حفاری تاریخ مدفون

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

پارسا شهری: «نقابی به رنگ آسمان» اثر باسم خندقجی، نویسندۀ فلسطینیِ برنده بوکر عربی، روایت باستان‌شناس فلسطینی به نام «نور»، ساکن اردوگاه پناهندگان رام‌الله است. این رمان که سال 2024 بوکر عربی را از آن خود کرد، مسئلۀ هویت در تاریخ فلسطین را پیگیری می‌کند و می‌کوشد تا با به چالش کشیدنِ روایت اشغالگران صهیونیست، تاریخ بدیلی از فلسطین و مردمانش به دست دهد. ادبیات اینک در کنار متفکران و مورخان نوِ اسرائیلی و فلسطینی به ‌کمک کشف حقیقت تاریخ فلسطین آمده است تا در روایت غالب فاتحان و اشغالگران خدشه وارد کرده و آن را از اعتبار بیندازد. داستان با پیداشدنِ کارت شناسایی یک شهروند اسرائیلی در جیب یک کت قدیمی آغاز می‌شود. با این اتفاق نور، هویتِ دیگری می‌یابد، نقاب به چهره می‌زند و با این هویت تازه به گروهی از باستان‌شناسان اسرائیلی می‌پیوندد و در دل حفاری‌های سرزمین اشغالی به‌نوعی به حفاری تاریخ می‌پردازد تا تاریخ مدفون فلسطین را بازیابی کند. از اینجاست که مفهوم «دیگری» و «هویت» مطرح می‌شود. روایت خندقجی هویت دوپاره و تاریخ تاریک‌مانده و دفن‌شدۀ فلسطین را احضار می‌کند تا با رگه‌هایی فلسفی، واقعیت زیستۀ ملتی را به تصویر بکشد که سالیانی از پسِ صداهای تبلیغاتی بلند اشغالگران در سایه مانده است. کاوش باستان‌شناسان همراه نور که نامی استعاری دارد، بر وجوه تاریک در خاک‌شده و پنهان تاریخ نور می‌تاباند. کشف نور در قعر زمین، واقعیت تاریخ اشغال و سرکوب و هویت‌زدایی از فلسطینیان را نشان می‌دهد. از نکات جالب‌توجه و معنادار رمان این است که اعضای گروه کاوش باستان‌شناسی که نور با هویت جعلی اسرائیلی به آن می‌پیوندد، ملیت‌های مختلف دارند: پرفسور برایان سرپرست گروه است، باستان‌شناسی از یهودیان میزراحیم که اصالت حلبی دارد در گروه است. این تکثر در گروه باستان‌شناسی، نمایانگر دیدگاه‌های متفاوت است، و نویسنده با این تمهید روایی سعی دارد به جست‌وجوی حقیقت از درون تضادها بپردازد. سیاست رواییِ باسم خندقجی ساختن تاریخ بر اساس گذشتۀ تاریخی است که در حافظه‌ها دستکاری شده است. اگر نویسنده در مقام باستان‌شناسی باشد که مخاطب را به قعر خاطرات می‌برد؛ در رمان «نقابی به رنگ آسمان» با حفاری تاریخ مواجهیم. و طرفه آنکه این بار باستان‌شناس در قامت شخصیت اول رمان نیز ظاهر شده است. پیوند تاریخ و حقیقت، کاری است که خندقجی از دوران زندان‌های تاریک اسرائیل به انجام می‌رساند تا گذشتۀ ستم‌دیده و تاریخ تحریف‌شده را به بحثی اکنونی بدل کند. نویسنده «نقابی به رنگ آسمان» قصد دارد با تصویرکردن خشونتی که علیه انسانیت جریان دارد، تاریخ را به ملاقات حقیقت برده و روایت بدیل بسازد. روایت باسم خندقجی مانند روایتِ آوی شلایم و دیگر مورخان نو نشان می‌دهد که مسئلۀ فلسطین یکسر سیاسی است و انگارۀ تفاوت فرهنگی و قومی و تمدنی چندان اعتباری در شناخت این تاریخ ندارد. رمانِ «نقابی به رنگ آسمان» بیانیه‌ای از دل زندان‌های اسرائیل و فراتر از مرزهای یک کشور است که از حقیقت تاریخ، انسانیت و آرمان بشر در جهانی سرشار از شر و تضاد سخن می‌گوید. باسم خندقجی، متولد ۱۹۸۳، نویسنده و شاعر فلسطینی، دانش‌آموختۀ روزنامه‌نگاری و نیز علوم سیاسی در دانشگاه القدس است. رمان «کسوف بدرالدین» و دفتر شعری با عنوان «نفس یک شعر شبانه» از جمله آثار باسم خندقجی است؛ او هم‌چنین مقالات متعددی دربارۀ زندانیان محبوس در زندان‌های اسرائیل، مفهوم و وظیفه ادبیات، زنان فلسطینی و سیاست نوشته است. خندقجی بسیاری از آثار خود را در زندان نوشته و از همان داخل زندان منتشر کرده است.