ایران مهارت

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

مجید طهرانیان*:  در سال‌های اخیر، شکاف میان آموزش نظری در مدارس و نیازهای واقعی بازار کار به دغدغه‌ای کلان برای نظام آموزشی کشور بدل شده است. در پاسخ به این چالش، طرحی خلاقانه با عنوان «ایران مهارت» در سال ۱۳۹۵ و با همکاری وزارت آموزش‌ و پرورش (به ریاست دکتر سیدمحمد بطحایی) و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (به ریاست دکتر علی ربیعی) تدوین و اجرا شد. این طرح در مقطع متوسطه اول با هدف آشنایی اولیه دانش‌آموزان با مشاغل، مهارت‌ها و شناخت عمومی از بازار کار طراحی شده بود؛ نه برای تربیت نیروی متخصص، بلکه برای بیدارکردن ذهن نوجوانان درباره جهان واقعی کار.

 سه مدل اجرای آموزش مهارتی و ارزیابی آنها

1. اجرای آموزش مهارتی توسط مدرسه

در این روش، برنامه مهارت‌آموزی مستقیما در داخل مدرسه و با مسئولیت کادر آموزشی مدرسه برگزار می‌شود.

مزایا: دسترسی آسان برای دانش‌آموزان، هماهنگی کامل با برنامه آموزشی، کاهش هزینه‌های رفت‌وآمد، حفظ محیط آشنا و ایمن روانی برای یادگیری

معایب:  کمبود امکانات، تجهیزات و فضای کارگاهی، کمبود معلمان متخصص در مهارت‌های فنی، نبود تجربه اجرائی کافی برای طراحی و مدیریت آموزش‌های مهارتی.

2. برگزاری آموزش مهارتی در آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای

در این شیوه، دانش‌آموزان از مدرسه خارج شده و برای شرکت در دوره‌ها به آموزشگاه‌های آزاد یا دولتی مراجعه می‌کنند. بهره‌مندی از تجهیزات تخصصی و محیط کارگاهی واقعی، آموزش توسط مربیان حرفه‌ای و دارای تجربه صنعتی، آشنایی با فضای واقعی بازار کار و رشته‌های شغلی متنوع، دشواری رفت‌وآمد، به‌ویژه در مناطق دور از مرکز، تداخل با برنامه رسمی درسی مدرسه، افزایش هزینه برای خانواده‌ها، محدودیت‌های قانونی و تربیتی در خروج دانش‌آموز از فضای مدرسه به دلایل امنیتی، کاهش امکان نظارت مدرسه بر روند یادگیری.

3. مدل تلفیقی: اجرای آموزش در مدرسه با همکاری آموزشگاه‌های مهارتی-راهکار بهینه و منعطف

طرح ایران مهارت مدل سوم را پیشنهاد کرد: همکاری آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای با مدارس، بدون جابه‌جایی دانش‌آموزان. در این مدل، مدرسه فضای آموزشی و هماهنگی را فراهم می‌کرد و مربیان متخصص از آموزشگاه‌ها به مدارس اعزام می‌شدند.

بهره‌مندی از کیفیت آموزش تخصصی در فضای آشنا، کاهش هزینه‌ها و افزایش عدالت آموزشی، امکان نظارت مستمر مدیر و مشاور مدرسه، تسهیل ارتباط خانواده با برنامه آموزشی، ایجاد انگیزه در دانش‌آموز برای آینده‌نگری شغلی.

 دلایل توقف طرح؛ نارسایی‌ها و چالش‌های قابل اصلاح

با وجود ظرفیت بالا، این طرح به‌سرعت از اولویت خارج شد. برخی از مهم‌ترین عوامل توقف یا کندشدن آن عبارت‌اند از:

1. تنگ‌نظری در تنظیم قراردادها با آموزشگاه‌های خصوصی: نبود الگوی شفاف و منعطف قراردادها باعث بی‌اعتمادی و کاهش انگیزه آموزشگاه‌ها شد.

2. نبود انگیزه و سازوکار تشویقی برای مدیران مدارس: در حالی که مدیریت برنامه نیازمند تلاش مستمر مدیران بود، برای زحمات آنها مشوق ملموسی تعریف نشده بود.

3. عدم توجه به ماهیت آشنایی اولیه و نبود تطبیق زمانی با استانداردهای فنی و حرفه‌ای: به‌‌جای معرفی مفاهیم کلی، گاه انتظار اجرای کامل استانداردهای پیچیده بود که نه ممکن بود، نه هدف برنامه.

4. طراحی آزمون‌های غیرضروری و صدور گواهی رسمی برای دوره‌هایی که فقط جنبه آشنایی داشتند: این روند هزینه‌هایی را به دانش‌آموز و والدین تحمیل کرد که با فلسفه طرح در تعارض بود.

5. تغییرات مدیریتی و فقدان استمرار فرهنگی در بدنه اجرائی: با رفت‌وآمد مدیران ارشد، نگرش‌های قبلی نادیده گرفته شد و هیچ طرح جایگزین منسجمی هم پیشنهاد نشد. این نشان می‌دهد که نظام آموزشی ما باید یاد بگیرد «طرح را اصلاح کند، نه حذف».

 جمع‌بندی: بازآفرینی یک الگوی موفق، نه بازسازی گذشته

طرح ایران مهارت به ما نشان داد که می‌توان مدرسه را به مهارت نزدیک کرد‌ بدون آنکه دانش‌آموز از فضای تربیتی مدرسه جدا شود. اجرای دوباره این طرح در قالبی اصلاح‌شده، با توجه به تجربه‌های گذشته، شفاف‌سازی قراردادها، تعریف انگیزه برای مدیران، حذف هزینه‌های اضافی و تبیین دقیق هدف طرح (آشنایی اولیه، نه تخصص‌سازی) می‌تواند راه را برای نسل مهارت‌محور هموار کند.

* کارشناس آموزشی و مدیرکل اسبق مدارس غیردولتی کشور