«شرق» از سفر نخست‌وزیر پاکستان به تهران گزارش می‌دهد
دیپلماسی قدردانی
شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، عصر دیروز دوشنبه، چهارم خرداد ۱۴۰۴، در رأس هیئتی بلندپایه وارد تهران شد و در بدو ورود، مورد استقبال گرم اسکندر مؤمنی، وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. سپس طی مراسمی در مجموعه فرهنگی‌ـ‌تاریخی سعدآباد، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به‌صورت رسمی از همتای پاکستانی خود استقبال کرد.
مهدی بازرگان: شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، عصر دیروز دوشنبه، چهارم خرداد ۱۴۰۴، در رأس هیئتی بلندپایه وارد تهران شد و در بدو ورود، مورد استقبال گرم اسکندر مؤمنی، وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. سپس طی مراسمی در مجموعه فرهنگی‌ـ‌تاریخی سعدآباد، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به‌صورت رسمی از همتای پاکستانی خود استقبال کرد. در این آیین، پس از نواخته‌شدن سرود ملی دو کشور و سان‌دیدن یگان تشریفات توسط سران دو دولت، معرفی اعضای هیئت‌های عالی‌رتبه انجام شد. متعاقبا، با حضور رئیس‌جمهور ایران و نخست‌وزیر پاکستان، نشست مشترک هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور برگزار شد تا زمینه‌های تعمیق روابط دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای مورد بررسی قرار گیرد.
تور منطقه‌ای اسلام‌آباد
سفر شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، به تهران، در قالب تور دیپلماتیک چهار کشوری (ترکیه، ایران، جمهوری آذربایجان و تاجیکستان)، فصل مهمی در روابط دوجانبه ایران و پاکستان به شمار می‌رود؛ چراکه این سفر در بستر تنش‌های اخیر میان اسلام‌آباد و دهلی‌نو و تحولات پیچیده منطقه‌ای از اهمیتی ویژه برخوردار است. لذا حضور شهباز شریف در تهران، ذیل تحولات پرشتاب و حساس جنوب آسیا و منطقه شبه‌قاره، گامی راهبردی برای تقویت پیوندهای ایران و پاکستان است. پیش‌تر ایسنا به نقل از منابع پاکستانی اعلام کرده بود شهباز شریف بعدازظهر روز دوشنبه در تهران خواهد بود و پس از یک روز توقف به سفر خود ادامه خواهد داد و به جمهوری آذربایجان خواهد رفت.
به گفته منابع دیپلماتیک، نخست‌وزیر پاکستان دیدار مهمی با رئیس‌جمهور ایران خواهد داشت و در جریان این دیدار، درباره تنش اخیر بین پاکستان و هند و وضعیت کلی منطقه با مسعود پزشکیان بحث و رایزنی خواهد کرد. بنا بر گزارش شبکه تلویزیونی عاج، هیئت پاکستانی امشب در تهران اقامت خواهد داشت و پس از دیدارهای مختلف در سطوح بالا، عازم مرحله بعدی این سفر خواهد شد. منابع دولتی پاکستانی خبر دادند که هدف از سفر نخست‌وزیر پاکستان به چهار کشور، شامل ترکیه، ایران، جمهوری آذربایجان و تاجیکستان، ارتقای صلح و ثبات در منطقه، ارتقای همکاری‌های اقتصادی و بخشیدن بُعدی جدید به روابط دیپلماتیک اسلام‌آباد است. نخست‌وزیر پاکستان در این کشورها مذاکرات گسترده‌ای با سران و مقامات ارشد آنها در مورد روابط دوجانبه و مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی انجام خواهد داد. شهباز شریف به همراه هیئتی بلندپایه در
۲۵ می (چهار خرداد) در آنکارا با «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه دیدار کرد که در آن دو طرف تمام جنبه‌های روابط دوجانبه را بررسی و بر تعهد خود برای ارتقای سطح همکاری استراتژیک و حمایت اصولی از مناقشه جامو و کشمیر تأکید کردند. وی در جریان صحبت‌های خود در ترکیه از کشورهای دوست به خاطر حمایت‌شان از اسلام‌آباد در جریان بحران اخیر با هند تشکر کرد. لازم به ذکر است که نخست‌وزیر شهباز شریف در کنفرانس بین‌المللی یخچال‌های طبیعی در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان که در روزهای ۲۹ و ۳۰ می ۲۰۲۵ (هشتم و نهم خرداد) برگزار می‌شود، شرکت خواهد کرد.
