تعطیلی موقت کارگاه نافی استحقاق بیمه بی‌کاری نیست
طالبی که در این ستون می‌خوانید، در هر شماره به یکی از آرای وحدت رویه دیوان عدالت اداری می‌پردازد که در آن حق و حقوقی را برای کارگران مملکت در نظر گرفته که بسیار کاربردی، آموزشی و برای کارگران به‌درد‌بخور است؛ اما بسیاری از کارگران از آن بی‌اطلاع‌اند.
فرشاد اسماعیلی-مشاور حقوق کار: مطالبی که در این ستون می‌خوانید، در هر شماره به یکی از آرای وحدت رویه دیوان عدالت اداری می‌پردازد که در آن حق و حقوقی را برای کارگران مملکت در نظر گرفته که بسیار کاربردی، آموزشی و برای کارگران به‌درد‌بخور است؛ اما بسیاری از کارگران از آن بی‌اطلاع‌اند.
موضوع: تعطیلی موقت کارگاه و بیمه بی‌کاری
شماره رأی: 19
تاریخ رأی: 1384.5.9
مرجع: هیئت عمومی دیوان عدالت اداری
بر‌اساس ماده 2 قانون بیمه بی‌کاری مصوب 1369.6.26 مجلس شورای اسلامی: «بی‌کار از نظر این قانون بیمه‌شده‌ای است که بدون میل و اراده بی‌کار شده و آماده کار باشد». به عبارت دیگر بر‌اساس ماده مذکور، پرداخت مقرری بیمه بی‌کاری نسبت به کارگرانی اِعمال می‌شود که آماده به کار بوده و بدون میل و اراده خود بی‌کار شده باشند؛ بنابراین ویژگی آمرانه قواعد و مقررات در حقوق کار اقتضا می‌کند که توافق کارگر و کارفرما تأثیری در عدم برخورداری کارگر واجد شرایط از دریافت مقرری بیمه بی‌کاری نداشته باشد. مفهوم میل و اراده مفهومی اساسی در جهت رد و تأیید درخواست بیمه بی‌کاری کارگر است. در موارد ذیل مصادیق مهمی از میل و اراده کارگر بررسی می‌شود که می‌تواند به درد کارگران بخورد. در ایام همه‌گیری ویروس کرونا یکی از اتفاقاتی که اشتغال کارگران را تحت تأثیر قرار داد، تعطیلی موقت کارگاه به علت‌های مختلف است. گاهی کارگاه تعلیق شده یا بخشی از کارگاه تعطیل شده، کارگاه موقت تعطیل شده یا کارگاه واگذار شد. وضعیت حقوقی بیمه‌شده در مصادیق مختلف بی‌کاری بدون میل و اراده، محل نزاع حقوقی است.
بی‌کاری بدون میل و اراده )ماده 2 قانون بیمه بی‌کاری(احراز عدم تأثیر و مداخله و میل و اراده کارگر در بی‌کاری از شرایط برخورداری از مقرری بیمه بی‌کاری است (رأی شماره 378 مورخ 1378.11.24 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری) بنابراین اگر کارگر استعفا دهد یا ترک کار کند، نمی‌تواند از بیمه بی‌کاری استفاده کند.
1. بازخریدی بدون میل و اراده
کارگرانی که بدون میل و اراده خود بازخرید خدمت شده‌اند و آماده به کار هستند، می‌توانند از مقرری بیمه بی‌کاری بهره‌مند شوند (رأی شماره 180 مورخ1377.8.23 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری) برخی اوقات این بازخریدی از طریق آرای کمیته انضباطی یا هیئت‌های تخلفات اداری است و نکته مهم این است که هرچند تخلف کارگر ممکن است به اراده باشد؛ اما بازخریدی بر‌اساس آرای این مراجع خارج از اراده به حساب می‌آید.
2. بی‌کاری موقت (تبصره یک ماده 2 قانون بیمه بی‌کاری)
تعطیلی موقت واحد کار مربوطه نیز در حکم بی‌کاری موقت کارگر بوده و نافی استحقاق او به استفاده از مقرری بیمه بی‌کاری نیست (رأی شماره 195 مورخ 1384.5.9 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری و همچنین رأی شماره 74 مورخ 1384.2.25 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری). با توجه به اینکه در همه‌گیری ویروس کرونا بسیاری از کارگاه‌ها به صورت موقت تعطیل یا تعلیق شدند، بسیاری از کارگران در سردرگمی به سر می‌بردند که وضعیت تعلیق آنها چه می‌شود. مطابق رأی 195 هیئت عمومی با تعطیلی موقت کارگاه در این مواقع کارگران این کارگاه‌ها می‌توانند از مقرری بیمه بی‌کاری استفاده کنند و صندوق بیمه بی‌کاری نمی‌تواند درخواست این بیمه‌شدگان را رد کند و حق ایشان را جهت بهره‌مندی از این مزایا تضییع کند.
3. اخراج کارگر بدون میل و اراده
اخراج کارگر به لحاظ واگذاری محل خدمت او قبل از اتمام مدت قرارداد و در نتیجه قطع رابطه کاری کارگر مذکور با کارفرما، از مصادیق بی‌کاری بدون میل و اراده است (رأی شماره 52 مورخ 1382.2.27 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری).
در مواردی که قصور یا نقص در انجام وظایف محوله از سوی کارگر در مراجع حل اختلاف قانون کار احراز شده باشد، کارگر نمی‌تواند از مزایای بیمه بی‌کاری بهره‌مند شود (بند 1 دستورالعمل شماره 19422 مورخ 1373.4.22 وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی). نکته این دستورالعمل این است که همان‌طورکه در بالا گفته شد، چنانچه این موارد منجر به رأی بازخریدی شود، مانع بهره‌مندی از مزایای بیمه بی‌کاری نمی‌شود.
4. توافق بیمه‌شده بی‌کار با کارفرما
صرف سازش بین کارگر و کارفرما چه در مراجع حل اختلاف یا خارج از آن تأثیری در عدم استفاده از بیمه بی‌کاری نخواهد داشت؛ مگر آنکه بی‌کاری ناشی از سازش بر‌اساس میل و اراده کارگر باشد که در این صورت مشمول مقررات بیمه بی‌کاری نخواهد شد (رأی شماره 74 مورخ 1384.2.25 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری).
5. بی‌کاری به لحاظ انقضای مدت قرارداد
تعلق‌نگرفتن بیمه بی‌کاری به لحاظ اتمام و پایان کار به کارکنانی که در طرح‌ها و پروژه‌ها، پیمان‌ها و فعالیت‌های عمرانی غیردائمی و نظایر آن به کار اشتغال داشته‌اند (رأی شماره 256-57 مورخ 1382.7.13 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری).
در نهایت خلاصه اینکه بی‌کاری ناشی از تعطیلی کارگاه از موارد دریافت مقرری بیمه بی‌کاری است. بی‌کاری کارگر به لحاظ تعطیلی کارگاه نافی استحقاق او به استفاده از مقرری حق بیمه بی‌کاری شناخته نشده و استحقاق او به استفاده از مقرری حق بیمه ایام بی‌کاری صحیح و موافق قانون تشخیص داده شده است.
