12 سال با دست‌های بی‌ادعا

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

در سال‌های اخیر، مؤسسات خیریه بسیاری در ایران پا گرفته‌اند؛ نهادهایی که اغلب با نیت خیر آغاز می‌شوند، اما نه همه دوام می‌آورند و نه همه می‌توانند اعتماد مردم را حفظ کنند. از سوی دیگر تماس‌های مکرر برخی خیریه‌ها هم آسایش مردم را گرفته و احتمالا بیشتر ما قربانی تماس‌های وقت و بی‌وقت آنها بوده‌ایم. در میان انبوه نام‌ها و نشان‌ها، برخی اما همچنان با شفافیت و صداقت ادامه داده‌اند، آرام و پیگیر، بی‌هیاهو اما اثرگذار. یکی از این مؤسسات، خیریه‌ای است به نام «عترت بوتراب». نهادی که حالا 12 سال از آغاز فعالیتش می‌گذرد و در این مدت توانسته هزاران کودک یتیم و مادرانشان را در مسیر توانمندی و امید  همراهی کند.

از خوی تا تهران، از نیت تا نهاد

ماجرای تأسیس مؤسسه خیریه «عترت بوتراب» به سال ۱۳۹۲ بازمی‌گردد؛ زمانی که سیدناصر محمدسیدی، خیر بین‌المللی و شناخته‌شده در حوزه‌های مذهبی، فرهنگی و عمرانی، پس از سال‌ها تجربه در ساخت مدارس و مراکز درمانی در نقاط مختلف کشور، به همراه جمعی از بزرگان همچون حجت‌الاسلام شاهچراغی، حجت‌الاسلام شکوری، دکتر محمدعلی هادی و مرحوم رضا نیری تصمیم گرفت نهادی ویژه برای حمایت از ایتام شهرستان خوی تأسیس کند. ایده اولیه ساده بود. حمایت هدفمند از کودکان یتیم مناطق محروم، نه فقط با کمک‌های نقدی بلکه با آموزش، توانمندسازی و ایجاد مسیر مناسب برای رشد. اما آنچه در ادامه رخ داد، رشد تدریجی مؤسسه‌ای بود که از یک شهر کوچک در آذربایجان غربی آغاز شد و امروز در شش استان کشور ریشه دوانده است. در سال‌های نخست، محور فعالیت‌ها بر استان آذربایجان غربی متمرکز بود، اما به تدریج دامنه خدمات به استان‌های کهگیلویه‌وبویراحمد، کرمانشاه، ایلام، چهارمحال‌وبختیاری و هرمزگان نیز گسترش یافت. حالا اما عترت بوتراب هفت‌هزارو ۵۰۰ کودک یتیم و چهارهزارو ۳۰۰ مادر را تحت پوشش خود قرار داده است. انتقال دفتر مرکزی مؤسسه از خوی به تهران در سال ۱۳۹۴، نقطه‌عطفی در مسیر حرفه‌ای‌شدن آن بود. از همان سال، «بوتراب» با دریافت مجوز ملی از وزارت کشور از یک نهاد محلی به مؤسسه‌ای در سطح کشور بدل شد.

مسیر روشن است و هدف مشخص

اساسنامه «بوتراب» بر دو محور استوار است؛ نخست، تأمین نیازهای اساسی ایتام و خانواده‌هایشان تا رسیدن به حداقل معیشت شرافتمندانه و دوم، رشد توانمندی‌ها تا رسیدن به خودکفایی. در این مسیر، مؤسسه نه‌فقط به حمایت مالی بسنده کرده بلکه ساختاری منسجم برای رشد تحصیلی، فرهنگی، مهارتی و حتی شغلی مددجویان طراحی کرده است. از تأمین هزینه‌های معیشتی و مسکن گرفته تا آموزش مهارت‌های فنی و حرفه‌ای، از ارائه بورسیه تحصیلی و مشاوره‌های فرهنگی تا پرداخت کمک‌‌هزینه ازدواج، همه در چارچوب برنامه‌هایی دقیق و قابل ارزیابی اجرا می‌شود. در واقع، فلسفه وجودی بوتراب تنها «کمک به بقا» نیست؛ بلکه «توانمندسازی برای زیستن» است.

