فولاد مبارکه الگوی توسعه ملی
صنعت فولاد؛ توانمندی‌ها، چالش‌ها و نقش هوش مصنوعی در آینده‌ای پایدار
صنعت فولاد ایران در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از ارکان استراتژیک اقتصاد غیرنفتی کشور مطرح شده که با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های داخلی و خارجی توانسته حجم بالایی از تولید با ارزش افزوده بالا و صادرات قابل توجهی را ثبت کند، به نحوی که جایگاهی نزدیک به نُهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان را هم به دست آورده است، در این میان گروه فولاد مبارکه را می‌توان یکی از ارکان موفقیت یادشده دانست، ولی در کنار موفقیت‌ها، چالش‌های مهمی از جمله محدودیت‌های تأمین انرژی و نیاز به به‌کارگیری فناوری‌های نوین از‌جمله هوش مصنوعی، پیش‌روی صنعت قرار دارد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
صنعت فولاد ایران در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از ارکان استراتژیک اقتصاد غیرنفتی کشور مطرح شده که با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های داخلی و خارجی توانسته حجم بالایی از تولید با ارزش افزوده بالا و صادرات قابل توجهی را ثبت کند، به نحوی که جایگاهی نزدیک به نُهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان را هم به دست آورده است، در این میان گروه فولاد مبارکه را می‌توان یکی از ارکان موفقیت یادشده دانست، ولی در کنار موفقیت‌ها، چالش‌های مهمی از جمله محدودیت‌های تأمین انرژی و نیاز به به‌کارگیری فناوری‌های نوین از‌جمله هوش مصنوعی، پیش‌روی صنعت قرار دارد. یادداشت پیش‌روی شما به بررسی وضعیت فعلی، فرصت‌ها و تهدیدها و نقش فناوری‌های پیشرفته در تحول صنعت فولاد ایران می‌پردازد.
رشد تولید و صادرات؛ دستاوردهای قابل توجه در شرایط دشوار
براساس گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران (ISPA)، در سال مالی منتهی به مارس ۲۰۲۴، تولید فولاد خام کشور به ۲۹.۳۳۴ میلیون تن رسید که رشدی ۵.۸ درصدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد. هم‌زمان صادرات محصولات فولادی ایران به حدود ۷.۸ میلیارد دلار بالغ شد که سهم قابل‌توجهی از صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل می‌دهد. این رشد در شرایطی تحقق یافته است که کشور با تحریم‌ها و محدودیت‌های انرژی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. توانمندی صنعت فولاد ایران در تأمین نیاز داخلی صنایع مختلف از‌جمله ساخت‌وساز، خودروسازی و صنایع معدنی، نشان‌دهنده اهمیت راهبردی این بخش در توسعه اقتصادی است. تولید سالانه بیش از ۲۹ میلیون تن فولاد خام، ضمن کاهش وابستگی به واردات، موجب تقویت زنجیره تأمین داخلی و اشتغال‌زایی در بخش‌های مختلف شده است. سهم بالای فولاد مبارکه در این تولید و تلاش برای خلق ارزش افزوده بالاتر به واسطه تولید محصولات فولادی همچون انواع ورق‌های خودرو و فولاد زنگ‌نزن، نشان می‌دهد صنایع داخلی ظرفیت رشد بالایی دارند، رشدی که البته در خلأ محقق نمی‌شود و بدون رفع چالش‌های اصلی با مخاطراتی در آینده مواجه خواهد بود.
چالش‌های تأمین انرژی و تأثیر آن بر تولید
یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی صنعت فولاد ایران، محدودیت‌های تأمین انرژی به‌ویژه برق و گاز است. در سال ۱۴۰۳، گزارش شده است که به دلیل کمبود انرژی، حدود دو میلیون تن تولید نیمه‌تمام با ارزشی نزدیک به یک میلیارد دلار از دست رفته است. این مسئله زنگ هشداری برای ثبات تولید و ظرفیت صادرات این صنعت به شمار می‌آید و ضرورت دارد که راهکارهای پایدار برای مدیریت مصرف انرژی و تأمین پایدار آن در اولویت قرار گیرد. در همین زمینه باید متذکر شد اگرچه شرکت‌هایی مانند فولاد مبارکه به ساخت نیروگاه‌های گازی سیکل ترکیبی با راندمان بالا یا ساخت مزارع خورشیدی بزرگ‌مقیاس روی آورده‌اند اما تا زمانی که ناترازی انرژی در کشور رفع نشود آنها بیشتر از اینکه خود تأمین باشند، پوشش‌دهندگان کمبود شبکه سراسری خواهند بود و به نوعی بار دولت‌ها را بر دوش می‌کشند.
