بازنگری استراتژیک حزب‌الله پس از جنگ ویرانگر با اسرائیل
حزب‌الله لبنان در بزنگاه
حزب‌الله لبنان پس از جنگ ویرانگر با اسرائیل و تحولات بزرگ در منطقه، اکنون در میانه فشارهای داخلی و خارجی و مسدود شدن راه‌های تامین مالی، در حال بازنگری راهبردی در آینده خود است؛ تصمیمی که می‌تواند آینده این جنبش و تعادل قدرت در لبنان را دگرگون کند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
حزب‌الله لبنان پس از تحمل تلفات سنگین در جنگ با اسرائیل و زیر سایه فشارهای فزاینده اقتصادی و سیاسی، وارد مرحله‌ای بی‌سابقه از بازنگری راهبردی شده است. بر همین اساس، این جنبش حتی کاهش نقش نظامی خود را- البته بدون خلع سلاح کامل- به طور جدی بررسی می‌کند.
به گزارش رویترز، این مذاکرات درونی، که هنوز به نتیجه نهایی نرسیده و پیش از این رسانه‌ای نشده بود، بازتاب‌دهنده فشارهای سنگینی است که حزب‌الله پس از برقراری آتش‌بس در اواخر نوامبر 2024 با آن روبه‌رو شده است. همزمان حملات ارتش اسرائیل به مناطقی که تحت نفوذ حزب‌الله است ادامه دارد و تل‌آویو این گروه را به نقض آتش‌بس متهم می‌کند، هرچند حزب‌الله این ادعا را رد می‌کند. بحران مالی شدید، فشار ایالات متحده برای خلع سلاح و کاهش وزن سیاسی حزب‌الله پس از تشکیل دولت جدید لبنان با حمایت آمریکا، مزید بر مشکلات این گروه شده است.
بحران در حزب‌الله در پی تغییرات بنیادین در موازنه قدرت منطقه‌ای تشدید شده است. سال گذشته اسرائیل با حملات گسترده، بخش عمده‌ای از فرماندهی حزب‌الله را حذف کرد، هزاران نفر از نیروهایش را هدف قرار داد و بخش قابل توجهی از زرادخانه آن را نابود ساخت. علاوه بر این، سقوط بشار اسد در سوریه در دسامبر گذشته، یکی از مهم‌ترین مسیرهای ارسال سلاح به حزب‌الله لبنان را قطع کرد.
یک منبع امنیتی منطقه‌ای و یکی از مقامات ارشد لبنانی به رویترز گفته‌اند که ایران پس از جنگ اخیر با اسرائیل، در شرایطی قرار گرفته که معلوم نیست تا چه حد بتواند همچنان پشتیبان حزب‌الله بماند.
یکی از مقامات نزدیک به حزب‌الله که نمی‌خواست نامش فاش شود، گفته است کمیته‌های کوچکی به صورت حضوری یا آنلاین مشغول بررسی موضوعاتی چون ساختار رهبری، نقش سیاسی، فعالیت‌های اجتماعی و تسلیحاتی حزب‌الله هستند. این مقام و دو منبع دیگر می‌گویند، جمع‌بندی کلی آنها این است که زرادخانه انبوه حزب‌الله که زمانی عامل بازدارندگی در برابر اسرائیل بود، اکنون به یک نقطه ضعف جدی بدل شده است. به تعبیر آنها: «قدرت بیش از حد، نقطه قوت حزب‌الله را به پاشنه آشیل آن تبدیل کرده است.»
در دوران رهبری سید حسن نصرالله- که سال گذشته ترور شد- حزب‌الله به بازیگری منطقه‌ای با ده‌ها هزار نیروی رزمی و انبارهای موشک و پهپاد تبدیل شد؛ به‌طوری‌که اسرائیل این جنبش را تهدیدی جدی علیه خود می‌دانست. با آغاز جنگ غزه در ۲۰۲۳ و اعلام حمایت نظامی حزب‌الله از حماس، ارتش اسرائیل با حملات هوایی گسترده به جنوب لبنان پاسخ داد که این حملات در ادامه به یک عملیات زمینی هم انجامید.
بر اساس مفاد آتش‌بس سال گذشته، حزب‌الله بخشی از انبارهای مهمات خود را در جنوب لبنان تحویل ارتش این کشور داد، اما اسرائیل همچنان مدعی است برخی زیرساخت‌های نظامی وابسته به حزب‌الله در این مناطق فعال است.