نخستین گام در توانمندسازی از آموزش می‌گذرد

در نگاه مدیران این مؤسسه، آموزش زیربنای همه تحولات فرهنگی و اجتماعی است. از همین‌ رو، یکی از نخستین بخش‌هایی که در ساختار بوتراب شکل گرفت، واحد آموزش و تحصیل بود. در سال تحصیلی ۱۴۰۳- ۱۴۰۴، از میان بیش از شش‌هزارو 600 فرزند در حال تحصیل، ۵۶۹ نفر دانشجو و چهارهزارو ۳۰۰ نفر دانش‌آموز هستند. در میان دانشجویان، ۱۸ نفر در مقطع دکتری، ۲۸ نفر در کارشناسی‌ارشد، ۴۴۹ نفر در کارشناسی و ۷۴ نفر در کاردانی مشغول به تحصیل‌ هستند. بیش از ۳۷۲ نفر از آنان دختر و حدود ۱۹۷ نفر هم پسر هستند. دانشجویان و دانش‌آموزان ممتاز و کوشا در حوزه‌های متنوع اعم از علمی، فرهنگی، هنری یا ورزشی به تعداد ۹۶۹ نفر با نظام بورسیه‌ای تشویق می‌شوند که از 200 هزار تا یک میلیون تومان در ماه دریافت می‌کنند. گروه دیگری نیز تحت عنوان «فرزندان تلاشگر» معرفی می‌شوند؛ کسانی که در تحصیل، پژوهش، فعالیت‌های فرهنگی یا ورزشی رشد چشمگیری داشته‌اند. پاداش این گروه، مبلغی بین ۴۰۰ تا یک‌ میلیون تومان است که به عنوان نمادی از تشویق به رشد فردی پرداخت می‌شود.

مدرسه، خانه دوم فرزندان بوتراب

از میان دانش‌آموزان تحت پوشش، حدود نیمی دختر و نیمی پسر هستند و در دوره‌های ابتدایی، متوسطه اول و دوم تحصیل می‌کنند. نخستین گام برای هر کودک تازه‌‌پیوسته، بررسی وضعیت تحصیلی اوست. اگر ترک‌ تحصیل کرده باشد، مددکاران مؤسسه دلایل را بررسی و با همکاری مدارس و خانواده، شرایط بازگشت او را فراهم می‌کنند. مؤسسه با اجرای برنامه رصد و پایش جریان تحصیل و فعالیت‌های فرزندان دانش‌آموز و دانشجو مشمولین (بورسیه) و (تلاشگر) را شناسایی و تشویق می‌کند. در مقابل، دانش‌آموزانی که با افت تحصیلی روبه‌رو شوند، «لازم‌التوجه» نامیده می‌شوند و با بهره‌گیری از مشاور و همکاری مدرسه، ضمن برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های جبرانی از ترک تحصیل آنان پیشگیری می‌شود.

از کلاس‌های مجازی تا کنکور

یکی از طرح‌های خلاقانه بوتراب، طرح «رشاد» است؛ شبکه‌ای از کلاس‌های مجازی برای تقویت استعدادهای خاص دانش‌آموزان که در رشته‌های گوناگون برگزار می‌شود. همچنین مؤسسه با همکاری بنیاد قلم‌چی، آموزشگاه مجازی کلاسینو، مؤسسه گزینه دو و دبیرستان البرز، دوره‌های ویژه کنکور برگزار می‌کند و کتاب‌های کمک‌‌درسی را به صورت رایگان در اختیار داوطلبان قرار می‌دهد.

بازسازی ستون خانواده با توانمندسازی مادران

به باور این مؤسسه مادر تنها ستون باقی‌مانده خانه در خانواده‌های یتیم است. بوتراب از همان آغاز کار، آموزش و اشتغال مادران را در اولویت قرار داده است تا از این طریق بتواند کیان خانواده را حفظ کند. در سال ۱۴۰۰، دوره‌های متعددی از جمله خیاطی، گوهرتراشی، قالیبافی، چرم‌دوزی، پرورش گل و گیاه و سایر صنایع دستی برای آنان برگزار شد. این مؤسسه خیریه در همکاری با کمیته امداد، دو نوع حمایت برای کارفرمایان در نظر گرفته است. پرداخت سهم بیمه کارفرما برای سه‌و‌نیم سال یا اعطای وام قرض‌الحسنه ۵۰ میلیون تومانی برای هر مددجو تا بتوانند مشغول به کار شوند. البته لازم به ذکر است که در مناطق محروم، این دو امتیاز هم‌زمان اعطا می‌شود.

