طرح آزادسازی قیمت برق و گاز و بازتوزیع

حسین میرافضلی - کارشناس انرژی

مجموع یارانه‌های برق و گاز که در حال حاضر در بخش خانگی کشور توزیع می‌شوند، سالانه حدود 40 میلیارد دلار است؛ برق و گاز یارانه‌ای عواقب بسیار سنگینی به دنبال داشته و دارد و برای حل این معضل بزرگ فقط یک راهکار وجود دارد و آن راهکار این است که قیمت برق و گاز مانند سایر کشورهای فقیر و غنی جهان آزاد شوند. از جمله عواقب برق و گاز یارانه‌ای عبارت‌اند از:

 شدت بسیار زیاد و مهارنشدنی مصرف برق و گاز در ایران.

 ناترازی شدید و روزافزون برق و گاز.

 سرانه مصرف خانگی بالا نسبت به کشورهای با شرایط مشابه.

 عدم امکان تأمین مالی و انگیزه برای تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی به دلیل قیمت بسیار نازل گاز تحویلی به نیروگاه‌ها و عدم امکان افزایش قیمت گاز نیروگاه‌ها به دلیل یارانه‌ای‌بودن برق تحویلی به مصرف‌کنندگان و در نتیجه پایین‌بودن راندمان نیروگاه‌ها.

 گرایش شدید مردم حتی ساکنان مناطق معتدل به خرید کولرهای گازی پرمصرف به دلیل قیمت ارزان برق.

 عدم تمایل به استفاده از موتورهای کم‌مصرف در کولرهای آبی به دلیل قیمت ارزان برق.

 مصارف بالای موتورخانه آپارتمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی و تجاری و عدم بهینه‌سازی این مصارف بالا به سبب قیمت یارانه‌ای گاز.

 خرید بخاری‌های پرمصرف و عدم استقبال از بخاری‌های کم‌مصرف به سبب قیمت یارانه‌ای گاز.

 افزایش دمای خانه‌ها تا 30درجه در زمستان و کاهش دمای خانه به نزدیک صفر درجه در تابستان به سبب برق و گاز یارانه‌ای.

 عدم جدیت لازم در اجرای صحیح مقررات انرژی ساختمان‌سازی و نگهداری ساختمان‌ها به سبب برق و گاز یارانه‌ای.

 اجرانشدن طرح جایگزینی کنتورهای قدیمی با کنتورهای هوشمند برق به‌ خاطر برق یارانه‌ای و نبود انگیزه لازم (با استفاده از کنتورهای هوشمند برق، متناسب با میزان مصرف در ساعات کم‌باری و پرباری شبکه، قیمت برق قابل محاسبه است و مردم تشویق به مصرف کمتر در ساعات اوج مصرف می‌شوند).

 استفاده از وسایل برقی پرمصرف در ساعات پیک مصرف برق به سبب یارانه‌ای‌بودن قیمت برق و عدم استقبال از کنتورهای هوشمند برق.

 برق یارانه‌ای انگیزه صنایع برای بهینه‌سازی مصرف و استفاده از وسایل کم‌مصرف را از بین برده است.

 گاز یارانه‌ای منجر به افزایش مصرف در واحدهای صنعتی و نیروگاهی شده و انگیزه استفاده از تجهیزات و طرح‌های بهینه‌سازی مصرف را از بین برده است.

 ده‌ها و صدها عارضه ناشی از برق و گاز یارانه‌ای وجود دارد که اقتصاد، فرهنگ، سلامت و اعتبار و آینده کشور را تهدید می‌کنند. نظر به مراتب فوق هیچ راهی جز آزادسازی قیمت برق و گاز وجود ندارد. در این طرح موضوع آزاد و شناورسازی قیمت گاز، برق و بازتوزیع منابع حاصل از فروش برق و گاز مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کلیات روش اجرای طرح عبارت‌اند از:

 ایجاد حساب اعتباری انرژی برای همه مشترکین برق و گاز.