محسن روحی‌صفت، سرپرست سابق سرکنسولگری ایران در مزارشریف، پیشاور و قندهار و رئیس پیشین ستاد افغانستان، با نگاهی به اهداف این سفر، در گفت‌وگویی که با «شرق» داشت، آن را تلاشی برای قدردانی از حمایت‌های منطقه‌ای، تعمیق همکاری‌های اقتصادی و مدیریت بحران‌های امنیتی و منطقه‌ای می‌داند. با چنین برداشتی، کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره تصریح می‌کند: «حضور شهباز شریف در تهران فرصتی برای قدردانی از حمایت‌های ایران، گسترش همکاری‌های اقتصادی و مدیریت چالش‌های امنیتی خواهد بود. مذاکرات شریف با پزشکیان، با تمرکز بر پروژه‌های انرژی، توسعه بندرهای چابهار و گوادر و امنیت مرزی، می‌تواند روابط دوجانبه را به سطحی نوین ارتقا دهد».
دیپلماسی قدردانی و تحکیم پیوندهای منطقه‌ای در سایه تنش‌ها
با توجه به نکات یادشده، محسن روحی‌صفت در ابتدای گپ‌و‌گفتش بر موضع جنگ اخیر هند و پاکستان به عنوان موتور سفر شهباز شریف به ایران و سه کشور دیگر تمرکز می‌کند و معتقد است: «سفر نخست‌وزیر پاکستان به تهران، پیش از هر چیز، پاسخی به حمایت‌های ایران، ترکیه، جمهوری آذربایجان و تاجیکستان از اسلام‌آباد در جریان تنش‌های نظامی اخیر با هند است». به گفته رئیس پیشین ستاد افغانستان، «این تور دیپلماتیک که پس از درگیری‌های محدود اما پرهزینه میان دو همسایه جنوب آسیا برنامه‌ریزی شده، نشان‌دهنده اراده پاکستان برای تقویت ائتلاف‌های منطقه‌ای است». این دیپلمات پیشین تأکید دارد که «ایران، با میانجیگری فعال از طریق اعزام عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، به اسلام‌آباد و رایزنی با مقامات هندی، نقشی محوری در کاهش تنش‌ها ایفا کرده است.
قدردانی شهباز شریف از این تلاش‌ها در گفت‌وگوی تلفنی با پزشکیان، انگیزه‌ای کلیدی برای سفر به تهران بوده است». کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره، انتخاب چهار کشور ایران، ترکیه، آذربایجان و تاجیکستان را نشانه‌ای از هوشمندی دیپلماتیک پاکستان می‌داند؛ زیرا این کشورها نه‌تنها در بحران اخیر از اسلام‌آباد حمایت کردند، بلکه ظرفیت تقویت جایگاه منطقه‌ای پاکستان را دارند. به‌زعم رئیس پیشین ستاد افغانستان، «این سفر فرصتی برای شریف است تا با تحکیم روابط با تهران، از حمایت‌های سیاسی ایران در برابر چالش‌های خارجی، از‌جمله فشارهای هند و تهدیدات تحریک طالبان پاکستان (TTP) بهره‌مند شود». دیپلمات پیشین کشورمان یادآور می‌شود: «انسجام داخلی پاکستان که به دنبال عملیات نظامی علیه هند تقویت شده، به شریف اجازه داده تا با اقتدار بیشتری در این تور منطقه‌ای ظاهر شود و از حمایت‌های ایران به‌عنوان اهرمی برای مدیریت بحران‌های داخلی و خارجی استفاده کند».
همکاری‌های اقتصادی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشترک
محسن روحی‌صفت در مقام رئیس اسبق ستاد افغانستان در ادامه تحلیل خود، محور اصلی گفت‌وگوهای شریف و پزشکیان را گسترش همکاری‌های اقتصادی می‌داند؛ به‌ویژه با توجه به اشتراکات فرهنگی، تاریخی و مرز ۹۵۹کیلومتری مشترک میان دو کشور. به گفته سرپرست سابق سرکنسولگری ایران در پیشاور، «بندر چابهار ایران و بندر گوادر پاکستان، به‌عنوان دو پروژه مکمل، پتانسیل تبدیل‌شدن به هاب‌های ترانزیتی منطقه را دارند، اما موانعی نظیر تحریم‌ها و مشکلات بانکی، تحقق این ظرفیت‌ها را به تأخیر انداخته است». این دیپلمات پیشین متذکر می‌شود که «مذاکرات تهران می‌تواند با تمرکز بر رفع این موانع، زمینه را برای فعال‌سازی پروژه‌های مشترک فراهم کند».
کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره به پروژه انتقال برق CASA-1000 از تاجیکستان به افغانستان و پاکستان اشاره کرده و نقش ایران را به عنوان مسیری ترانزیتی در این طرح حیاتی می‌داند. به‌زعم رئیس پیشین ستاد افغانستان، منابع غنی آب تاجیکستان و توان مهندسی ایران می‌توانند این پروژه را به نمادی از همکاری منطقه‌ای تبدیل کنند. به گفته روحی‌صفت، «گفت‌وگوهای شریف در تهران احتمالا شامل توافقاتی برای توسعه خطوط لوله گاز، از‌جمله خط صلح (ایران-پاکستان-هند) و ایجاد مکانیسم‌های مالی مستقل برای دورزدن تحریم‌هاست». سرپرست سابق سرکنسولگری ایران در قندهار، رفع موانع بانکی را کلید تبدیل این پروژه‌ها از بالقوه به بالفعل می‌داند و معتقد است که این سفر می‌تواند نقطه عطفی در روابط اقتصادی دو کشور باشد.
سرپرست سابق سرکنسولگری ایران در مزارشریف در ادامه گپ‌و‌گفت خود با «شرق»، امنیت مرزی و مبارزه با تروریسم را از اولویت‌های مشترک ایران و پاکستان در این سفر توصیف می‌کند. به ادعای رئیس پیشین ستاد افغانستان، «مناطق بلوچستان ایران و پاکستان، به دلیل توسعه‌نیافتگی اقتصادی، بستری برای فعالیت گروه‌های افراطی نظیر TTP و جیش‌العدل فراهم کرده‌اند».
این دیپلمات پیشین پیشنهاد می‌کند که «تهران و اسلام‌آباد با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعتی و آموزشی در این مناطق، زمینه‌های جذب نیرو توسط گروه‌های تروریستی را کاهش دهند». روحی‌صفت معتقد است: «مذاکرات شریف و پزشکیان شامل توافقاتی برای گشت‌های مرزی مشترک، تبادل اطلاعات و هماهنگی علیه تحرکات این گروه‌ها خواهد بود». کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره، روابط پرتنش پاکستان با افغانستان را «آتش زیر خاکستر» توصیف کرده و هشدار می‌دهد: «ضربات متقابل میان طالبان و TTP، منطقه را در معرض بی‌ثباتی قرار داده است». رئیس پیشین ستاد افغانستان، ایران را به‌عنوان میانجی‌ای باتجربه در بحران‌های منطقه‌ای می‌بیند که می‌تواند با همکاری اسلام‌آباد، این تنش‌ها را مدیریت کند. به‌زعم این دیپلمات پیشین، «شریف احتمالا از تهران درخواست خواهد کرد تا بر طالبان برای کنترل TTP فشار آورد. او ایجاد اراده‌ای جمعی با مشارکت ایران، پاکستان و چین را راهکاری برای خنثی‌سازی توطئه‌های خارجی و بازسازی افغانستان می‌داند؛ رویکردی که می‌تواند درگیری‌های نظامی را با همکاری‌های اقتصادی جایگزین کند».
اجتناب از تنش و تقویت صلح منطقه‌ای
محسن روحی‌صفت در فراز دیگری از تحلیل خود درباره سفر شهباز شریف به تهران، به پیامدهای تنش‌های اخیر هند و پاکستان پرداخته و تأکید دارد «درگیری‌های نظامی نه‌تنها به زیان دو طرف، بلکه به ضرر کل منطقه است». به اذعان سرپرست سابق سرکنسولگری ایران در پیشاور، «عملیات اخیر پاکستان علیه هند، هرچند روحیه‌ای ملی‌گرایانه در اسلام‌آباد ایجاد کرد، اما تهدیدات هسته‌ای مطرح‌شده، هزینه‌های دیپلماتیکی را به همراه داشت.» لذا این دیپلمات پیشین هشدار می‌دهد: «بهره‌برداری سیاسی هند از این تنش‌ها در آینده می‌تواند به تشدید بحران منجر شود».
کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره، نقش ایران در میانجیگری را ستوده و باور دارد که «مذاکرات تهران می‌تواند به تدوین راهبردی مشترک برای مدیریت روابط هند و پاکستان منجر شود». روحی‌صفت تصریح می‌کند: «دیپلماسی متوازن ایران که در کاهش تنش‌های اخیر موفق عمل کرده، می‌تواند از تکرار درگیری‌ها جلوگیری کند». رئیس پیشین ستاد افغانستان، سفر شریف را فرصتی برای تقویت صلح منطقه‌ای تلقی می‌کند؛ به‌ویژه با توجه به اشتراکات فرهنگی و اقتصادی میان کشورهای منطقه. از منظر این دیپلمات پیشین کشورمان، «همکاری‌های اقتصادی و امنیتی میان تهران و اسلام‌آباد می‌تواند الگویی برای هم‌گرایی منطقه‌ای باشد».