اکنون حزب‌الله در حال بررسی واگذاری بخشی از تسلیحاتش- به ویژه موشک‌ها و پهپادهایی که تهدید اصلی برای اسرائیل محسوب می‌شوند- به ارتش لبنان است، مشروط بر آن که اسرائیل از جنوب لبنان عقب‌نشینی کند و حملاتش را متوقف سازد. با این حال، این جنبش قصد ندارد تمام زرادخانه خود را واگذار کند و تصمیم دارد تسلیحات سبک و موشک‌های ضدزره را به عنوان ابزار مقاومت در برابر هر گونه حمله احتمالی حفظ کند.
اختلاف بر سر خلع سلاح
سخنگوی رسانه‌ای حزب‌الله به پرسش‌ها درباره آینده این گروه پاسخی نداد. ارتش اسرائیل نیز تاکید کرده است که بر اساس توافقات موجود، به عملیات خود در مرز شمالی ادامه می‌دهد تا هرگونه تهدید را برطرف و امنیت شهروندان اسرائیلی را حفظ کند. وزارت خارجه آمریکا هم درباره جزئیات مذاکرات دیپلماتیک اظهار نظری نکرد و دولت لبنان نیز پاسخی به سوالات نداد.
مطابق توافق آتش‌بس با میانجیگری آمریکا و فرانسه، ارتش لبنان موظف است تمامی سلاح‌های غیرمجاز را- به‌ویژه در جنوب رودخانه لیتانی که به مرز اسرائیل نزدیک‌تر است- جمع‌آوری کند. دولت لبنان نیز خواستار تحویل کامل باقی‌مانده تسلیحات حزب‌الله است تا انحصار تسلیحاتی دولت را برقرار سازد. عدم اجرای این موضوع می‌تواند به تنش با رقبا و مخالفان لبنانی حزب‌الله منجر شود که این گروه را متهم می‌کنند با قدرت نظامی خود، اراده‌اش را بر سیاست کشور تحمیل می‌کند و لبنان را بارها وارد بحران‌های خارجی کرده است. با وجود تبادل اتهام نقض آتش‌بس میان طرف‌ها، همه تاکید کرده‌اند که به حفظ آتش‌بس پایبند خواهند ماند.
اسلحه؛ هویت حزب‌الله
تسلح به اسلحه از بدو تأسیس حزب‌الله، بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت آن بوده است؛ جنبشی که با حمایت خارجی و برای مقابله با اشغال لبنان توسط اسرائیل در سال ۱۹۸۲ شکل گرفت. همین موضوع سبب شد مناقشه بر سر تسلیحات حزب‌الله در سال ۲۰۰۸ نیز به یک بحران داخلی و درگیری کوتاه‌مدت در لبنان منجر شود و این گروه در لیست سیاه غرب قرار گیرد.
نیکلاس بلنفورد، نویسنده تاریخ حزب‌الله، معتقد است این جنبش برای بازسازی خود، باید هم حفظ بخشی از تسلیحاتش را در شرایط سیاسی جدید توجیه کند و هم بر بحران‌های اطلاعاتی و مالی فائق آید. به گفته او، حزب‌الله پیش‌تر نیز با چالش روبه‌رو شده بود، اما هیچ‌گاه تا این اندازه بحران‌های همزمان را تجربه نکرده است.
یک مقام اروپایی نزدیک به ارزیابی‌های اطلاعاتی نیز به رویترز می‌گوید بحث‌های زیادی درون حزب‌الله درباره آینده آن جریان دارد، اما هنوز خروجی روشنی به دست نیامده است. او تاکید می‌کند که ماهیت مسلح بودن، بخشی از «دی‌ان‌ای» حزب‌الله است و تغییر ماهیت آن به یک حزب صرفا سیاسی بسیار دشوار خواهد بود.
دست‌کم دوازده منبع آگاه می‌گویند حزب‌الله به دنبال حفظ بخشی از تسلیحات خود است؛ نه فقط برای مواجهه با اسرائیل در آینده، بلکه به‌دلیل نگرانی از حملات جهادیون سنی در سوریه به مناطق شیعه‌نشین شرق لبنان در صورت کاهش کنترل امنیتی.
محاصره مالی و فشارهای داخلی و خارجی
با وجود ویرانی‌های گسترده جنوب لبنان و حومه جنوبی بیروت و بی‌خانمان شدن ده‌ها هزار نفر در پی آخرین جنگ با اسرائیل، بسیاری از هواداران اصلی حزب‌الله لبنان خواهان تداوم تسلیح این جنبش هستند.
ام حسین، مادر یکی از مقام‌های ترور شده حزب‌الله، با اشاره به تهدید اسرائیل و سوابق درگیری با رقبا در لبنان می‌گوید: «حزب‌الله ستون فقرات شیعیان است، حتی اگر حالا تضعیف شده باشد. ما زمانی گروهی ضعیف و بی‌پناه بودیم و هیچ‌کس صدایمان را نمی‌شنید.»
