از پشتیبانی تا روایتگری

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

فاطمه محمدی  -  پژوهشگر سینما و مدیر‌عامل موزه سینما‌

 جنگ به‌ عنوان پدیده‌ای ویرانگر، همواره بخشی از تاریخ بشر بوده است. در نگاه اول، این مردان هستند که با حضور مستقیم در میدان‌های نبرد‌ به‌ عنوان رزمندگان شناخته می‌شوند، اما واقعیت این است که زنان نه‌تنها در حاشیه، بلکه در قلب رویدادهای جنگی ایستاده‌اند. نقش زنان در جنگ فقط محدود به پشتیبانی و خدمات نیست؛ آنان در حفظ روحیه جامعه، انتقال فرهنگ مقاومت، مدیریت بحران و حتی حضور رسانه‌ای و فرهنگی نقشی تعیین‌کننده داشته‌اند.

 زنان حافظان معنوی جنگ

در ‌هشت سال دفاع مقدس، زنان ایرانی با فداکاری خود، پایه‌های مقاومت را استوار نگه داشته‌اند. آنان نه‌تنها با تشویق همسران و فرزندان خود به حضور در جبهه‌ها، بلکه با تحمل رنج‌های ناشی از فقدان عزیزان، به ستون‌های پنهان جنگ تبدیل شدند. بسیاری از زنان‌ در نبود مردان خانواده، مسئولیت سنگین اداره خانه و تربیت فرزندان را بر عهده گرفتند.

علاوه بر این، زنان به ‌عنوان راویان اصلی جنگ عمل کردند؛ آنان بودند که با حفظ خاطرات شهدا و انتقال ارزش‌های مقاومت به نسل‌های بعدی، مانع از فراموشی رشادت‌ها شدند. در بسیاری از موارد، مادران و همسران شهدا با سخنرانی‌ها و خاطره‌گویی‌های خود، روحیه جهادی را در جامعه زنده نگه داشتند.

 نقش زنان در جنگ‌های معاصر

تجربه جنگ‌های اخیر در منطقه، همچون جنگ ۳۳‌روزه لبنان و ۲۲‌روزه غزه، نشان می‌دهد‌ زنان حتی در سخت‌ترین شرایط نیز حضوری فعال و تأثیرگذار داشته‌اند. در لبنان، زنان جنوب این کشور با وجود بمباران‌های شدید، به تهیه غذا برای رزمندگان می‌پرداختند و آن را به خطوط مقدم می‌رساندند. برخی نیز به‌ صورت داوطلبانه در بیمارستان‌ها و پایگاه‌های امدادی به مداوای مجروحان مشغول بودند.

یکی از نمادهای ماندگار مقاومت در جنگ ۳۳‌روزه، «ام کامله»، پیرزن لبنانی بود که با وجود تخریب خانه‌اش، با شجاعت اعلام کرد‌ همه زندگی خود را فدای مقاومت می‌کند. این صحنه توسط رسانه‌ها ثبت شد و به نمادی جهانی از ایستادگی زنان در جنگ تبدیل شد.

در جنگ غزه نیز زنان فلسطینی با وجود محاصره و حملات سنگین، نه‌تنها به مقاومت ادامه دادند، بلکه با تربیت فرزندان خود بر‌اساس فرهنگ جهاد، نسل جدیدی از مبارزان را پرورش دادند. آنان در شرایطی که کمترین امکانات وجود داشت، با ابتکار عمل خود، به سازماندهی کمک‌های مردمی و حفظ روحیه جامعه پرداختند.

 نقش رسانه‌‌ای و فرهنگی زنان در جنگ

یکی از وجوه کمتر‌دیده‌شده نقش زنان در جنگ، تأثیر آنان در عرصه رسانه و فرهنگ است. زنان بسیاری به ‌عنوان خبرنگار، نویسنده، شاعر و فیلم‌ساز، روایتگر واقعیت‌های جنگ بوده‌اند. در ایران، پس از دفاع مقدس، شاهد خلق آثار ادبی و هنری ارزشمندی توسط زنان بوده‌ایم که هرکدام بخشی از تاریخ جنگ را به تصویر کشیده‌اند.

برای مثال، کتاب‌های خاطرات همسران و مادران شهدا‌ یا فیلم‌های مستندی که توسط زنان کارگردان ساخته شده‌اند، توانسته تصویری واقعی و انسانی از جنگ ارائه دهد. این آثار نه‌تنها به ثبت تاریخ کمک کرده، بلکه در تقویت روحیه مقاومت در جامعه نیز مؤثر بوده‌اند.

 زنان و تقویت اقتصاد مقاومتی در دوران جنگ

در دوران جنگ، اقتصاد خانواده‌ها و جامعه تحت فشار شدید قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی، زنان با مدیریت منابع محدود، کار در مشاغل مختلف و حتی راه‌اندازی کارگاه‌های کوچک خانگی، به حفظ اقتصاد خانواده کمک کرده‌اند. در جنگ تحمیلی علیه ایران، بسیاری از زنان با ورود به بازار کار، جایگزین مردانی شدند که در جبهه‌ها حضور داشتند. این نقش اقتصادی زنان، نه‌تنها به بقای خانواده‌ها کمک کرد، بلکه به تقویت اقتصاد ملی در شرایط بحران نیز یاری رساند.

نقش زنان در جنگ فراتر از تصورات کلیشه‌ای است؛ آنان نه‌تنها در پشتیبانی مستقیم از جبهه‌ها حضور داشته‌اند، بلکه با حفظ خانواده، روایتگری جنگ، تقویت روحیه مقاومت و حتی مشارکت اقتصادی، به ‌عنوان بازوان قدرتمند جامعه در شرایط بحران عمل کرده‌اند. امروزه نیز در جنگ‌های نابرابر منطقه، همچون مقاومت فلسطین و یمن، زنان پیشتاز عرصه‌های مختلف هستند.

با‌این‌حال، روایت‌های رسمی از جنگ هنوز هم گاه به نقش زنان کم‌توجهی می‌کنند. لازم است با ثبت دقیق خاطرات و اقدامات زنان در جنگ، تصویری جامع و عادلانه از نقش آنان ارائه شود. موزه‌ها، رسانه‌ها و مراکز فرهنگی باید بیش از پیش به این موضوع بپردازند تا نسل‌های آینده بدانند‌ پیروزی در جنگ‌ فقط حاصل رزم مردان نبوده، بلکه فداکاری‌های خاموش زنان نیز سهمی بزرگ در آن داشته است. موزه سینما به نوبه خود در تلاش است تا آینه‌ای روشن در برابر این تلاش‌های مجاهدانه بانوان تلاشگر کشورمان باشد.