پاسخ به یک گزارش

معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش به گزارش «حذف 28 درصد دانش‌آموزان از سال 1394 تا 1403» که ۲۲ اردیبهشت ‌منتشر شد، پاسخ داد. در این جوابیه آمده: «1- در این گزارش، موضوعاتی همچون افزایش بازماندگی از تحصیل، نابرابری فرصت‌های آموزشی در دهک‌های پایین درآمدی، آسیب‌های فرهنگی و جنسیتی در مناطق محروم و چالش زبان معیار در کودکانی که زبان مادری آنها فارسی نیست، مورد اشاره قرار گرفته‌اند. این موضوعات واقعی و قابل توجه‌اند، اما برای ارائه تصویری منصفانه از وضعیت آموزش عمومی در ایران، باید نگاهی دقیق‌تر مبتنی بر داده‌ها و همراه با بررسی اقدامات سیاستی جاری داشت.

2- یکی از نکات کلیدی گزارش، استناد به حذف 28‌درصدی دانش‌آموزان از چرخه تحصیل در فاصله سال‌های 1394 تا 1403 است. اگر‌چه مسئله بازماندگی از تحصیل از چالش‌های جدی در برخی مناطق کشور است، اما داده‌های رسمی وزارت آموزش و پرورش و سامانه «شهید محمودوند» نشان می‌دهند نه‌تنها این آمار به‌صورت دقیق قابل تأیید نیست، بلکه از سال 1398 تاکنون، روند شناسایی و بازگرداندن دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل با شدت بیشتری در حال اجراست و در برخی استان‌ها مانند سیستان‌و‌‌بلوچستان، کردستان، هرمزگان و خوزستان، بهبودهای قابل اندازه‌گیری رخ داده است.

3- به‌عنوان مثال، در استان سیستان‌و‌بلوچستان که در گزارش به‌عنوان بحرانی‌ترین منطقه یاد شده، براساس داده‌های منتشرشده در پایان سال تحصیل 1401-1402، نرخ بازماندگی از تحصیل در پایه اول ابتدایی با اجرای طرح‌های جامع شناسایی و حمایت حدود 3.5 درصد کاهش یافته است. در برخی شهرستان‌ها مانند نیک‌شهر، راسک و زهک، با همکاری خیرین آموزشی و نهادهای مدنی، تعداد دانش‌آموزان بازگشته به مدرسه نسبت به سال‌های پیش از کرونا دو برابر شده است.

4- در همین راستا، معاونت آموزش ابتدایی با استفاده از ترکیب داده‌های سامانه «شهید محمودوند» و فرایند شناسایی چهره‌به‌چهره، توانسته است در دو سال اخیر، بیش از 250 هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل را شناسایی و بخش قابل توجهی را به چرخه آموزش بازگرداند. این اقدامات صرفا آماری نیستند، بلکه با ارائه بسته‌های حمایتی، آموزش جبرانی، تخصیص معلمان داوطلب و تعامل با خانواده‌ها همراه بوده‌اند.

5- همچنین، در پاسخ به دغدغه عدالت آموزشی، معاونت آموزش ابتدایی با طراحی نخستین کارنامه عملکرد تحصیلی استان‌ها و اجرای نخستین تحلیل آماری از نتایج یادگیری در سطح پایه‌ها و مناطق جغرافیایی، گام مؤثری در جهت داده محورشدن سیاست‌گذاری برداشته است. این تحلیل‌ها به استان‌ها کمک کرده تا راهکارهای دقیق‌تری برای تقویت یادگیری، کاهش افت تحصیلی و بهبود پوشش تحصیلی در مناطق محروم تدوین و اجرا کنند.

6- طرح ملی (حامی) نیز به‌عنوان پاسخی ساختاری به افت یادگیری و خطر ترک تحصیل، از سال تحصیلی 1403-1404 آغاز شده و با بهره‌گیری از ظرفیت مدارس، معلمان و ابزارهای نظارت میدانی، فرایند آموزش جبرانی و بازپیوست تحصیلی را در مناطق کم‌برخوردار دنبال می‌کند. این طرح نه‌تنها به دانش‌آموزانی که از مدرسه فاصله گرفته‌اند، بلکه به آنهایی که در معرض افت عملکرد هستند نیز خدمات مستمر آموزشی و روانی ارائه می‌دهد.

7- در زمینه بازنگری ساختاری، آیین‌نامه ارزشیابی کیفی-‌توصیفی نیز در حال بازبینی است تا ابزارهای سنجش، بیش از گذشته، بر یادگیری‌های عمیق، توانایی حل مسئله و تقویت خودپنداره، احساس ارزشمندی و تعلق دانش‌آموزان تمرکز یابد. این رویکرد، تلاشی است برای ساختن مدرسه‌ای که برای کودک، نه‌فقط محل آموزشی درسی، بلکه مأمن رشد شخصیت و آینده‌سازی باشد.

8- پاسخ به چالش‌های آموزشی، بدون تردید نیازمند نقد، گفت‌وگو و همفکری ملی است. اما بازنمایی دقیق واقعیت، همراه با توجه به اقدامات انجام‌شده، مسیر بهبود را روشن‌تر می‌سازد. آموزش و پرورش‌ نه به‌عنوان تنها متولی حل این مسائل، بلکه در تعامل با خانواده‌ها، رسانه‌ها، نهادهای اجتماعی و خیرین، به دنبال آن است که هیچ کودکی از حق تحصیل محروم نماند و آینده‌ای روشن‌تر پیش‌روی همه فرزندان این سرزمین قرار گیرد».