خیزش‌های مردمی در بیت‌المقدس

پیش‌بینی آینده درگیری‌های جاری میان فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها بسیار دشوار است. قیام محله شیخ جراح در سال گذشته واکنشی به سیاست‌های اسرائیل بود که حاکمیت فلسطین در مسجدالاقصی را به‌خطر انداخت. یهودیان راست افراطی اجازه داشتند به اماکن مقدس مسیحیان و مسلمانان یورش ببرند. سیاست اسرائیل که شهرک‌سازی‌ها را تقویت می‌کند تلاش دارد جمعیت شهرها را تغییر دهد. این اقدامات از زمان الحاق قدس شرقی توسط اسرائیل پس از اشغال بقیه سرزمین‌های تاریخی فلسطین در جنگ ژوئن سال 1967 ادامه داشته است، الحاقی غیرقانونی که توسط قطع‌نامه‌های بین‌المللی محکوم شده است. چنین سیاست‌هایی منجر به‌ وقوع شورش‌های تونل دیوار غربی در سال 1996 شد که با حفر تونلی در زیر مسجد‌الاقصی در اولین دوره نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو شعله‌ور شد و در نتیجه 65 فلسطینی و 17 اسرائیلی کشته شدند. این قیام شاهد مشارکت نیروهای امنیتی فلسطین بود که اولین رویارویی اسرائیل و فلسطین از زمان توافق اسلو و تشکیلات خودگردان فلسطین در سال 1993 بود. در سپتامبر 2000، نقض حرمت مسجد‌الاقصی توسط آریل شارون باعث وقوع انتفاضه دوم و کشته‌شدن 5000 فلسطینی و 1040 اسرائیلی شد. تاریخ فلسطین حوادث مشابهی را به‌ ثبت رسانده است. مانند انقلاب البراق در سال 1929، زمانی که اورشلیم همراه با سایر شهرهای فلسطین شاهد درگیری‌های خونین بین فلسطینی‌ها و شهرک‌نشینان تندروی یهودی بود. در آن زمان، شهرک‌نشینان به گونه‌ای رفتار می‌کردند که گویی دیوار «البراق» یا «دیوار ندبه» متعلق به خود آنهاست و آنها این دیوار را امتداد «معبد سلیمان» می‌دانستند. این درگیری‌ها منجر به‌ کشته‌شدن 116 فلسطینی و 133 یهودی شد. قتل‌ عام دیگری در اکتبر 1990 رخ داد، زمانی که برخی از شهرک‌نشینان سعی داشتند به مسجدالاقصی نفوذ کنند تا تحت حمایت ارتش اسرائیل پایه سومین معبد را بگذارند. از زمانی که اسرائیل بقیه سرزمین‌های فلسطینی را در سال 1967 اشغال کرد، بیت‌المقدس جایگاه ویژه‌ای در قلب و ذهن فلسطینی‌ها داشته است. در سال‌های اخیر درگیری‌ها همچون مقاومت در برابر اشغال، شهرک‌سازی، آوارگی، یهودی‌سازی و مصادره زمین دائما پیچیده‌تر شده است. رویکرد فلسطینی‌ها در برخورد با معضل بیت‌المقدس با سه موضوع مرتبط است. اول اینکه بیت‌المقدس را مکانی مقدس به‌دلیل وجود مسجد‌الاقصی و سرزمینی مقدس برای همه ادیان توحیدی می‌دانستند. دوم اینکه درگیری‌ها اغلب در این شهر به‌دلیل تمایل اسرائیل برای تأکید روی این شهر به‌عنوان پایتخت خود از طریق تلاش‌های پیگیر برای تغییر ماهیت جمعیتی آن و تقویت شهرک‌های یهودی‌نشین رخ می‌دهد. موضوع سوم مربوط به موضوعات حقوق بشری از جمله افشای سیاست‌های رژیم اسرائیل و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر آن برای آزار فلسطینیان بیت‌المقدس، اخراج آنها، تصرف خانه‌ها، زمین‌ها و اتخاذ سیاست تخریب خانه‌هاست. مقاومت فلسطینی با هدف آزادی بیت‌المقدس در جریان انتفاضه اول (1987-1993) به اوج خود رسید. دو مکان در انتفاضه آن زمان نقش بسزایی داشتند. اول، مسجد‌الاقصی، جایی که نماز جمعه که در آن صدها هزار فلسطینی جمع شده بودند، یکی از برجسته‌ترین تصاویر قیام فلسطینیان علیه اشغالگری به حساب می‌آید. دومی «خانه شرقی» است که به‌عنوان مرکز هدایت انتفاضه و دروازه‌ای برای فلسطینیان در سرزمین‌های اشغالی عمل می‌کرد. شواهد نشان می‌دهد رهبری فلسطین در پاسخ به خیزش مردمی از طریق توقف هر گونه تماس با اسرائیل، خود و مردمش را برای چنین چالشی آماده نکرده است. بنابراین، احتمالا آنها مجبورند تجربیات خود را بازنگری کرده و شرایط خود و نهادهای ملی را برای رویارویی با چالش‌های مختلف اسرائیل احیا کنند. این قیام نیاز ‌به حمایت کشورهای عربی و بین‌المللی دارد که با توجه به وضعیت کنونی کشورهای منطقه، با تردید روبه‌روست. پس از اینکه احزاب سکولار اسرائیل از «دین» برای توجیه تأسیس اسرائیل و جذب یهودیان مذهبی در جهان استفاده کردند، احزاب مذهبی و ملی‌گرا بر سیاست اسرائیل مسلط شدند. این جلوه‌ای از قانون بنیادی کنست در سال 1918 است که اسرائیل را دولت-ملت یهودیان همه جا می‌داند. قیام‌های مردمی تنها یک گام در مسیر طولانی و پیچیده درگیری بین اسرائیل، یک نیروی استعماری نژادپرست و فلسطینی‌هایی است که در برابر قدرت اسرائیل از حق خود دفاع می‌کنند. اخیرا دادگاه عالی اسرائیل در یک حکم تاریخی رأی داد که ممکن است بیش از هزار فلسطینی از منطقه سه‌هزارهکتاری محل زندگی و کار آنها در جنوب الخلیل در کرانه باختری اشغالی این کشور رانده شوند. ادعا می‌شود به‌دلیل اهمیت جغرافیایی آن، این منطقه برای ارتش حیاتی است و فلسطینی‌ها باید از این مناطق رانده شوند. حتی نقشه‌های اسرائیل نشان می‌دهد که چگونه از اشغال سال 1967، اشغالگران جمعیت فلسطین را از منطقه بزرگ‌تری از کرانه غربی رود اردن از طریق ایجاد و گسترش شهرک‌ها، ایجاد پارک‌های ملی و اعلام مناطق نظامی‌ بیرون رانده‌اند.