شرکت‌های هواپیمایی توضیح می‌دهند وزارت راه و شهرسازی به جای حمایت، به ایرلاین‌های زمین‌گیر جنگ، فشار مضاعف وارد می‌کند
رو‌در‌روی صنعت هوایی
چیزی حدود یک ماه از آتش‌بس جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل می‌گذرد اما گردشگری و صنعت حمل‌ونقل هوایی همچنان در شوک سنگین جنگ به سر می‌برند. فعالان صنعت هوایی و گردشگری توضیح می‌دهند که چشم‌انداز آتش‌بس روشن نیست و کسی ریسک سفر را به جان نمی‌خرد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: چیزی حدود یک ماه از آتش‌بس جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل می‌گذرد اما گردشگری و صنعت حمل‌ونقل هوایی همچنان در شوک سنگین جنگ به سر می‌برند. فعالان صنعت هوایی و گردشگری توضیح می‌دهند که چشم‌انداز آتش‌بس روشن نیست و کسی ریسک سفر را به جان نمی‌خرد.
پربیراه هم نمی‌گویند؛ جنگ ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ ناگهان و غافلگیرکننده شروع شد و بسیاری در راه ماندند. ویدئوهای متعددی از خانواده‌های نگرانی منتشر شد که خارج از کشور گیر افتاده بودند و پروازی برای ایران نبود. حجاجی که در عربستان ماندند و حتی مسافرانی که در اقصانقاط کشور دور از خانواده افتاده و شرایط اضطراب‌آوری را تحمل می‌کردند.
حالا اما مردم برای سفر دست‌به‌عصاتر شده‌اند؛ هتل‌های کیش، شیراز و اصفهان سوت‌و‌کور است و در فرودگاه‌ها پرنده پر نمی‌زند. برخی کارمندان ایرلاین‌ها ویدئوهایی از پروازهای خالی از مسافر نشان می‌دهند و از آن سو اگر پروازها لغو شوند و وضعیت سفرها عادی نشود، زیان پشت زیان ثبت می‌شود.
زیان سنگین صنعت گردشگری و تعدیل گسترده نیرو
چندی پیش روابط‌عمومی دفاتر خدمات مسافرتی هوایی ایران گزارشی به نقل از حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، منتشر کرد و توضیح داد: «در حال حاضر رمقی برای دفاتر خدمات مسافرتی کشور باقی نمانده است و این دفاتر زیان‌های بسیار زیادی متحمل شده‌اند؛ چون فرصت سفر‌های تابستانی را هم از دست داده‌اند و تمام زحمات سه‌ماهه آنها برای برنامه‌ریزی سفر در تابستان به باد رفته است».
او در ادامه گفته است آخرین برآوردها حاکی از بیش از دو هزار میلیارد تومان خسارت به دفاتر مسافرتی است و «در حال حاضر هم که جنگ نیست، بیش از ۶۰ درصد پروازها خوابیده و انجام نمی‌شود و به همین دلیل ۹۰ درصد کار گردشگری کشور به مرز صفر رسیده است و اگر تدبیری نشود زیان دو هزار میلیارد تومانی دفاتر مسافرتی در جنگ ممکن است به چهار هزار میلیارد تومان و حتی ۱۰ هزار میلیارد تومان هم برسد».
پلتفرم‌های آنلاین خدمات مسافرتی و حمل‌ونقل توضیح می‌دهند که در حال حاضر جست‌وجوهای مربوط به محل‌های اقامت و خرید بلیت هواپیما بیش از ۷۰ درصد کاهش داشته است.
چندی پیش ویدئویی از وضعیت هتل‌های کیش در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که راوی آن را وضعیت آخرالزمانی توصیف می‌کند؛ اتاق‌های کاملا خالی و بی‌مشتری هتل‌ها و ترددهایی که نزدیک به صفر گزارش می‌شد.
در این میان، وضعیت ایرلاین‌ها هم تفاوتی ندارد.
