بازسازی پساجنگ تنها ساخت‌وساز نیست
نشست تخصصی «تأملی بر رویکردهای بازسازی پساجنگ؛ مروری بر تجربیات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی» با حضور جمعی از استادان دانشگاه، مسئولان سابق و فعلی حوزه بازسازی و کارشناسان سوانح طبیعی برگزار شد. سخنرانان این نشست بر ضرورت بازسازی با مشارکت واقعی مردم، پرهیز از تمرکز صرف بر جنبه‌های عمرانی، توجه به ابعاد اجتماعی و روانی و استفاده از تجربیات 40ساله کشور تأکید کردند. آنان هشدار دادند که بازسازی بدون مردم محکوم به شکست است و سیاست‌های ناهماهنگ می‌تواند به بی‌اعتمادی عمومی دامن بزند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
نشست تخصصی «تأملی بر رویکردهای بازسازی پساجنگ؛ مروری بر تجربیات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی» با حضور جمعی از استادان دانشگاه، مسئولان سابق و فعلی حوزه بازسازی و کارشناسان سوانح طبیعی برگزار شد. سخنرانان این نشست بر ضرورت بازسازی با مشارکت واقعی مردم، پرهیز از تمرکز صرف بر جنبه‌های عمرانی، توجه به ابعاد اجتماعی و روانی و استفاده از تجربیات 40ساله کشور تأکید کردند. آنان هشدار دادند که بازسازی بدون مردم محکوم به شکست است و سیاست‌های ناهماهنگ می‌تواند به بی‌اعتمادی عمومی دامن بزند.
اکبر حاجی‌ابراهیم‌زرگر، استاد بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی صحبت‌های خود را با اشاره به بازسازی خوزستان پس از جنگ تحمیلی و مثال‌هایی از پیچیدگی آن آغاز کرد و ادامه داد: بازسازی یک مجموعه فعالیت‌های پیچیده است و شهری را که در حال بازسازی است نباید با یک کارگاه ساختمانی اشتباه گرفت. در همین راستا منابع و اعتبارات بازسازی نباید صرفا با نظر دولت هزینه شود؛ چراکه مردم باورها و نظرات خودشان را دارند و خواسته‌های آنان باید در این فرایند دیده شود. زرگر در ادامه به ارتقای دانش بازسازی و تجربه‌اندوزی در ۴۰ سال گذشته در کشور و ضرورت بهره‌گیری از آن در بازسازی پس از جنگ اشاره کرد.
این استاد دانشگاه تأکید کرد که بین آسیب‌ها، خسارات و بستر وقوع بین جنگ تحمیلی هشتساله با عراق و جنگ ۱۲روزه با اسرائیل تفاوت‌هایی وجود دارد؛ پراکندگی مناطق شهری و روستایی آسیب‌دیده در سطح کشور، نوع تخریب‌های به‌وجودآمده، تعداد واحدهای آسیب‌دیده، تنوع بناها از نظر مقیاس، کاربری، طبقات و...، تنوع اجتماعی اقتصادی مردم آسیب‌دیده و همچنین خواسته‌های متفاوتی که از بازسازی وجود دارد از مهم‌ترین این موارد است. وی اذعان کرد که خسارت‌ها و تخریب‌های ایجادشده در این جنگ برخلاف جنگ تحمیلی هشتساله در مدت کوتاه و به‌صورت بسیار پراکنده ایجاد شده است.
زرگر تصریح کرد که کم‌بودن تعداد واحدهای مسکونی نیازمند تعمیر و بازسازی چیزی از پیچیدگی بازسازی کم نمی‌کند. علاوه بر این، نوع برخورد با مردم آسیب‌دیده بسیار مهم است؛ نباید بازسازی را صرفا به ساخت‌وساز تقلیل داد و ابعاد روانی، اجتماعی، اقتصادی و... را نادیده گرفت. وی افزود: فرایندی که برای بازسازی مسکن تعریف می‌شود در بازیابی روانی اجتماعی مردم مؤثر است و باید به آن توجه شود.
مجید جودی، معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن هم با مرور تجربه بازسازی پس از جنگ تحمیلی هشتساله تأکید کرد که در آن زمان، دولت بازسازی را با تمرکز صرف بر جنبه‌های عمرانی و بدون مشارکت مردم آغاز کرد، اما در ادامه، فشار افکار عمومی و نارضایتی‌های گسترده سبب تغییر سیاست‌ها و انتقال محوریت بازسازی به مردم شد. وی با اشاره به اینکه آزمون و خطاهای بازسازی جنگ هشتساله مبنایی برای تدوین برنامه بازسازی در زلزله گیلان-زنجان (1369) و تکامل تدریجی آن به‌ویژه پس از زلزله بم (1382) شد، تأکید کرد که با وجود دانش و تجربیات اجرائی گسترده موجود در کشور، افکار عمومی تکرار اشتباهات گذشته را نمی‌پذیرد و تصمیم‌گیران، مسئولان و کارشناسان باید در این زمینه پاسخ‌گو باشند.