از آموزش تا کارآفرینی

بوتراب تنها به آموزش مهارت بسنده نکرده است. این مؤسسه خیریه طرح‌های خوداشتغالی فردی و خوداشتغالی کارگاهی متنوعی برای مادران و فرزندان طراحی کرده است. در خوداشتغالی فردی، متقاضیان بر اساس علاقه و استعداد، مشاوره شغلی و وام تا سقف ۵۰ میلیون تومان دریافت می‌کنند. برای مشاغل خرد و خانگی نیز تا شش میلیون تومان کمک بلاعوض پرداخت می‌شود. در خوداشتغالی کارگاهی، گروهی از مادران با حضور یک «راهبر شغلی» در کارگاه‌های کوچک تولیدی مشغول می‌شوند و بر اساس تفاهم با حوزه اقتصادی کمیته امداد، محصولات تولیدی مانند گلیم و جاجیم به صورت تضمینی خریداری می‌شود. همچنین در جهت پیشرفت کار به خانواده‌ها آموزش داده می‌شود که از طریق صفحات مجازی محصولات خود را عرضه کنند.

تجربه کار؛ پلی به سوی اشتغال پایدار

یکی از طرح‌های کاربردی مؤسسه، برنامه کارورزی شغلی است؛ فرصتی برای فارغ‌‌التحصیلان یا دارندگان مدرک دیپلم که به‌ دنبال ورود به بازار کارند. در این طرح، مددجویان به کارفرمایان معرفی می‌شوند و مؤسسه ماهانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان به عنوان حق‌الزحمه کارورزی به این افراد پرداخت می‌کند. این دوره شش‌‌ماهه، همراه با بیمه حوادث، فرصتی است برای تجربه‌کردن واقعی محیط کار.

خانه‌ای برای هر خانواده

داشتن سقفی امن، یکی از دغدغه‌های اصلی بوتراب از آغاز تا امروز بوده است. تاکنون این مؤسسه در ساخت، خرید یا تعمیر صدها خانه برای خانواده‌های ایتام نقش داشته است. بر اساس گزارش رسمی مؤسسه، از زمان تأسیس مؤسسه تاکنون ۳۴۸ واحد مسکونی احداث، ۲۸۳ خانه خریداری و تعمیرات ۳۴۸ واحد دیگر انجام شده است. همچنین ۳۹ خانه رهن و اقساط معوق ۱۳ واحد پرداخت شده است. به گفته مسئولان مؤسسه، تأمین هزینه‌های سنگین ساخت‌وساز در سال‌های اخیر به ‌واسطه تورم مصالح دشوار بوده، اما همکاری با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و مشارکت دولت و مردم، امید به ادامه این مسیر را زنده نگه داشته است.

از معیشت روزمره تا امید بلندمدت

در کنار طرح‌های کلان، بوتراب به زندگی روزمره مددجویان نیز توجه دارد، به این صورت که هر ماه مبلغی به عنوان کمک‌‌هزینه معیشت به حساب فرزندان واریز می‌شود تا خود آنان اختیار خرج آن را داشته باشند. این مبلغ گرچه اندک است، اما برای بسیاری از کودکان، نشانه‌ای از استقلال و اعتمادبه‌نفس است. همچنین مؤسسه جهت رفع امورات فرزندان و خانواده‌ها اقدام به حامی‌یابی کرده است. همچنین در آستانه نوروز، سبد عیدانه‌ای شامل مواد غذایی، پوشاک، شیرینی و اقلام بهداشتی برای خانواده‌ها تهیه و به منزلشان ارسال می‌شود.