تحول دیجیتال و نقش هوش مصنوعی در صنعت فولاد
در عصری که فناوری‌های نوین به‌سرعت در حال تغییر صنایع مختلف هستند، بهره‌گیری از هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان موتور محرکه تحول در صنعت فولاد ایران عمل کند. هوش مصنوعی قادر است فرایندهای تولید را بهینه کند، کیفیت محصولات را ارتقا دهد و مصرف انرژی را کاهش دهد. از‌جمله کاربردهای هوش مصنوعی در این صنعت می‌توان به پیش‌بینی تقاضا، کنترل کیفی هوشمند، نگهداری پیشگیرانه تجهیزات و مدیریت بهینه زنجیره تأمین اشاره کرد. استفاده از سیستم‌های هوشمند تحلیل داده‌های بزرگ (Big Data) نیز امکان تصمیم‌گیری سریع‌تر و دقیق‌تر را فراهم می‌آورد و به بهبود مدیریت منابع و کاهش ضایعات کمک می‌کند. این فناوری‌ها می‌توانند به‌ویژه در شرایط تحریم و محدودیت‌های انرژی، نقش کلیدی در حفظ ثبات تولید و ارتقای کیفیت محصولات ایفا کنند.
ضرورت سیاست‌گذاری و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین
برای بهره‌مندی کامل از ظرفیت‌های هوش مصنوعی و فناوری‌های دیجیتال، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری هدفمند هستیم. آموزش نیروی انسانی متخصص، توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و همکاری نزدیک میان بخش دولتی و خصوصی، از ارکان اصلی تحقق این هدف است. سیاست‌گذاران باید با ایجاد بسترهای قانونی و حمایتی، فضای مناسبی برای توسعه فناوری‌های پیشرفته در صنعت فولاد فراهم کنند، در این میان الگوی فولاد مبارکه می‌تواند راه‌گشا باشد، چراکه در سال‌های اخیر این گروه توانست در پیوند با شهرک‌های علمی و تحقیقاتی کشور، افق‌های تازه‌ای در این مسیر بگشاید.
چشم‌انداز آینده؛ صنعتی پایدار و رقابتی
صنعت فولاد ایران با ظرفیت‌های تولیدی قابل توجه و تجربه موفق در صادرات، می‌تواند نقش کلیدی‌تری در اقتصاد کشور ایفا کند. اما برای حفظ و گسترش این جایگاه، باید به چالش‌های موجود پاسخ داده و فناوری‌های نوین را در فرایندهای تولید و مدیریت به کار گرفت. بهره‌گیری از هوش مصنوعی و دیجیتالی‌شدن صنایع، فرصت مناسبی برای افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت است که می‌تواند صنعت فولاد را در مسیر پایداری و رقابت‌پذیری جهانی قرار دهد.
به عبارت دیگر این صنعت با وجود فشارهای خارجی و محدودیت‌های داخلی، توانسته به رشد قابل توجهی در تولید و صادرات دست یابد و جایگاه مهمی در اقتصاد کشور پیدا کند. با این حال، چالش‌هایی مانند تأمین انرژی و نیاز به تحول دیجیتال، مسیر پیش‌رو را پیچیده کرده‌اند. هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری مؤثر، می‌تواند در بهبود فرایندها و افزایش بهره‌وری نقش بسزایی ایفا کند، اما تحقق این امر مستلزم سیاست‌گذاری دقیق، سرمایه‌گذاری و توسعه نیروی انسانی متخصص است. تنها با تکیه بر توانمندی‌ها و پذیرش فناوری‌های نوین، صنعت فولاد ایران قادر خواهد بود در بازارهای جهانی رقابتی باقی بماند و ارزآوری پایدار برای کشور
فراهم آورد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