وی ضمن اشاره به تفاوت‌های بازسازی پس از جنگ و بازسازی پس از سوانح، گفت که در زلزله یا سایر سوانح دولت نقش حمایتگری و توانمندسازی دارد ولی در جنگ موظف به جبران کامل خسارت است. به‌رغم این تفاوت، در هر دو حالت مشارکت مردم ضروری و حذف آنان از تصمیم‌گیری غیرقابل قبول است. وی همچنین از فعالیت میدانی حدود 160 کارشناس بنیاد مسکن سراسر کشور در تهران به‌رغم مخاطرات و هشدارهای تخلیه خبر داد و گفت: تا امروز حدود چهار هزار واحد مسکونی ارزیابی و برای بیشتر آنها پرونده تشکیل شده است. این اقدام فوری برای دلگرمی مردم و جلب اعتماد آنان انجام شد.
وی با اشاره به تصمیمات اخیر درباره بازسازی پس از جنگ 12روزه گفت: خانه مهم‌ترین سرمایه اقتصادی مردم است و در این مورد نمی‌توان به جای آنها تصمیم‌گیری کرد. جودی درعین‌حال، نسبت به برخی پیشنهادهای مطرح‌شده درخصوص افزایش تراکم هم‌زمان با بازسازی و نقض مالکیت دیگر ساکنان ساختمان از این طریق و مسائل حقوقی و اجتماعی ناشی از آن هشدار داد و تصریح کرد: این آزمون محکوم به شکست است. ما باید اعتماد مردم را حفظ کنیم و بازسازی را بر‌اساس خواست و مشارکت واقعی آنها پیش ببریم.
محمد سعیدی‌کیا، وزیر اسبق مسکن و شهرسازی و رئیس پیشین بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، بر لزوم واگذاری مسئولیت بازسازی به افراد دارای تجربه و دانش تأکید کرد. وی با بیان اینکه بازسازی کاری اجتماعی است، افزود: درست است که ظاهر بازسازی فیزیکی به نظر می‌رسد، اما درواقع ماهیتی اجتماعی دارد.
امیرحسین گرکانی، رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی، با تأکید بر اینکه بازسازی نباید با صرف ساخت‌وساز اشتباه گرفته شود، گفت: بازسازی یک فرایند اجتماعی است که بدون حضور و محوریت مردم، به شکست می‌انجامد. تجربه‌های گذشته نشان داده هر جا مردم در تصمیم‌گیری و اجرا نقش داشتند، بازسازی موفق‌تر و پایدارتر بوده است. وی با اشاره به نقش دولت در مدیریت بحران اظهار کرد: دولت مسئول اصلی مدیریت بحران در کشور است. سایر نهادها، ازجمله بخش خصوصی و خیرین، نقش حمایتی دارند، اما نمی‌توان بار اصلی بازسازی را از دوش دولت برداشت.
گرکانی با بیان اینکه بازسازی نباید به روندی از بالا به پایین تبدیل شود، گفت: نباید مردم را صرفا دریافت‌کننده خدمات یا خسارت‌دیده‌هایی منفعل تصور کرد، بلکه باید آنها را مالکان اصلی فرایند بازسازی بدانیم.
وی درباره نقش نهادهای خیریه در بازسازی تصریح کرد: اگرچه در نشست‌های مختلف درباره ورود خیرین به بازسازی بحث شده است، اما نباید فراموش کرد که دولت، مسئول اصلی این حوزه است. خیرین می‌توانند بازوی حمایتی باشند، اما جایگزین مسئولیت‌های قانونی دولت نمی‌شوند.
گرکانی تأکید کرد: تراکم‌فروشی خلاف قانون است و نمی‌توان برای آن روکش قانونی ایجاد کرد. وی افزود: اینکه منابع محدود را با سازوکارهای غیرکارشناسی هزینه کنیم، نه‌تنها بازده ندارد، بلکه بدعتی نگران‌کننده برای آینده کشور خواهد بود.
رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی با اشاره به تجربیات گذشته افزود: در کشور ما، هیچ‌گاه مردم پیمانکار دولت نبوده‌اند. در بازسازی، پول به مردم داده شده، نه به پیمانکاران. این کمک‌های ویژه بوده، نه غرامت و مردم خود با اختیار و اراده خود خانه‌هایشان را ساخته‌اند.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