موضوع ازدواج و اهمیت پایداری خانواده

یکی از دغدغه‌های کمتر دیده‌شده در میان خانواده‌های یتیم، مسئله ازدواج و تشکیل زندگی پایدار است. مؤسسه عترت بوتراب در این زمینه نیز نقش فعالی دارد. با استفاده از خدمات روان‌شناسی و مشاوره خانواده، مددکاران مؤسسه تلاش می‌کنند مسیر ازدواج جوانان را هموار کنند و با آموزش مهارت‌های زندگی، از بروز طلاق جلوگیری کنند. از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۴، هزینه ازدواج هزارو ۲۷۳ نفر از فرزندان تحت پوشش توسط بوتراب تأمین شده است؛ از ۹ ازدواج در سال نخست تا ۴۱۳ ازدواج در سال ۱۳۹۵، آماری که نشان از تأثیر اجتماعی و فرهنگی این مؤسسه دارد. در راستای شناساندن خدمات مؤسسه ذکر موارد ذیل ضروری به نظر می‌رسد: جشن تجلیل از مادران فداکار و سبد کالای فرزندان زیر شش سال جهت پیشگیری از سوء‌تغذیه کودکان، کمک‌هزینه لوازم خانگی، اطعام ماه رمضان، صله ارحام، اردو‌های زیارتی و سیاحتی.

مؤسسه‌ای مردم‌‌نهاد، ساختارمند و شفاف

موفقیت 12ساله عترت بوتراب بی‌تردید حاصل ترکیب دو عنصر ایمان و انضباط است. این مؤسسه از همان آغاز بر این باور استوار بود که نیکوکاری تنها با نیت خیر کافی نیست؛ بلکه نیازمند برنامه‌‌ریزی، نظارت و ارزیابی مستمر است. سیدناصر محمدسیدی و اعضای هیئت مؤسس با بهره‌گیری از تجربیات نهادهای بین‌المللی و ملی، ساختاری مردم‌نهاد اما قانون‌مند بنا کردند. هر طرح آموزشی یا فرهنگی پیش از اجرا مورد مطالعه کارشناسی قرار می‌گیرد و نتایج آن در گزارش‌های دوره‌ای ارزیابی می‌شود. این شفافیت، همان چیزی است که به گفته کارشناسان، باعث دوام و اعتماد عمومی به بوتراب شده؛ سرمایه‌ای که در میان انبوه خیریه‌های مقطعی و بی‌پشتوانه، کمیاب است.

پیوند ایمان و عمل

نگاه دینی در فعالیت‌های مؤسسه تنها به شعائر محدود نمی‌شود، بلکه در دل برنامه‌های اجتماعی و فرهنگی جاری است. در کلاس‌های فوق ‌برنامه، ارزش‌های اخلاقی و قرآنی در کنار مهارت‌های علمی و هنری آموزش داده می‌شود. مؤسسه باور دارد که پرورش انسان مؤمن و مستقل، بهترین خدمت به جامعه است؛ انسانی که نه‌تنها از فقر رها شود بلکه به یاری دیگران بشتابد.

آینده‌ای روشن، هرچند دشوار

اکنون، پس از 12 سال، عترت بوتراب نه‌تنها به عنوان یکی از مؤسسات فعال در حوزه ایتام شناخته می‌شود، بلکه الگویی از کار نهادینه و مسئولانه در فضای خیریه‌ای کشور به شمار می‌آید. با این حال، مدیران مؤسسه از چالش‌های پیش‌‌رو نیز آگاه‌اند؛ تورم، کاهش کمک‌های مردمی و افزایش نیازها، کار را دشوار کرده است. اما آنچه آنان را سر پا نگه داشته، همان چیزی است که روز نخست، بنیاد این راه بود، یعنی باور به انسان، امید به خدا و تکیه بر مردم. در روزگاری که اعتماد عمومی به برخی نهادهای خیریه خدشه‌دار شده، بوتراب همچنان می‌کوشد ثابت کند که نیکوکاری، اگر با شفافیت و برنامه همراه شود، نه‌تنها ممکن بلکه ماندگار است.

پایانی باز برای داستانی ادامه‌دار

روایت بوتراب، داستانی از ایمان بی‌ادعا و مدیریتی ماندگار است. از شهری کوچک در شمال‌ غرب ایران تا افق‌های فراتر از مرزها، دستانی در کارند تا کودکی به مدرسه برود، مادری روی پای خود بایستد و خانواده‌ای دوباره امید را تجربه کند. در میان تمام این آمارها و ارقام، شاید همین تصویر ساده است که معنای واقعی کار خیریه را نشان می‌دهد؛ دستی که بی‌هیاهو می‌بخشد، اما رد و نشان آن تا سالیان دور  بر دل‌ها می‌ماند.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.