با وجود گفت‌وگوهای مثبت ترامپ و اردوغان، تحریم‌ها و سرنوشت جنگنده‌ها همچنان در ابهام باقی ماند
اردوغان در رؤیای اف-35
ترامپ و اردوغان پس از شش سال در کاخ سفید دیدار کردند؛ دیداری دوساعته که نخستین ملاقات رسمی از زمان سفر ۲۰۱۹ اردوغان به کاخ سفید بود. ترامپ پیش از مذاکرات به خبرنگاران گفت: «او به چیزهایی نیاز دارد و ما هم به چیزهایی نیاز داریم. به نتیجه خواهیم رسید. تا پایان روز بیشتر خواهید دانست».
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: ترامپ و اردوغان پس از شش سال در کاخ سفید دیدار کردند؛ دیداری دوساعته که نخستین ملاقات رسمی از زمان سفر ۲۰۱۹ اردوغان به کاخ سفید بود. ترامپ پیش از مذاکرات به خبرنگاران گفت: «او به چیزهایی نیاز دارد و ما هم به چیزهایی نیاز داریم. به نتیجه خواهیم رسید. تا پایان روز بیشتر خواهید دانست». اشاره او به اختلافی دیرینه بود: اخراج ترکیه از برنامه تحویل جنگنده‌های اف-۳۵ در سال ۲۰۱۹ پس از خرید سامانه دفاعی روسی اس-۴۰۰. اقدامی که واشنگتن آن را تهدیدی برای امنیت پیشرفته‌ترین جنگنده ناتو دانست. پس از پایان دیدار، ترامپ نشست را «خوب» توصیف کرد اما جزئیات کمی داد. اردوغان در گفت‌وگو با رسانه‌های ترک، فضا را «سازنده و رو به جلو» خواند و تأکید کرد که ترامپ نیازهای مشروع دفاعی ترکیه را درک کرده است. او گفت: «امیدواریم این گفت‌وگو آغازی برای فصل تازه‌ای در مشارکت راهبردی باشد». اردوغان از پیش روشن کرده بود که لغو تعلیق اف-۳۵ اولویت اصلی اوست. او در مصاحبه‌ای با فاکس‌نیوز پیش از سفر، ممنوعیت آمریکا را «ناسازگار با روح شراکت راهبردی» دانسته بود: «ما از آغاز عضو این برنامه بوده‌ایم و همه تعهدات خود را انجام داده‌ایم. وقت آن است این اشتباه اصلاح شود».
سایه روسیه بر روابط
در کنار موضوع اف-۳۵، تجارت انرژی ترکیه با روسیه نیز محور فشار ترامپ بود. از اوایل ۲۰۲۳ ترکیه بیش از ۹۰ میلیارد دلار نفت، گاز و زغال‌سنگ از روسیه خریداری کرده و سومین خریدار بزرگ سوخت فسیلی روسیه پس از چین و هند است. ترامپ گفت: «بهترین کاری که می‌تواند بکند این است که نفت و گاز از روسیه نخرد». او افزود اردوغان نزد هر دو طرف جنگ اوکراین احترام دارد و می‌تواند «نقشی بزرگ» در پیشبرد صلح ایفا کند. اردوغان طی جنگ اوکراین، روابط هم‌زمان با مسکو و کی‌یف را حفظ کرده و در آغاز جنگ، با میانجیگری در توافق صادرات غلات دریای سیاه، ستایش بین‌المللی برانگیخت. ترامپ هم‌زمان اردوغان را «رهبر محترم نزد پوتین و زلنسکی» معرفی کرد و بر نقش بالقوه او در آینده جنگ تأکید گذاشت.
اردوغان در بازگشت از واشنگتن گفت دیدار، پیشرفت‌های «معناداری» در مسائل دوجانبه و منطقه‌ای رقم زده است. او از هدف ۱۰۰ میلیارد دلاری تجارت دوجانبه و لزوم بازنگری در تعرفه‌های گمرکی سخن گفت. ترکیه همچنین اعلام کرد شرکت هواپیمایی ملی این کشور سفارش خرید ۷۵ فروند بوئینگ ۷۸۷ و مذاکره برای ۱۵۰ فروند ۷۳۷ مکس را نهایی کرده است.
ترامپ نیز ابراز امیدواری کرد ترکیه با درخواست آمریکا برای توقف خرید نفت از روسیه موافقت کند. در مقابل، ترکیه خبر از امضای یادداشت تفاهم همکاری هسته‌ای غیرنظامی با آمریکا داد؛ اقدامی که نشان می‌دهد هر دو کشور به دنبال متنوع‌سازی ابعاد شراکت راهبردی هستند. کرملین هم در واکنش اعلام کرد همکاری روسیه و ترکیه همچنان ادامه خواهد داشت.
