نگاهی به بوستان‌های مادر و کودک در کشور
دور خانوادهها حصار نکشید
حصارکشی پارک‌های محلی در تهران و دیوارکشی پارک آفرینش در بجنورد جدیدترین شاهکار مدیریت شهرهای کشور است. اقداماتی که به بهانه ناامن‌بودن فضاهای شهری برای بانوان انجام شد اما پیش‌بینی می‌شود فضاهای پویا و زنده شهر را به تاریکخانه تبدیل کند. آش آن‌قدر شور شد که کارزار مخالفت با حصار و دیوارکشی پارک توسط شهرداری بجنورد به راه افتاد و منتقدان آن را مخرب سیما و منظر شهری، عامل صدمه‌دیدن کسبه و محروم‌شدن خیل بسیاری از اهالی و مسافران از فضای پارک دانستند. اقدام شهرداری تهران نیز کم حاشیه درست نکرد تا اختصاص فضای ویژه به بانوان و دلایل آن بحث داغ شهرسازی در کشور شود.
علی یگانه‌نسب: حصارکشی پارک‌های محلی در تهران و دیوارکشی پارک آفرینش در بجنورد جدیدترین شاهکار مدیریت شهرهای کشور است. اقداماتی که به بهانه ناامن‌بودن فضاهای شهری برای بانوان انجام شد اما پیش‌بینی می‌شود فضاهای پویا و زنده شهر را به تاریکخانه تبدیل کند. آش آن‌قدر شور شد که کارزار مخالفت با حصار و دیوارکشی پارک توسط شهرداری بجنورد به راه افتاد و منتقدان آن را مخرب سیما و منظر شهری، عامل صدمه‌دیدن کسبه و محروم‌شدن خیل بسیاری از اهالی و مسافران از فضای پارک دانستند. اقدام شهرداری تهران نیز کم حاشیه درست نکرد تا اختصاص فضای ویژه به بانوان و دلایل آن بحث داغ شهرسازی در کشور شود.
سیدمحسن موسوی، عضو شورای اسلامی شهر بجنورد، معتقد است که اختصاص فضاهای ویژه بانوان باید به‌گونه‌ای باشد که امکان دسترسی آسان آنها میسر باشد و هم‌جواری، محرمیت، برخورداری از آرامش و شادی و امکانات ورزشی و توجه به تنوع قومی و فرهنگی در آن رعایت شود.
او می‌گوید: باید برای تحقق و مؤلفه‌های عدالت و متناسب‌سازی امکانات شهری برای جامعه بانوان تلاش کرد. همچنین امنیت ادراکی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های پارک بانوان است و باید این فضا عاری از موانع امنیتی بوده و روشنایی لازم را داشته باشد تا تعامل اجتماعی میان بانوان شکل گیرد.
موسوی تأکید می‌کند: پارک‌های بزرگ‌مقیاسی که محوریت خانواده دارند، مفهوم متفاوتی از پارک بانوان بوده و برای آنکه هرکدام از مفاهیم شکل گیرد باید تعریف متفاوتی انجام شود. ایجاد پارک بانوان از لحاظ اصول شهری قابل دفاع بوده و به ارتقای فضای شهری کمک می‌کند اما دوجنسیتی‌شدن پارک‌های موجود شهر چندان قابل دفاع نیست. او با اشاره به فرایندی که برای حصارکشی پارک آفرینش طی شده، ادامه می‌دهد: این مصوبه پس از طی مسیر قانونی در کمیسیون‌های خدمات شهری و عمران و صحن علنی شورای شهر اجرا شده، اما مورد اعتراض برخی کنشگران اجتماعی قرار گرفته است. یکی از دلایل این اعتراض همان ادراک امنیتی است که در مؤلفه‌های چنین فضاهایی به آن اشاره شد.