 اختصاص کارت متصل به این حساب اعتباری به مشترکان برای استفاده در پمپ بنزین، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، پرداخت فیش گاز و برق و پرداخت هزینه‌های دانشگاه‌ها، مراکز درمانی و بیمارستان‌ها و سایر خدمات. به تشخیص دولت، امکان برداشت و انتقال پول از این کارت اعتباری تا شش ماه وجود ندارد.

 متناسب با اقلیمی که هر مشترک در آن ساکن است و ماه‌های مختلف سال معیار یا سهمیه برق و گاز تعیین و به همه مشترکان برق و گاز اطلاع‌رسانی می‌شود.

 مشترکانی که کمتر از سهمیه برق و گاز مصرف کنند، میزان مصرف کمتر از سهمیه با قیمت‌های آزاد در همان روز به حساب اعتباری آنها لحاظ و برایشان پیامک می‌شود و مشترکانی که بیشتر از سهمیه برق و گاز مصرف کنند، مصارف بیشتر با قیمت آزاد محاسبه و به حساب بدهکاری ایشان در همان روز اعمال و به ایشان اطلاع‌رسانی می‌شود.

 پس از پایان ماه اعتبار بانکی مشترکان کم‌مصرف به حساب آنها اعمال خواهد شد و مشترکان پرمصرف در آن ماه بدهکار می‌شوند و مکلف به پرداخت بدهی یا کاهش مصرف در ماه بعد برای جبران بدهی هستند.

نتایج حاصل از اجرای این طرح:

1- مصرف برق و گاز کاهش و انگیزه‌ها برای کاهش مصارف غیرضروری افزایش خواهد یافت.

2- ناترازی برق و گاز کاهش می‌یابد و به مرور از بین می‌رود.

3- آلودگی هوا به‌شدت کاهش می‌یابد.

4- ایران به مرور به صادرکننده مهم برق و گاز تبدیل می‌شود.

5- دمای عمده خانه‌ها در زمستان روی ۱۸ تا ۲۰ درجه تنظیم می‌شود و مردم در ماه‌های سرد در خانه لباس گرم خواهند پوشید.

6- بازار کولرهای آبی کم‌مصرف رونق می‌گیرد و بازار کولرهای گازی پرمصرف کم‌رونق می‌شود.

7- با کاهش مصرف گاز و برق در حوزه خانگی، تجاری و عمومی از تعطیلی کارخانه‌ها و واحدهای بزرگ صنعتی و تولیدی و تأمین‌کننده ارز کشور جلوگیری می‌شود.

8- استفاده از وسایل برقی پرمصرف به ساعات کم‌باری شبکه برق و روزهای تعطیل منتقل می‌شود.

9- توزیع یارانه‌ها عادلانه‌تر می‌شود و اقشار کم‌درآمد تقویت خواهند شد.

10- رضایت عمومی به مرور افزایش می‌یابد.

11- با افزایش منابع درآمدی دولت، خرید ۲۰۰ هواپیمای مدرن فراهم خواهد شد.

12- با افزایش منابع درآمدی دولت، امکان توسعه زیرساخت‌های قطارهای تندرو فراهم خواهد شد و با توسعه حمل‌ونقل ریلی و هوایی و توسعه حمل‌ونقل عمومی تعداد کشته‌های جاده‌ای از ۱۸ تا ۲۰ هزار به نصف کاهش می‌یابد و از مصدوم و زخمی‌شدن و قطع عضو و قطع نخاع بیش از ۵۰ هزار نفر در سال جلوگیری می‌شود.

13- به‌ صورت خودکار از اختصاص میلیون‌ها دلار یارانه انرژی به اتباع غیرمجاز جلوگیری می‌شود.

با اجرای طرح فوق، نقدینگی مستقیمی وارد بازار نمی‌شود و با کارت اعتباری که به همه مردم اختصاص داده می‌شود، اثر تورمی آن تا حد زیادی کنترل می‌شود. این طرح حتی می‌تواند با تأثیر مثبت بر عوامل افزایش تورم منجر به کاهش تورم شود.

با اجرای این طرح، میلیون‌ها نفر در روستاها و شهرهای کوچک و حتی افراد کم‌درآمد در همه نقاط کشور می‌توانند ماهانه درآمد مناسبی داشته باشند و سطح رفاه جامعه مقداری بهبود یابد.