سرنوشت مبهم تحریم‌ها و جنگنده‌ها
تحریم‌های آمریکا علیه ترکیه از سال ۲۰۲۰، به دلیل خرید اس-۴۰۰ روسی، مانع دسترسی این کشور به اف-۳۵ شد. ترامپ پیش و پس از نشست کاخ سفید، احتمال رفع این تحریم‌ها را مطرح کرد اما تصمیم نهایی اعلام نشد. در نتیجه، همچنان تردیدها درباره بازگشت ترکیه به برنامه اف-۳۵ و لغو تحریم‌ها باقی است. آنکارا در سال‌های اخیر به توسعه جنگنده بومی و گزینه‌هایی مانند یوروفایتر روی آورده است.
موضوع جنگ غزه نیز در دستور کار دیدار بود. اردوغان پس از نشست گفت با ترامپ درباره آتش‌بس و راهکار «دو دولتی» برای صلح پایدار در فلسطین به تفاهم رسیده است. او بار دیگر حملات اسرائیل در غزه را «نسل‌کشی» خواند و خواستار پایان حمایت‌های واشنگتن از دولت نتانیاهو شد. ترامپ در نشست خبری ترجیح داد از ورود مستقیم به این موضوع پرهیز کند، اما منابع ترکیه‌ای گفتند بحث‌های مفصلی درباره غزه صورت گرفته است. هر دو رهبر همچنین اوضاع سوریه پس از سقوط بشار اسد در اواخر ۲۰۲۴ را بررسی کردند. ترامپ نقش اردوغان در شکل‌دهی به وضعیت جدید را «تعیین‌کننده» خواند و گفت: «او مسئولیت بزرگی بر دوش دارد؛ موفقیت در پایان‌دادن به دوران گذشته سوریه دستاوردی بزرگ است». اکنون آمریکا و ترکیه برای بازسازی و مقابله با بقایای گروه‌های افراطی در شمال سوریه همکاری می‌کنند.
بازتعریف روابط راهبردی
تحلیلگران معتقدند تغییر لحن دو طرف نشانه‌ای از بازتنظیم روابط پس از سال‌ها تنش است. دیدار مفصل ترامپ و اردوغان در دفتر بیضی، خود پیامی بود به متحدان و رقبای ناتو که واشنگتن و آنکارا بار دیگر به دنبال یافتن نقاط مشترک هستند. پس از دوره سردی روابط در دولت بایدن، آنکارا حالا می‌کوشد از روابط شخصی اردوغان با ترامپ برای گشودن پرونده‌های پرتنش دفاعی و تجاری استفاده کند. کارشناسان روابط بین‌الملل معتقدند دیدار ترامپ و اردوغان بیش از آنکه صرفا یک گفت‌وگوی دوجانبه باشد، نشانه‌ای از تغییر موازنه‌ها در درون ناتو است. ترکیه به عنوان دومین ارتش بزرگ این پیمان، طی سال‌های گذشته بارها مسیر مستقل‌تری را در پیش گرفته است؛ از خرید سامانه روسی تا مواضع تند در قبال اسرائیل و حمایت آشکار از گروه‌های مخالف غربی در منطقه. به همین دلیل، بازگشت ترکیه به پروژه اف-۳۵ اگر عملی شود، نه‌تنها نشانه‌ای از کاهش تنش با واشنگتن است، بلکه می‌تواند معادلات قدرت هوایی ناتو را نیز دگرگون کند.
از سوی دیگر، تمایل آمریکا به بستن قراردادهای بزرگ تجاری و فروش هواپیماهای بوئینگ به ترکیه یادآور این واقعیت است که روابط امنیتی و اقتصادی در هم تنیده‌اند. ترکیه با جمعیت جوان و اقتصاد در حال رشد، برای آمریکا بازاری مهم به شمار می‌رود. این موضوع به اردوغان امکان می‌دهد با استفاده از نفوذ شخصی بر ترامپ، امتیازهای بیشتری به دست آورد. تحلیلگران همچنین یادآور می‌شوند که فشار ترامپ بر توقف خرید انرژی از روسیه، اگرچه در کوتاه‌مدت دشوار است، اما می‌تواند زمینه‌ساز بازتعریف سیاست انرژی ترکیه و حتی تقویت همکاری با آمریکا و اروپا در حوزه گاز مدیترانه شرقی باشد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