اولویت فوری حزب‌الله اکنون رسیدگی به نیازهای هوادارانی است که بیشترین آسیب را از جنگ دیده‌اند.
نعیم قاسم، دبیرکل کنونی حزب‌الله، اعلام کرده که این گروه تا دسامبر بیش از ۵۰ میلیون دلار به خانواده‌های آسیب‌دیده پرداخت کرده و همچنان ۲۵ میلیون دلار دیگر باید پرداخت شود. با این حال، نشانه‌های زیادی از کمبود منابع مالی حزب‌الله دیده می‌شود.
یکی از ساکنان جنوب بیروت می‌گوید هزینه تعمیرات آپارتمانش را که در جنگ آسیب دیده بود، خودش پرداخته اما ساختمان دوباره در حمله هوایی اسرائیل در ماه ژوئن ویران شده است. او می‌گوید: «همه بی‌خانمان و پراکنده‌اند. هیچ‌کس وعده‌ای برای اسکان ما نداده.» او همچنین چک‌هایی از حزب‌الله دریافت کرده که به دلیل کمبود منابع در موسسه مالی حزب‌الله امکان نقد کردن آنها فراهم نبوده است. همچنین داروهای رایگان ارائه‌شده در داروخانه‌های وابسته به حزب‌الله کاهش یافته است.
حزب‌الله بار تأمین بودجه بازسازی را به دوش دولت لبنان انداخته است؛ اما وزیر خارجه لبنان، یوسف راجی که از مخالفان حزب‌الله به شمار می آید گفته تا زمانی که انحصار سلاح در دست دولت نباشد، خبری از کمک خارجی نخواهد بود. وزارت خارجه آمریکا نیز صراحتا اعلام کرده بازسازی پایدار لبنان بدون خلع سلاح حزب‌الله ممکن نیست.
در این میان، اسرائیل نیز فشارهای مالی را افزایش داده است. ارتش اسرائیل در ۲۵ ژوئن اعلام کرد یک ایرانی را که مسئول انتقال سالانه صدها میلیون دلار به گروه‌های مسلح منطقه بوده و همچنین یک صرافی در جنوب لبنان که به انتقال این منابع مالی به حزب‌الله کمک می‌کرد، هدف قرار داده است. ایران و نمایندگی این کشور در سازمان ملل در این‌باره اظهار نظری نکردند.
از ماه فوریه، لبنان پروازهای تجاری بین بیروت و تهران را ممنوع کرده و تدابیر امنیتی در فرودگاه بیروت- که سال‌ها حزب‌الله در آن دست بالا را داشت- تشدید شده است تا راه انتقال پول به حزب‌الله دشوارتر شود. این اقدامات خشم هواداران حزب‌الله را نسبت به دولت تحت رهبری جوزف عون و نخست‌وزیر نواف سلام که مورد حمایت حزب‌الله نبودند، برانگیخته است.
با وجود این فشارها، حزب‌الله به همراه متحد شیعه‌اش، جنبش امل، در یک انتخابات محلی در ماه می اکثریت قاطع را به دست آورد و اکنون در پی تثبیت موقعیت خود در انتخابات پارلمانی سال آینده است.
نبیل بومنصف، معاون سردبیر روزنامه النهار لبنان، انتخابات آینده را نبردی «حیاتی» برای حزب‌الله توصیف کرده و گفته: «حزب‌الله از تمام ابزارها برای وقت‌کشی و جلوگیری از خلع سلاح خود و نیز تثبیت موقعیت سیاسی و مردمی‌اش استفاده خواهد کرد.»
آمارها
بر اساس گزارش شبکه الحدث عربستان، در جریان جنگ با اسرائیل تا آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۴، حدود چهار هزار نیروی حزب‌الله از جمله فرماندهان و کادرهای ارشد حذف شده‌اند. همچنین پس از ترور سید حسن نصرالله در سپتامبر سال گذشته، دو هزار نفر از نیروها از صف حزب‌الله جدا شده‌اند. با وجود این تلفات و ریزش نیرو، حزب‌الله همچنان می گوید ۶۰ هزار نفر نیروی آماده در اختیار دارد.
طبق این گزارش، ۸۰ درصد مناطق جنوب رودخانه لیتانی که زمانی تحت کنترل کامل حزب‌الله بود، اکنون به دست ارتش لبنان افتاده است و بر اساس مفاد آتش‌بس، حزب‌الله هیچ کنترلی در این منطقه ندارد.
همچنین بخش عمده‌ای از مراکز آموزشی حزب‌الله در دره بقاع و جنوب لبنان تعطیل شده و بسیاری از تسلیحات متوسط و سنگین این گروه یا در حملات اسرائیل منهدم شده یا به دست ارتش لبنان افتاده است.
آخرین اخبار جهان را از طریق این لینک پیگیری کنید.
