان شفق شمالی نیز شناخته می‌شود. ارسال‌های رادیویی از هارپ تنها اثرهای کوچکی در یونوسفر ایجاد می‌کند که برای مدت کوتاهی (چند ثانیه) طول می‌کشد.

ادعا: هارپ با کنترل حرکات انسان، عملکرد غدد و تظاهرات ذهنی خاص را با استفاده از تحریک الکترومغناطیسی فرکانس بالا امکان‌پذیر می‌کند.

ارزیابی: این ادعا در اواسط دسامبر 2020 منتشر شد. سیگنال‌های رادیویی با فرکانس بالا را در هارپ با استفاده از 360 فرستنده رادیویی و 180 آنتن به بالاترین نقطه جو یعنی یونوسفر ارسال می‌کنند. این تأسیسات حدود 14 هکتار (0.14 کیلومترمربع) در نزدیکی شهر گاکونا، آلاسکا را که حدود 250 کیلومتری شمال شرقی آنکوریج، بزرگ‌ترین شهر آلاسکا‌ست‌، پوشش می‌دهد. سیگنال‌های رادیویی تا حدی بین صد کیلومتر تا 350 کیلومتر در ارتفاع جذب می‌شوند و الکترون‌ها را در یونوسفر شتاب می‌دهند و به‌طور خلاصه آنها را به‌اصطلاح «گرم» می‌کنند. با تجزیه‌وتحلیل نحوه تعامل امواج رادیویی با الکترون‌ها در یونوسفر، محققان هارپ می‌توانند پدیده‌هایی مانند اثرهای شفق قطبی یا شفق‌های شمالی را بر روی سیستم‌های رادیویی و ارتباطات هواپیماها را در ارتفاعات بالا مطالعه کنند.

ادعاها درباره توانایی هارپ برای ایجاد سوانح طبیعی یا کنترل رفتارهای انسانی نادرست است. هارپ یک فرستنده با فرکانس بالا (عمدتا مانند یک رادیو موج کوتاه) است که از آن برای انجام آزمایش‌ها بر روی یک قطعه صد در صد کیلومتری از یونوسفر استفاده می‌شود. ارسال از هارپ فقط باعث ایجاد اثرهای کوچکی در یونوسفر می‌شود که چند ثانیه طول می‌کشد. علاوه‌براین، این مرکز فقط چند ساعت در سال کار می‌کند. مقدار انرژی با فرکانس بالا که از اپراتورهای رادیویی آماتور در سراسر جهان می‌آید، تقریبا به‌طور قطع از ارسال‌های هارپ بیشتر است. هارپ نمی‌تواند بر پدیده‌هایی مانند توفان‌هایی که در تروپوسفر با ارتفاع بسیار پایین‌تر (هفت کیلومتری) رخ می‌دهند و تلاطم‌هایی با بزرگی انرژی بیشتری تولید می‌کنند، اثر بگذارد. امواج رادیویی فرکانس بالا در جوی که برای آن سیگنال‌ها شفاف است، منتشر می‌شوند. اگر این (تأسیسات هارپ) را 10 برابر بزرگ‌تر کرده و تلاش می‌کردیم، باز‌هم نمی‌توانستیم بر آب‌وهوا اثر بگذاریم. سیگنال‌های الکتریکی در ذهن انسان بسیار فرکانس پایین هستند. هارپ فرکانس بسیار بالایی دارد. طول‌ موج‌ها به متر است؛ بنابراین هیچ راهی وجود ندارد که آنها بتوانند ذهن انسان‌ها را کنترل کنند. فیزیک‌دانان فضایی بر مناطقی بیش از صد کیلومتری بالای سر ما تمرکز می‌کنند، جایی که امواج رادیویی هارپ صد برابر ضعیف‌تر از امواج تلفن همراه است.

* استادتمام پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله