هاروارد، «دانشکده حزبی» چین در تیررس کاخ سفید

شرق: دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی ایالات متحده -و به‌ طور خاص یک نهاد بسیار معتبر در میان آنها- از دیرباز به مقامات نوظهور و آینده‌دار چینی فرصتی برای فراگیری اصول حکمرانی ارائه داده‌اند، اما به نظر می‌رسد دولت ترامپ با تلاش جدید خود برای ممانعت از ورود دانشجویانی که به گفته این دولت، با حزب کمونیست چین مرتبط هستند، قصد دارد به این رویه پایان دهد. برای چندین دهه، حزب کمونیست چین هزاران نفر از بوروکرات‌های میان‌رده و ارشد خود را برای گذراندن دوره‌های آموزش مدیریت اجرائی و تحصیلات تکمیلی به دانشگاه‌های آمریکا اعزام کرده است. در‌این‌میان دانشگاه هاروارد همواره مقصدی بسیار جذاب و پرطرفدار بوده، تا جایی که برخی در چین از آن به‌عنوان برترین «دانشکده حزبی» خارج از کشور یاد می‌کنند. از‌جمله فارغ‌التحصیلان سرشناس این برنامه‌ها می‌توان به یک معاون رئیس‌جمهور سابق چین و همچنین مذاکره‌کننده ارشد شی جین‌پینگ، رهبر فعلی چین، در گفت‌وگوهای تجاری با دولت اول ترامپ اشاره کرد.

تشدید  سخت‌گیری‌ها

در اقدامی که روز چهارشنبه از سوی مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، اعلام شد، مقامات ایالات متحده قصد دارند معیارهای مربوط به درخواست ویزا از چین را سخت‌گیرانه‌تر کنند و «قاطعانه ویزای دانشجویان چینی، از‌جمله افرادی را که با حزب کمونیست چین ارتباط دارند یا در رشته‌های کلیدی و حساس تحصیل می‌کنند، لغو کنند». در بیانیه منتشر‌شده هیچ اشاره‌ای به چگونگی ارزیابی این ارتباطات با حزب کمونیست حاکم بر چین، از طرف دولت ترامپ یا اینکه چه سطحی از ارتباط منجر به لغو ویزا خواهد شد، نشده است. در چین، عضویت در حزب کمونیست به طور گسترده‌ای عاملی مؤثر در پیشرفت شغلی -چه در بدنه دولت و چه در بخش خصوصی- تلقی می‌شود و معمولا یکی از پیش‌شرط‌های اساسی برای مقاماتی است که در پی کسب مناصب عالی‌رتبه هستند.

مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، در واکنش به این اقدام دولت ترامپ اظهار کرد که این حرکت ایالات متحده «به طور جدی حقوق و منافع مشروع دانشجویان چینی را تضییع کرده است».

اتهام همکاری  هاروارد  با  حزب  کمونیست

به نظر می‌رسد طرح اتهام ارتباط با حزب کمونیست، به یکی از محورهای اصلی کارزار فشار دولت ترامپ علیه دانشگاه هاروارد تبدیل شده است. دولت ترامپ در تاریخ ۲۲ می‌ اعلام کرد که مجوز دانشگاه هاروارد برای پذیرش و ثبت‌نام دانشجویان خارجی را لغو می‌کند و این دانشگاه را به همکاری با حزب کمونیست چین متهم کرد؛ هرچند متعاقبا ۳۰ روز به هاروارد مهلت داده شد تا درباره این تصمیم اعتراض کند. دانشگاه هاروارد نیز برای حفظ امکان پذیرش دانشجویان خارجی خود، اقامه دعوی کرده است. دانشگاه هاروارد به پرسش‌های مطرح‌شده درباره ارتباط با حزب کمونیست چین پاسخی نداد.

برخی از سیاست‌مداران آمریکایی پیش‌از‌این مدعی شده بودند که حزب کمونیست چین در حال بهره‌برداری از تخصص و دانش موجود در فضای آکادمیک آمریکا برای آسیب‌رساندن به منافع ایالات متحده است. دولت ترامپ نیز با استناد به این انتقادات و موارد دیگر، تلاش‌های خود را برای ایجاد یک تغییر فرهنگی عمده در کالج‌ها و دانشگاه‌های ایالات متحده توجیه کرده است؛ مراکزی که بسیاری از محافظه‌کاران آنها را سنگرهای ایدئولوژی لیبرال و چپ‌گرا می‌دانند.

دانشگاه‌های آمریکایی نقش مهمی در شکل‌دهی به برنامه‌های آموزشی برون‌مرزی چین برای مقامات میان‌رده این کشور داشته‌اند. پکن این برنامه‌ها را در دهه ۱۹۹۰ میلادی به طور گسترده سازمان‌دهی کرد تا از طریق آشنا ساختن بوروکرات‌های خود با ایده‌ها و رویه‌های سیاست‌گذاری عمومی غربی، سطح حکمرانی را بهبود ببخشد. علاوه بر هاروارد، کالج‌های دیگری نظیر سیراکیوز، استنفورد، دانشگاه مریلند و راتگرز نیز طبق اسناد تبلیغاتی و دیگر اطلاعات منتشر‌شده، دوره‌های آموزش اجرائی برای مقامات چینی ارائه داده‌اند. به‌عنوان مثال، دانشکده امور شهروندی و عمومی مکسول در دانشگاه سیراکیوز، در اوایل دهه ۲۰۰۰ به راه‌اندازی برنامه‌های تحصیلات تکمیلی در رشته مدیریت دولتی در دانشگاه‌های چین کمک کرد.

«دانشکده حزبی» در خارج از مرزها

مقامات چینی علاوه بر ایالات متحده، به دانشگاه‌های پیشرو در کشورهایی مانند سنگاپور، ژاپن و بریتانیا نیز اقبال نشان داده‌اند. دانشگاه صنعتی نانیانگ سنگاپور یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها در این میان است که از اوایل دهه ۱۹۹۰ تاکنون هزاران مقام چینی را، عمدتا از طریق برنامه‌های تحصیلات تکمیلی موسوم به «کلاس شهردارها»، آموزش داده است.

دانشگاه هاروارد به لطف سابقه درخشان خود در آموزش بوروکرات‌های برجسته‌ای که پس از تحصیل به مناصب ارشد دولتی دست یافته و در برخی موارد به عضویت دفتر سیاسی حزب کمونیست (پولیت‌بورو) درآمده‌اند، از شهرت فوق‌العاده‌ای در میان مقامات چینی برخوردار است. برخی ناظران حتی از هاروارد به‌عنوان یک «دانشکده حزبی» تمام‌عیار یاد کرده‌اند؛ اصطلاحی که برای آکادمی‌های آموزشی خود حزب برای تربیت بوروکرات‌های آینده‌دار به کار می‌رود.

در تفسیری که سال ۲۰۱۴ از طرف «شانگهای آبزرور»، یک پلتفرم آنلاین وابسته به روزنامه اصلی حزب کمونیست در شانگهای، منتشر شد، آمده است: «اگر بخواهیم دانشکده‌های حزبی برون‌مرزی حزب کمونیست چین را رتبه‌بندی کنیم، جایگاه نخست بدون‌شک به دانشکده حکومت‌داری کندی دانشگاه هاروارد در ایالات متحده تعلق دارد».

به نوشته وال استریت‌ژورنال، لی یوآن‌چائو، عضو سابق پولیت‌بورو و معاون رئیس‌جمهور چین از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۸، در سال ۲۰۰۲ در یک برنامه آموزشی میان‌دوره در دانشکده کندی هاروارد شرکت کرد. او که در آن زمان دبیر حزب در شهر مرکزی نانجینگ بود، در یک سخنرانی هنگام بازدید از هاروارد در سال ۲۰۰۹ به یاد آورد که اولین کلاسش در این دانشکده بر مدیریت بحران متمرکز بوده است. این آموزش زمانی که لی پس از بازگشت به نانجینگ مجبور به رسیدگی به یک مورد مسمومیت گسترده در شهر شد که ده‌ها کشته بر جای گذاشت، بسیار ارزشمند از آب درآمد. لی در سخنرانی سال ۲۰۰۹ خود گفت: «بیش از ۲۰۰ نفر به موقع نجات یافتند و مظنون در مدت ۳۶ ساعت دستگیر شد. ما به خاطر این اقدام مورد تحسین مردم محلی و دولت مرکزی قرار گرفتیم». او افزود: «بنابراین امروز که دوباره به اینجا آمده‌ام، می‌خواهم بگویم: متشکرم هاروارد!».

