آبانِ بی‌آبانِ ایران

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

‌ اینکه پربارش‌ترین ایستگاه هواشناسی کشور ماه آبان خود را با کاهش بارش 87 درصدی به اتمام رسانده باشد خود گواهی است بر وضعیت آب‌وهوایی متفاوت کشور. نه اینکه ایران حتی با اینکه کشور خشکی بوده است شرایط خشکی را تجربه نکرده باشد. نه اینکه این بی‌آبی‌ها بی‌سابقه باشد؛ نگاهی حداقل به روزنامه اطلاعات شماره‌های تیرماه 1354 نشان می‌دهد مسائل و مشکلات ما در ایران تنها به بعد محول می‌شود و اتفاق دیگری معمولا برای آنها رخ نمی‌دهد. که انگار اگر تاریخ بر بالای روزنامه نباشد در همین شرایط امروز هستیم. تیترهایی همچون «شیرین‌کردن آب دریای خزر» و «احتمال جیره‌بندی آب در تهران»، «گرمای امسال بی‌سابقه است»، «کمبود آب در ایران: مشکی از هخامنشیان تا امروز» (روزنامه اطلاعات 15 تیرماه 1354). اما این دوره ما با تمام دوره‌های پیشین فرق دارد. نه اشتباه نکنید، منظور تغییر اقلیم نیست. خشک‌سالی هم نیست؛ تاریخ ایران به شکل مدون در همین اقلیم خشک پُر است از یادمان‌هایی از خشک‌سالی‌های خانمان‌برانداز. مگر نه اینکه در کتیبه داریوش از خشک‌سالی نام برده شده است؛ بنابراین نباید بیراهه سخن گفت. بزرگ‌ترین فرق این دوران با تمامی دوران‌های قبل ایجاد کلان‌شهرها و تجمعات بزرگ انسانی منفعل است که عملا ارتباط سیستماتیکی با سامانه‌های آب‌رسانی ندارند، یعنی چه؟ در گذشته نوع معیشت بسیاری از مردم همراه و همساز با شرایط آب‌وهوایی بود و پیر و خرد همگی درگیر این نوع زیست از تأمین آب روزانه، تا ساماندهی آبراهه‌ها و خندق‌ها تا مدیریت مصرف بودند. چون بسیاری از مردم کشاورز بودند و دامدار و صنوف و معیشت و نحوه زیست به‌گونه‌ای بود که همگی در سامانه شبکه تأمین آب فعال و ذی‌نفع بودند. علاوه بر این نحوه زیست متفاوت با گذشتگان است. گذشتگانی که شاید تا کمتر از نیم‌قرن قبل، برای آب حرمت قائل بودند چون آب کالایی کمیاب و گران‌بها بود. هرچند انتظاری در برگشت از بسیاری از امور زندگی روزمره به گذشته امری تقریبا محال است و البته اینکه تغییر نگاه در این زمینه امری مهم. به‌هرحال، آنچه مسلم است در میانه دورانی که سازمان ملل متحد آن را دوران جوشش جهانی، نه گرمایش جهانی نامیده است. در زمانه‌ای که تغییر اقلیم اهمیت خود را به مشخص‌ترین شکل به باشندگان این سرزمین دیکته می‌کند. ما با آمارهای سخت در زمینه بارش و منابع آبی روبه‌رو هستیم.

  وضعیت آب‌وهوایی کشور از ابتدای سال آبی جاری تا 30 آبان

از ابتدای مهرماه 1404 تا تاریخ 30 آبان 1404، 9.3 میلی‌متر بارش در ایران داشته‌ایم. در زمانی‌ که شروع فصل‌های بارشی و تأمین آب مورد نیاز است، این میزان بارش نسبت به بلندمدت تغییری 85 درصدی را نمایش می‌دهد. نگاهی به جهت پیکان و رنگ قرمز آن، نشان از یکدستی ترسناکی در جدول در تمامی کشور است. بارش کشور نسبت به سال گذشته نیز تا 82 درصد کاهش نشان می‌دهد. استان‌های بوشهر و یزد با رتبه صددرصد کاهش و اصفهان، چهارمحال‌وبختیاری، خراسان جنوبی و کهگیلویه و بویراحمد با رتبه کاهشی 99/99 درصد بیشترین کاهش را تجربه کرده‌اند. رتبه‌های بعدی البته که شرایط مرزی به همان اندازه دارند‌ و بسیاری رقم‌های 80 تا 90 درصد. 20 استان از 31 استان کشور کاهش بارش بالای 90 درصد را نسبت به بلندمدت تجربه کرده‌اند. کمترین کاهش در استان گلستان با رقم 39 درصد رخ داده است. حتی استان‌های گیلان و مازندران به‌عنوانِ پُربارش‌ترین استان‌های کشور با رتبه‌های 67 درصد و 62 درصد کاهش‌های قابلِ توجهی را پشت سر گذرانده‌اند. وضعیت حوضه‌های آبریز کشور نیز با توجه به عدم بارش برف، به جز یک مورد برف در نیمه شمالی، در شرایط نامطلوبی قرار گرفته است. حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان که مبین آورد رشته‌کوه‌های زاگرس است، کاهش 87 درصدی را تجربه کرده است. در حوضه دریاچه ارومیه کاهش برابر با 71 درصد کاهش، حوضه آبریز دریای خزر 86 درصد، حوضه آبریز فلات مرکزی 99 درصد، حوضه آبریز قره‌قوم 96 درصد و حوضه آبریز مرزی شرقی 100 درصد کاهش را نشان می‌دهند. فعلا از لحاظ فصل انباشت برف در مناطق کوهستانی حداقل یک ماه و نیم را از دست داده‌ایم. برف‌های پاییزی از لحاظ ذخیره منابع آبی اهمیت بسزایی دارند با توجه به کوتاه‌ترشدن روزهای سال، این برف از لحاظ ذخیره می‌تواند برف‌های ماندگارتری باشند. با این حال، هم از پاییز یک ماه مانده و هم از زمستان و یک ماه بهار، که عموما برف در مناطق کوهستانی امری رایج است. امید است این سال با آبان خشک و بی‌آبان، به ماه‌های همراه با آب منتهی شود.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.