خنجری به قلب مذاکرات

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، تصویب لایحه «قانون تحکیم تحریم‌های ایران» در مجلس نمایندگان آمریکا و ارائه آن در سنا، که با حمایت دوحزبی سناتورهای دموکرات و جمهوری‌خواه و استقبال لابی «آیپک» همراه شده، سایه‌ای سنگین بر مذاکرات هسته‌ای ایران و ایالات متحده انداخته است. این لایحه، با حذف بند «غروب آفتاب» قانون تحریم‌های ایران ۱۹۹۶، تحریم‌های انرژی و تسلیحاتی علیه ایران را دائمی می‌کند و عملاً مسیر دیپلماسی را به بن‌بست می‌کشاند. هدف غایی ایران از مذاکرات با آمریکا، لغو تحریم‌ها برای بهبود شرایط اقتصادی است، اما تثبیت تحریم‌ها به‌صورت قانون کنگره، توانایی رئیس‌جمهور آمریکا برای رفع این محدودیت‌ها را به‌شدت کاهش می‌دهد. 

قانون تحکیم تحریم‌ها؛ گامی در تضاد با دیپلماسی

لایحه «قانون تحکیم تحریم‌های ایران»، که در ماه مه ۲۰۲۵ با اجماع در مجلس نمایندگان، بر پایه قانون تحریم‌های ایران ۱۹۹۶ تدوین شده و با حذف بند انقضای آن، تحریم‌های انرژی و تسلیحاتی علیه ایران را به‌صورت دائمی اعمال می‌کند. سناتورهایی مانند جکی روزن (دموکرات، نوادا)، تیم اسکات (جمهوری‌خواه، کارولینای جنوبی)، مگی هاسان (دموکرات، نیوهمپشایر)، شلدون وایت‌هاوس (دموکرات، رود آیلند) و بیل هگرتی (جمهوری‌خواه، تنسی) از حامیان این طرح هستند. این سناتورها با ادعاهای واهی درباره نقش منطقه‌ای ایران و برنامه هسته‌ای آن، این لایحه را ابزاری برای «مقاوم‌سازی در برابر تهران» معرفی کردند.

این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که مقامات ایرانی بارها تأکید کرده‌اند تولید تسلیحات هسته‌ای جایی در دکترین دفاعی ایران ندارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در گزارش‌های فنی خود هیچ‌گاه اهداف نظامی را در برنامه هسته‌ای ایران تأیید نکرد. بااین‌حال، حامیان لایحه، از جمله لابی «آیپک»، با نادیده‌گرفتن این شواهد، بر ضرورت حفظ فشار اقتصادی بر تهران تأکید دارند. آیپک در بیانیه‌ای مدعی شد که این قانون «هسته اصلی تحریم‌های قانونی آمریکا» را تقویت می‌کند.

کارشکنی در مذاکرات عمان

حال که به نظر می رسد نتانیاهو در انصراف ترامپ از ادامه مذاکرات با ایران ناموفق بوده، عملا مسیر موازی دیگری در دستور کار است تا مذاکرات عمان به شکست برسد. چون تصویب این لایحه در حالی صورت گرفته که واشنگتن و تهران از طریق میانجی‌گری عمان، پنج دور مذاکره مستقیم برگزار کرده‌اند. دولت آمریکا مدعی است که به دنبال مسیر دیپلماتیک است، اما اقدامات کنگره، که به نظر می‌رسد با هماهنگی لابی‌های تندرو مانند آیپک پیش می‌رود، این ادعا را زیر سؤال می‌کند. 

هدف ایران از مذاکرات، لغو تحریم‌هاست، اما دائمی‌شدن آن‌ها توسط کنگره، رئیس‌جمهور را در موقعیت دشواری قرار می‌دهد، زیرا رفع تحریم‌ها نیازمند تصویب کنگره است که با اجماع دوحزبی کنونی بعید به نظر می‌رسد. سناتور جکی روزن ادعا کرد که تحریم‌ها «نقش حیاتی» در پاسخگو‌کردن ایران داشته‌اند، در حالی که مگی هاسان بر تقویت امنیت ملی آمریکا تأکید کرد. این مواضع، که با حمایت آیپک و همسو با سیاست‌های تندروهای اسرائیلی تقویت شده، نشان‌دهنده تلاشی هماهنگ برای حفظ فشار حداکثری است.

خنجری به قلب دیپلماسی

تحرکات کنگره و حمایت آیپک از دائمی‌شدن تحریم‌ها، شواهدی از کارشکنی موازی در برابر دیپلماسی را آشکار می‌کند. در حالی که مذاکرات در مسقط و رم ادامه دارد، این لایحه فضای مذاکره را محدود می‌کند. برخی واکنش ها از نگرانی کارشناسان درباره تأثیر این قانون حکایت دارد و آن را «خنجری به قلب دیپلماسی» توصیف کرده‌اند. این اقدامات در شرایطی رخ می‌دهد که ایران با نظارت گسترده آژانس (بیش از ۴۵۰ بازرسی در ۲۰۲۴) حسن نیت نشان داده است. ادعاهای بی‌اساس درباره «سلاح هسته‌ای» و «تروریسم» در این لایحه، با هدف توجیه فشارهای بیشتر و تضعیف مذاکرات مطرح شده‌اند. هماهنگی این تحرکات با مواضع اسرائیل، که تهدید به اقدام نظامی کرده، نشان‌دهنده تلاشی گسترده‌تر برای جلوگیری از توافق است. 

دائمی‌شدن تحریم‌ها مذاکرات را به بن‌بست می‌کشاند و می‌تواند واکنش تند ایران را به دنبال داشته باشد. ایران ممکن است تعهدات هسته‌ای خود را کاهش دهد یا سیاست‌های منطقه‌ای‌اش را تقویت کند، که به تشدید تنش‌ها منجر می‌شود. شکست مذاکرات اقتصاد ایران را تحت فشار قرار می‌دهد، اما ایران با اقتصاد مقاومتی و روابط با چین و روسیه بخشی از فشارها را خنثی کرده است. ضمنا باید گفت که لایحه «قانون تحکیم تحریم‌های ایران» با دائمی‌کردن تحریم‌ها، مذاکرات هسته‌ای را به بن‌بست می‌کشاند. شواهد کارشکنی موازی، از جمله هماهنگی با تندروهای اسرائیلی، تلاشی هدفمند برای تضعیف دیپلماسی است. ایران باید با دیپلماسی فعال و حمایت متحدانش، ضمن حفظ حقوق هسته‌ای، در برابر این فشارها مقاومت کند.