شیراز فرزند تاریخ است

سیروس رومی-روزنامه‌نگار و پژوهشگر: شهر شیراز دُردانه‌ای گرانبها و بسیار ارزشمند است اما نیاز به توجه بیشتری دارد. متأسفانه ما شیراز را کوچک فرض می‌کنیم و جای تأسف دارد که شیراز بزرگ در مقابل چشمان ما بزرگ نیست.

در گذشته برای پاسداشت مقام هنرمندان، بسیاری از خیابان‌های این شهر به نام هنرمندان بزرگ و برجسته نام‌گذاری می‌شد اما در‌حال‌حاضر با وجود اینکه از بزرگ‌ترین هنرمندان و دانشمندان علمی در شهر شیراز برخوردار هستیم، نامی از آنها را بر کوی و برزن‌های شهر مشاهده نمی‌کنیم. حضور شیراز در عرصه تفکر، اندیشه و خلاقیت حضوری محکم و تاریخی است که نباید نادیده گرفته شود. باید برنامه‌های فرهنگی و هنری برای ارتقای شیراز در این عرصه تدوین و اجرا شود. شیراز برآمده از کشور بزرگ فرهنگی ایران است که برای بالندگی و تعالی خود از جغرافیا، خاک و آب و هوای این سرزمین بهره برده و در این بالیدن چنان رشد شگفت‌انگیزی را تجربه کرده که هم‌اکنون به‌عنوان یکی از شهرهای مهم جهان به‌شمار می‌رود. اینکه گفته می‌شود شیراز از مهم‌ترین شهرهای جهان به‌شمار می‌رود، به دلیل ساختار فیزیکی شهر نیست بلکه محتوای این شهر موجب شده که شیراز به جایگاه مطلوبی در جهان دست یابد. ما در ایران از شهرهای فرهنگی و هنری بسیاری مانند اصفهان، کاشان، نیشابور، تبریز و مشهد برخوردار هستیم که این شهرها پتانسیل‌های بالایی در زمینه‌های فرهنگی و هنری دارند. اما قرارگرفتن نام شیراز در لیست نام‌آورترین شهرهای ایران نشان‌دهنده دارایی‌ها، توانمندی‌ها و داشته‌های شایان‌توجه این شهر است. شیراز شهری بهشتی است که برای شناختن جایگاه این شهر نباید فقط به شرایط کنونی آن اکتفا کنیم. در گذشته شیراز باغ‌های بسیاری داشت. در هرجای این شهر که قدم می‌گذاشتیم، شاهد زمین‌های کشاورزی و درختان با شکوفه‌های سیب و گیلاس و بهارنارنج بودیم.

اطلاع دقیقی در رابطه با زمان شکل‌گیری این شهر در دست نیست. برخی معتقدند شیرازبن طهمورث، شیراز را بنیان‌گذاری کرده و نام خود را بر این شهر نهاده است و بعضی هم بر این باور هستند که این شهر توسط اعراب ساخته شده است. اگر الواح گلی تخت‌جمشید را بررسی کنیم، متوجه خواهیم شد که نام شیراز دو بار در این لوح‌ها حک شده است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که شهر شیراز در زمان احداث تخت‌جمشید و پیش از حضور اعراب در ایران هم وجود داشته است. البته از آثار به‌جامانده در طول تاریخ هم می‌توان به پیشینه شهر شیراز پی برد. قصر ابونصر که در شش‌کیلومتری شرق شیراز و بر بالای یک تپه قرار دارد و به عنوان محل فرماندهی در دوران ساسانیان بوده است و همچنین وجود اثر تاریخی قلعه فهندژ و کشف آثاری باستانی در تپه‌ پوستچی حاکی از آن است که شهر شیراز از سابقه دیرینه‌ای برخوردار است. شیراز فرزند تاریخ است؛ وقتی از شیراز حرف می‌زنیم از یک سازه صحبت نمی‌کنیم بلکه از یک تفکر، اندیشه و فرهنگ سخن می‌گوییم. شیراز را به خاطر شهریت فیزیکی‌اش نمی‌شناسند بلکه به دلیل داشته‌های علمی، ادبی فرهنگی و هنری‌اش شناخته شده است. وقتی به عرصه شعر وارد می‌شویم و می‌خواهیم پنج شاعر بزرگ ایران را نام ببریم، حتما دو شاعر از شیراز در لیست شاعران نام‌آور و تأثیرگذار کشور قرار خواهند گرفت. برای نمونه حافظ و سعدی دو اُعجوبه بزرگ شعر فارسی هستند که از میان هزاران شاعر شیراز توانسته‌اند به شهرت جهانی دست یابند. شیراز در ادبیات حرف اول را می‌زند. شیراز در نویسندگی نیز از جایگاه ویژه‌ای بهره می‌برد و با برخورداری از نویسندگان و راویان مشهوری مانند سمک عیار، میرزا احمد نقیب‌الممالک شیرازی، ابراهیم گلستان، سیمین دانشور، امین فقیری، ابوتراب خسروی و محمد کشاورز توانسته تنور داستان‌نویسی معاصر ایران را گرم نگه دارد. شیراز در هنر خوشنویسی نیز با داشتن هنرمندان تأثیرگذاری از جمله ابن مقله بیضاوی نقش بسزایی در این هنر اصیل ایرانی ایفا کرده است. همچنین در نقاشی از مکتب شیراز اول و مکتب شیراز دوم بهره می‌بریم و می‌توان گفت نقاشی مینیاتور نیز به دلیل مسیر حرکتی که از این شهر به سمت شمال ایران و خراسان بزرگ طی کرده از شهر شیراز برآمده است. سازه‌ها و بافت تاریخی شیراز زیبایی و ارزش بسیاری دارند و می‌توانیم تفکر، خلاقیت و هنر شیرازی‌ها را در خانه‌های تاریخی و قدیمی شیراز نظاره‌گر باشیم و باید تلاش کنیم تا از بافت تاریخی شیراز که از ارزش هنری خاصی بهره می‌برد، حفاظت و نگهداری کنیم. ندانم‌کاری‌های گذشتگان در مقطعی از زمان باعث تخریب این مکان‌ها شده است. برای مثال در دوران رضاشاه برای احداث خیابان زند بخشی از زیبایی‌ها در بافت تاریخی شهر را ویران کردند. تبدیل‌کردن ارگ کریمخان به زندان، احداث پارکینگ و راه‌اندازی بازار میوه‌ و تره‌بار در پشت این مکان تاریخی از اقداماتی است که تخریب این اماکن باارزش را به همراه داشته است. زمانی که ارگ کریم‌خان را به زندان تبدیل می‌کنیم، یعنی فرهنگ ایران را به زندان برده‌ایم و فرهنگ ایران را حبس کرده‌ایم.

هرچند در سال‌های اخیر اقدامات خوبی برای حفظ این مکان‌ها انجام شده است اما نیاز است که این اقدامات جدی‌تری دنبال شود.