موسوی می‌گوید: برخی معتقدند امکان جاری‌شدن سیلاب در پارک وجود دارد زیرا با ایجاد دیوار یک مسیر ممتد ایجاد شده است. البته آب منطقه‌ای نسبت به این موضوع ایراد وارد کرده و هیئت تطبیق فرمانداری بر پیوست‌ها و مطالعات زیست‌محیطی تأکید کرده، زیرا خطرپذیری این فضا مدنظر است؛ بنابراین اگر موافقت اداره آب منطقه‌ای و دیگر سازمان‌های مرتبط اخذ شود این دیوارها همچنان باقی خواهد ماند. ملاک شورای شهر عمل به موازین قانونی است. عضو شورای شهر بجنورد اضافه می‌کند: در بجنورد یک پارک بانوان بیشتر وجود ندارد و پیشنهاد‌دهندگان ایجاد فضای اختصاصی برای بانوان در پارک آفرینش معتقد بودند که نیاز است غرب بجنورد نیز دارای پارک ویژه بانوان شود. به این سبب اگر حصارکشی باقی بماند، باید موانع امنیت آن مرتفع شود تا شرایط حضور حداکثری مردم بجنورد فراهم شود. موسوی که مخالف این حصارکشی در شورای شهر بوده است، تأکید می‌کند: من به لحاظ‌شدن معیارها و شاخص‌های علمی ایجاد پارک بانوان اعتقاد داشتم و معتقد بودم که باید پارک جدید ایجاد شود، زیرا استفاده این پارک عمومی بوده و حتی برای اسکان مسافران نیز استفاده می‌شده است؛ پارک آفرینش این کاربری را داشته و مورد پذیرش، پویا و زنده بوده است؛ بنابراین اعتقاد داشتم که بر این اساس نباید در این پارک جداسازی رخ دهد، بلکه باید مبنای علمی و ملاحظات اجتماعی در نظر گرفته شود.
فارغ از آنچه در بجنورد رخ داده، شاید بهترین راه‌حل برای آنکه هم بانوان بتوانند در فضای امن به تفریح بپردازند هم فضاهای پویای شهری آسیب نبینند، ایجاد پارک‌های شهری با محوریت خانواده است. سیدمجتبی سبحانی‌ثابت، عضو شورای اسلامی شهر قم معتقد است زمانی می‌توان به ایجاد پارک‌های موضوعی و جداسازی فضاهای تفریحی برای استفاده مادر و کودک پرداخت که شهرها از داشتن بوستان‌های محلی اشباع شده باشد.
او می‌گوید: در شرایطی که ما کمبود بوستان و فضای تفریحی مناسب برای خانوادهها داریم و بسیاری از نقاط شهر قم به ویژه بافت تاریخی و کم‌برخوردار، محروم از بوستان است، ایجاد پارک‌های اختصاصی از قبیل پارک‌های مادر و کودک در اولویت نخست نیست. البته سعی شده در این چند سال در مناطق مختلف به‌ویژه مناطقی که بافت فشرده‌تری دارند املاک و قطعات کوچک حتی زیر هزار متری شناسایی و برای ایجاد بوستان تملک شود.
سبحانی اضافه می‌کند: آب‌انبارها، حمام‌ها و زمین‌های نسبتا مناسبی در این مدت جهت احداث بوستان‌های محلی برای کلان‌شهر قم شناسایی شده است. در این راستا جلسات مستمری با شهرداران مناطق برای نقطه‌گذاری و محل‌یابی احداث این بوستان‌ها برگزار و بخشی از اعتبارات مورد نیاز نیز در سال ۱۴۰۱ پیش‌بینی شده است.
او ادامه می‌دهد: احداث پارک‌های محلی در اولویت است تا با درخت‌کاری و ایجاد معبر، دسترسی مردم محلات به فضاهای تفریحی فراهم شود؛ در شهر قم فضاهای سبز بزرگی برای تفریح خانوادهها وجود دارد مانند بوستان غدیر اما همه شهروندان امکان رفتن روزانه به آنجا را ندارند. شهروندان به ویژه سالمندان به فضای سبز محلی نیاز دارند تا بعدازظهرها در آن قدم بزنند و نفس بکشند و تفریح کنند؛ بنابراین باید فضاهای ناکارآمد شهری به گونه‌ای احیا شود که مردم و خانوادهها بتوانند از آن استفاده کنند.