مقصود اسعدی‌سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، درباره میزان پروازهای باطل‌شده به ایلنا توضیح داده است: «در ایام جنگ تحمیلی ۱۲روزه و آتش‌بس ۱۲هزارو ۲۹ پرواز باطل شد که از این تعداد هشت‌هزار‌و ۶۵۳ پرواز داخلی و سه‌‌هزارو ۳۷۶ پرواز هم بین‌المللی بوده است. همچنین از ۲۳ خرداد تا ۱۱ تیرماه ۴۴۴هزارو ۳۲۴ بلیت داخلی و ۳۹۵هزارو ۶۴ بلیت باطل شده است».
دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی درباره میزان و ارزش خسارت ریالی که بابت ابطال بلیت‌ها به شرکت‌های هواپیمایی وارد شده، گفت: تا ۱۱ تیرماه بیش از شش‌هزار‌و ۱۳۰ میلیارد تومان درآمد از‌دست‌رفته شرکت‌های هواپیمایی است.
اسعدی‌سامانی درباره جبران خسارت‌های تحمیل‌شده به شرکت‌های هواپیمایی افزود: برای کاهش تبعات ناشی از این خسارات، پیشنهادهایی به دولت داده‌ایم که امیدواریم اجرا و اعمال این پیشنهادات در دستور کار دولت قرار بگیرد. درخواست ما این است که دولت در بحث ارائه تسهیلات و افزایش مهلت پرداخت مالیات و حق بیمه تأمین اجتماعی مساعدت‌هایی را برای شرکت‌های هواپیمایی در نظر داشته باشد. همچنین تاریخ سر‌رسید چک‌های ایرلاین‌ها در نزد سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی استمهال شود.
امیررضا اعتمادی، عضو اتاق بازرگانی ایران نیز در یادداشتی نوشته است: «تعلیق کامل پروازهای تجاری بر فراز ایران از ۲۴ خرداد تا ۱۳ تیر ۱۴۰۴ که به مدت ۲۰ روز به طول انجامید، خسارتی بالغ بر ۹هزارو ۶۰۰ میلیارد تومان به اقتصاد کشور تحمیل کرده است».
براساس این گزارش، «توقف کامل درآمدهای حاصل از فروش بلیت و خدمات فرودگاهی روزانه ۴۸۰ میلیارد تومان ضرر مستقیم به صنعت هوایی وارد کرد. این شوک نقدینگی، شرکت‌های هواپیمایی را که فاقد مکانیسم‌های پوشش ریسک مالی بودند، در تأمین هزینه‌های ثابت خود مانند حقوق، سوخت و نگهداری با بحران جدی مواجه کرده است. همچنین لغو بیش از ۵۰۰ پرواز روزانه، علاوه بر توقف ترافیک مسافر و بار، زنجیره تأمین قطعات یدکی و قراردادهای سوخت را مختل کرد. این امر به تأخیر در تعمیر و نگهداری ناوگان و افزایش هزینه‌های اضطراری منجر شد. در این میان، شرکت‌های خدمات فرودگاهی (Ground Handling) با کاهش ۷۰درصدی درآمد روبه‌رو شدند که به تعدیل ۲۰ تا ۳۰درصدی نیروی انسانی متخصص در این بخش انجامید؛ رخدادی که کیفیت خدمات در آینده را تهدید می‌کند. همچنین تغییر مسیر پروازهای عبوری و استفاده از مسیرهای جایگزین، هزینه سوخت را برای شرکت‌ها بین ۱۰ تا ۱۳ درصد افزایش داد. گذشته از این نقدینگی آژانس‌های مسافرتی را تا ۸۵ درصد کاهش داده است».