لیو هه، معاون سابق نخست‌وزیر که مذاکره‌کننده ارشد شی جین‌پینگ در گفت‌وگوهای تجاری با اولین دولت ترامپ بود، در سال ۱۹۹۵ مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته مدیریت دولتی از دانشکده کندی هاروارد دریافت کرد. لی هونگ‌ژونگ، عضو فعلی پولیت‌بورو و قانون‌گذار ارشد نیز در سال ۱۹۹۹ در یک برنامه کوتاه‌مدت در هاروارد شرکت کرد.

اگرچه دانشکده کندی هاروارد از دهه ۱۹۸۰ میزبان دانشجویان چینی بود، اما طبق گزارش رسانه‌های چینی، پکن از دهه بعد اعزام مقامات برای آموزش‌های میان‌دوره به این دانشکده را به شکلی سازمان‌یافته‌تر آغاز کرد.

برنامه‌های  ویژه  برای  چینی‌ها

یکی از این برنامه‌ها که در سال ۱۹۹۸ راه‌اندازی شد، سالانه به حدود ۲۰ مقام ارشد، بورسیه و دوره‌های آموزش اجرائی ارائه می‌کرد. در اوایل دهه ۲۰۰۰، هاروارد برنامه دیگری تحت عنوان «رهبران چین در توسعه» راه‌اندازی کرد که طی آن مقامات چینی یک دوره آموزشی چند‌هفته‌ای را به طور مشترک در هاروارد و دانشگاه شینهوا در پکن می‌گذراندند. به گفته هاروارد، این برنامه با هدف «کمک به آماده‌سازی مقامات ارشد محلی و مرکزی دولت چین برای مواجهه مؤثرتر با چالش‌های جاری اصلاحات ملی چین» طراحی شده بود. طبق خبرنامه‌های منتشر‌شده از سوی مرکز اَش برای حکومت‌داری دموکراتیک و نوآوری در دانشکده کندی، بخش مربوط به هاروارد در این برنامه شامل کلاس‌هایی در موضوعاتی نظیر مدیریت دولتی، توسعه اقتصادی و سیاست اجتماعی و همچنین بازدید از سازمان‌های دولتی ایالات متحده بوده است.

علاوه ‌بر ‌این برخی از فرزندان مقامات ارشد حزب کمونیست نیز برای تحصیل در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به هاروارد رفته‌اند. مینگ ‌زه، دختر شی جین‌پینگ، در اوایل دهه ۲۰۱۰ با نام مستعار در مقطع کارشناسی در هاروارد تحصیل می‌کرد، هرچند مدیران هاروارد و برخی از اعضای هیئت علمی از هویت واقعی او آگاه بودند. او زمانی که پدرش معاون رئیس‌جمهور چین و رهبر آینده این کشور بود، در هاروارد ثبت‌نام کرد و پس از به قدرت رسیدن پدرش فارغ‌التحصیل شد.

از دیگر فارغ‌التحصیلان هاروارد می‌توان به آلوین جیانگ، نوه جیانگ زمین، رهبر سابق چین، و همچنین بو گواگوا، پسر بو شیلای، عضو سابق پولیت‌بورو، اشاره کرد. بو گواگوا از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ در دانشکده کندی هاروارد تحصیل کرد و مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته سیاست‌گذاری عمومی دریافت کرد. پدر او در سال ۲۰۱۲ از مناصب خود پاک‌سازی و سال بعد به اتهام رشوه‌خواری، اختلاس و سوءاستفاده از قدرت به حبس ابد محکوم شد.

ارتباطات هاروارد با چین همچنین به برخی از پژوهشگران برجسته این دانشگاه کمک کرده است تا به مقامات در پکن دسترسی پیدا کنند. گراهام آلیسون، رئیس سابق دانشکده کندی هاروارد، در سال گذشته موفق به دیدار با شی جین‌پینگ و وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، شده و در این دیدارها دیدگاه‌های خود را درباره روابط ایالات متحده و چین مطرح کرده است.