ترامپ در منطقه پرآشوب چه می‌خواهد؟
رقص دیپلماسی بر محور دلارهای نفتی
سفر چهار‌روزه دونالد ترامپ به خاورمیانه، روز گذشته با ورود او به عربستان سعودی آغاز شد؛ سفری که قرار است نمایش «اول آمریکا» را با زرق و برق همراه کند؛ تزریق مبالغ هنگفت به اقتصاد ایالات متحده در ازای تعامل بیشتر واشنگتن. این سفر در بحبوحه تنش‌های فزاینده و تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه، با وعده معاملاتی عظیم همراه است.
شرق: سفر چهار‌روزه دونالد ترامپ به خاورمیانه، روز گذشته با ورود او به عربستان سعودی آغاز شد؛ سفری که قرار است نمایش «اول آمریکا» را با زرق و برق همراه کند؛ تزریق مبالغ هنگفت به اقتصاد ایالات متحده در ازای تعامل بیشتر واشنگتن. این سفر در بحبوحه تنش‌های فزاینده و تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه، با وعده معاملاتی عظیم همراه است.
اولین توقف ترامپ در ریاض، روز گذشته با اسکورت جنگنده‌های اف-۱۵ سعودی هنگام فرود ایر‌فورس‌وان در فرودگاه بین‌المللی ملک خالد آغاز شد. صدای طبل‌ها و شیپورها در فضا پیچیده بود که محمد بن‌سلمان، ولیعهد و حاکم دوفاکتوی عربستان، روی فرش بنفش‌رنگی که زیر هواپیمای آمریکایی پهن شده بود، از ترامپ استقبال کرد. سپس آنها برای یک مراسم خصوصی، در حالی که پرچم‌های آمریکا و عربستان در دو طرف به اهتزاز درآمده بودند، وارد فرودگاه شدند تا به رئیس‌جمهور و بسیاری از مقامات ارشد او ازجمله مارکو روبیو، وزیر امور خارجه و پیت هِگسِث، وزیر دفاع، در این کشور حاشیه خلیج فارس خوشامد بگویند.
این آغازی پر‌زرق‌و‌برق برای سفری بود که از آن به‌عنوان یک سفر مهم معاملاتی یاد می‌شود؛ اولین سفر خارجی مهم ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش. سه کشور خاورمیانه‌ای که رئیس‌جمهور آمریکا قرار است از آنها بازدید کند -عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی- قصد دارند ده‌ها توافق تجاری با ایالات متحده، از فروش تسلیحات گرفته تا قراردادهایی در زمینه هوش مصنوعی، انرژی و پروژه‌های فضا را اعلام کنند. آنها این تمهیدات با صنایع خصوصی را به‌عنوان پیش‌پرداختی برای روابط تقویت‌شده با آمریکای تحت رهبری ترامپ تبلیغ خواهند کرد و از ثروت عظیم خود برای جلب نظر رئیس‌جمهور اقتصادمحور استفاده می‌کنند.
با‌این‌حال، ارقامی که مطرح می‌شود، آن‌قدر بالاست -در حد چند تریلیون دلار- که از هم‌اکنون تردیدهای قابل توجهی در مورد تحقق حتی بخشی از آن وجود دارد. در این میان، ترامپ برای ایجاد هیجان برای سفر خود، در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «همین الان در عربستان سعودی فرود آمدم!». اما چالش‌های متعدد منطقه، خوش‌بینی او را تهدید می‌کند. ترامپ در خاورمیانه‌ای فرود می‌آید که پس از نزدیک به دو سال جنگ در پی حملات هفتم اکتبر ۲۰۲۳ به رهبری حماس به اسرائیل، دگرگون شده است؛ حملاتی که با یک کارزار نظامی ویرانگر اسرائیل در غزه پاسخ داده شد و ده‌ها هزار قربانی برجای گذاشت.
جنگ دیگر اسرائیل در سال گذشته علیه حزب‌الله لبنان، فروپاشی حکومت بشار اسد در سوریه و دو تبادل آتش و تهدید بین اسرائیل و ایران و مذاکرات مرموز آمریکا و ایران، شرایط منطقه را به کلی متحول کرده است. این سفر همچنین دونالد ترامپ را در حالی به سواحل مقابل ایران می‌آورد که دولتش عمیقا درگیر تلاش‌های دیپلماتیک برای مهار برنامه هسته‌ای تهران است. در حالی که ترامپ با یک پرواز کوتاه می‌تواند به اسرائیل برود، برنامه‌ای برای توقف در آنجا ندارد؛ نشانه‌ای آشکار از تنش‌های فزاینده با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و کاخ سفید بر سر ایران، سرنوشت غزه و حملات مداوم حوثی‌ها از یمن.
تمرکز بر منافع اقتصادی
اما سه کشور حاشیه خلیج فارس چنین مسائل حساس سیاست خارجی را برای بحث‌های پشت درهای بسته نگه خواهند داشت. پیام‌رسانی عمومی بر همسوسازی نزدیک‌تر منافع اقتصادی آنها با ایالات متحده متمرکز خواهد بود.
پیش از این سفر، وزارت امور خارجه آمریکا فروش احتمالی موشک‌های پیشرفته هوا به هوا و تسلیحات هدایت‌شونده دقیق به عربستان سعودی را تصویب کرد. وزارت خزانه‌داری نیز برنامه‌هایی را برای ساده‌سازی نحوه سرمایه‌گذاری «منابع متحد و شریک» در بازار ایالات متحده اعلام کرد که مدت‌ها بود امارات متحده عربی برای آن تلاش می‌کرد. به گفته مقامات منطقه‌ای و آمریکایی، قطر ممکن است قراردادی برای جنگنده‌های اف-۱۵ به دست آورد و امارات متحده عربی نیز ممکن است به دنبال احیای خرید اف-۳۵ باشد که در پایان دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ وعده داده شده بود، اما توسط جو بایدن، رئیس‌جمهور سابق مسدود شد. استیون ورتهایم، عضو ارشد برنامه کشورداری آمریکایی در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، می‌گوید: «معامله‌کردن فقط آن چیزی نیست که ترامپ به دنبال آن است، بلکه ایدئولوژی شخصی اوست. هر تعامل بین‌المللی، چه با متحدان و چه با دشمنان، از نظر ترامپ باید به یک معامله منجر شود».