حالا همچنان وضعیت سفرها عادی نشده است و پلتفرم‌های خدمات سفر و حمل‌ونقل به تعدیل گسترده نیرو روی آورده‌اند. یکی از پلتفرم‌های معروف خدمات سفر و حمل‌ونقل کشور بعد از جنگ ۱۲روزه حدود ۴۵ درصد کارکنان خود را اخراج کرده است. برخی از پرسنل این پلتفرم‌ها تجربه خود را از اخراج پس از جنگ در شبکه ایکس با دیگران به اشتراک گذاشته‌اند.
اصرار وزارت راه و شهرسازی به فشار بر صنعت هوایی زمین‌گیر
در این میان شرکت‌های هواپیمایی به‌عنوان یکی از حلقه‌های زنجیره سفر و صنعت گردشگری وضعیت بغرنج‌تری را پشت سر می‌گذارند.
گزارش‌های رسمی حاکی از آن است که پیش از جنگ چیزی نزدیک به ۷۰ درصد ناوگان هوایی کشور به دلیل تحریم و ساختار ناکارآمد مدیریتی بر این بخش زمین‌گیر شده است.
سازمان هواپیمایی کشوری بارها اعلام کرده است بازار حمل‌ونقل هوایی کشور به ۵۵۰ فروند هواپیما نیاز دارد، در ایران حدود ۳۳۰ هواپیما وجود دارد که بنا بر روایاتی نزدیک به ۷۰ تا ۸۰ درصد آن زمین‌گیر هستند.
براساس آمار برخی مدیران صنعت هوایی، تعداد هواپیماهای فعال تا ۷۵ فروند کاهش داشته است و برخی دیگر این رقم را تا ۹۸ فروند هواپیمای فعال دانسته‌اند. به عبارت دیگر و بر مبنای این ادعاها می‌توان گفت هم‌اکنون چیزی حدود ۲۲ تا ۳۰ درصد ناوگان هوایی ایران فعال هستند که این موضوع از نظر فعالان صنعت هوایی تهدیدی جدی برای این صنعت به شمار می‌آید.
در همین زمینه رئیس سابق سازمان هواپیمایی کشوری در ۱۸ مهر سال 1401 در یک نشست خبری درباره تعداد ناوگان هوایی کشور گفت: «در مهرماه سال ۱۴۰۰ فقط ۹۸ فروند هواپیمای فعال در ناوگان هوایی کشور داشتیم که در یک سال این تعداد به ۱۷۵ فروند افزایش یافته است».
سه روز بعد شهریار افندی‌زاده، معاون سابق حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی، در دهمین اجلاس شورای عالی استان‌ها توضیح داد: «در دولت سیزدهم توانستیم ۱۵ فروند هواپیما به ناوگان اضافه کنیم». او افزود: «در ابتدای دولت سیزدهم ۷۵ فروند هواپیمای فعال در کشور وجود داشت که هم‌اکنون تعداد هواپیماهای فعال به ۱۳۰ فروند رسیده است».
در همین راستا آبان سال 1401 محمدرضا رضایی‌کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس یازدهم، به ایلنا گفته بود: «برخی از شرکت‌های هواپیمایی فقط با دو فروند هواپیما فعال هستند و هواپیمای فعالی در ناوگان ندارند و در حال حاضر ناوگان هوایی کشورمان شرایط خوبی ندارد و نمی‌تواند تقاضای موجود را پاسخ دهد».
گذشته از شمار بالای هواپیماهای زمین‌گیر، سن بالای هواپیماهای عملیاتی و نقص فنی مداوم، بهره‌وری این صنعت را به‌شدت کاهش داده است. براساس آمار سازمان هواپیمایی کشوری، میانگین سن هواپیماهای عملیاتی بین ۲۶ تا ۲۷ سال اعلام شده است. این در حالی است که هواپیماهای فرسوده‌تری در خطوط عملیاتی فعال است که قدمت آنها به نسل دوم هواپیماهای تجاری برمی‌گردد و همین موضوع بهره‌وری صنعت هوایی را به‌شدت کاهش داده و موجب کاهش قابل ملاحظه درآمد ایرلاین‌ها شده است.