عضو شورای شهر قم می‌گوید: چنانچه فضای سبز محلی و فضاهای تفریحی مورد نیاز مردم در سطح شهر به اندازه‌ای توسعه پیدا کند که همه مردم و خانوادهها بتوانند از آنها به نحو مقتضی استفاده کنند، می‌توان ایجاد فضاهای اختصاصی را نیز در اولویت قرار دارد. ضرورت دارد به لزوم ایجاد نشاط اجتماعی و توصیه اسلام بر تفریح خانوادگی توجه شود؛ خانواده مهم‌ترین نهاد اجتماعی بوده و اعضای آن باید بتوانند در کنار هم و در محیط امن تفریح کنند؛ بنابراین در کنار توجه به پارک‌های موضوعی باید مقوله امنیت نیز در ایجاد تمام فضاهای تفریحی مدنظر قرار گیرد و این موضوع همکاری و همراهی تمام ادارات، سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط را طلب می‌کند.
همچنین فرزانه کلاهدوزان، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان می‌گوید که اختصاص فضاهای شهری مخصوص بانوان شهر همواره مطالبه آنها بوده است اما به نظر می‌رسد این موضوع نیاز به بازتعریف دارد. رویکرد شورای ششم شهر اصفهان خانواده محوری بوده و با توجه به تغییر سیک زندگی، نیاز است محور اصلی برنامه‌ها و سیاست‌ها به این سمت باشد؛ البته کارهای خوبی در گذشته انجام شده و لازم به تداوم آن با رویکرد و تعریف جدید است. او ادامه می‌دهد: اگر بنا باشد برای بانوان فضای اختصاصی در نظر گرفته شود، اصفهان بیش از همه به پردیس‌های خانواده‌محور نیاز دارد؛ متأسفانه تعریف مشخصی از این موضوع در ادبیات شهری وجود ندارد. در چند ماه گذشته سعی کردیم به تعریف مشخصی در این خصوص برسیم تا همه اعضای خانواده بتوانند از این فضا استفاده کنند. یکی از دلایل موافقان جداسازی فضاهای شهری، نبود امنیت برای زنان و خانوادهها در فضاهای شهری است؛ کلاهدوزان در این خصوص متعقد است: این نگرانی درباره خیلی از فضاهای شهری وجود دارد و بروز برخی آسیب‌های اجتماعی فضا را برای حضور خانوادهها نامناسب کرده است اما باید این اصل را به خاطر بسپاریم که فضاهای همگانی باید در اختیار همه مردم شهر قرار بگیرد؛ برای مثال بعضی از شهروندان از حضور در پیاده‌راه چهارباغ امتناع می‌کردند در حالی که در دنیا حتی اصفهان را به این محور می‌شناسند، بنابراین نباید صرفا به گروه یا قشر خاصی اختصاص داشته باشد. این رویکرد به‌تدریج فضا را برای حضور خانوادهها فراهم کرده و اگر اکنون به چهارباغ بروید می‌بینید که خانوادهها بیش از گذشته از این فضا استفاده می‌کنند.
عضو شورای شهر اصفهان ادامه می‌دهد: اخیرا تجربه مشابهی نیز در یکی از مناطق شهری اصفهان رخ داده است؛ نقطه‌ای از شهر که فضای بی‌دفاع شهری محسوب می‌شد، با حضور خانوادهها تبدیل به مکانی امن شد. زنان ساکن در این محل به صورت خودجوش و با همراهی معاونت فرهنگی منطقه تصمیم به حضور خانوادگی در آن نقطه گرفتند و با استفاده از میزهای مشاوره و برگزاری کلاس برای خانوادهها فضای منطقه را تغییر دادند. این یک تجربه موفق برای ایجاد بستر حضور خانوادهها در فضای شهری است؛ بنابراین باید تا حد امکان این تجربه را استمرار بخشید.