حالا که جنگ قوز بالاقوز ایرلاین‌ها شده است، فعالان صنعت هوایی می‌گویند نه‌تنها وزارت راه و شهرسازی برخلاف وزارت میراث فرهنگی و گردشگری کوچک‌ترین حمایتی از ایرلاین‌ها نکرده است بلکه برخلاف قوانین موجود همچنان برای قیمت‌گذاری دستوری نرخ بلیت هواپیما فشار می‌آورد.
بنا بر گفته فعالان صنعت هوایی براساس مصوبات و قوانین موجود پروازهای خارجی مشمول قیمت‌گذاری دستوری نمی‌شوند، اما وزارت راه و شهرسازی و سازمان هواپیمایی برخلاف قانون ایرلاین‌ها را برای اعمال قیمت دستوری برای پروازهای اربعین زیر فشار گذاشته است.
بر همین اساس به‌تازگی سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده است فروش بلیت پروازهای اربعین حسینی از روز چهارشنبه هشتم مرداد، با نرخ‌های مصوب آغاز خواهد شد و نرخ بلیت رفت و برگشت برای زائران از استان‌های شرقی و جنوبی کشور (خراسان، سیستان‌و‌بلوچستان، کرمان، یزد، هرمزگان، فارس، مازندران و گلستان) ۱۵ میلیون تومان و برای زائران از تهران و سایر استان‌ها ۱۳ میلیون تومان تعیین شده است.
محمد شالفروش، کارشناس صنعت هوایی، به «شرق» توضیح می‌دهد که هنوز وضعیت پروازهای مسافری به شرایط عادی برنگشته است. او ادامه می‌دهد: فرودگاه‌های اصلی ما یعنی فرودگاه امام خمینی و فرودگاه مهرآباد همچنان با محدودیت‌های زمانی در پروازها مواجه هستند و همچنین دو فرودگاه غرب کشور یعنی تبریز و اصفهان نیز به‌تازگی فعالیت خود را مجددا آغاز کرده‌اند. جنگ و محدودیت‌های پروازی و سپس چشم‌انداز مبهم آتش‌بس همگی بر کاهش تعداد پروازها و مسافران تأثیرگذار بوده‌اند و میزان استقبال از پروازهای مسافری دقیقا مشابه ابتدای شیوع کروناست و مدت‌ها طول کشید تا مردم دوباره به وضعیت عادی اعتماد کنند.
این کارشناس تأکید می‌کند: با‌این‌حال، می‌توان این روند را تسهیل و تسریع کرد. یکی از راهکارها، همکاری با شرکت‌های گردشگری، سازمان میراث فرهنگی و کانون جهانگردی است. می‌توان با ارائه تخفیف‌های ویژه، تورهای خاص و برگزاری جشنواره‌ها، مردم را به سفر ترغیب کرد. با توجه به شرایط اقتصادی موجود، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند هزینه‌های خود را کاهش دهند تا مطمئن شوند که کشور به حالت عادی بازگشته است و سپس دوباره برای سفر برنامه‌ریزی کنند. این امر نیازمند هماهنگی و همکاری گسترده میان شرکت‌های هواپیمایی، تورها، بخش گردشگری و انجمن شرکت‌های خدمات مسافرتی است.
این ایده شبیه طرحی است که در گذشته اجرا می‌شد؛ زمانی که بانک‌ها وام‌هایی برای خرید خودرو یا لوازم خانگی ارائه می‌دادند تا چرخه عرضه و تقاضا به حالت نرمال بازگردد.
با تمام این اوصاف، فعالان صنعت هوایی معتقد هستند که نه‌تنها برنامه‌ریزی خاص یا بسته حمایتی ویژه‌ای برای ایرلاین‌ها پس از جنگ در نظر گرفته نشده است که وزارت راه و شهرسازی همچون گذشته صنعت هوایی را نادیده گرفته و بر سیاست‌های غیرکارشناسی و غیرعلمی خود در قبال این صنعت اصرار می‌ورزد.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
