دیپلماسی متناقض

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

‌شرق: وقتی درهای یک کلوب باشکوه در قلب منهتن گشوده شد، غوغای فریادها و دوربین‌ها در هم پیچید. مردی قدم به سالن گذاشت که روزگاری برای سرش جایزه ۱۰ میلیون دلاری تعیین شده بود، اما اکنون با عنوان «رئیس‌جمهور سوریه» به جمع رهبران جهانی پیوسته است؛ صحنه‌ای حیرت‌انگیز که مرز میان گذشته خونین و امروز دیپلماتیک را در هم شکست. خیابان‌های بیرون پر از شعارهای موافق و مخالف، صحنه‌ای متناقض ساخت؛ استقبال گرم از چهره‌ای که زمانی تروریست و فرمانده جهادی بود و اکنون بر کرسی ریاست‌جمهوری سوریه نشسته است. این حضور در حاشیه هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل، نخستین بار از سال ۱۹۶۷ بود که یک رئیس‌جمهور سوریه مستقیما به این نهاد جهانی خطاب می‌کرد. نمایش در نیویورک حالتی فراواقعی داشت؛ مردی که پیش‌تر در رأس یک گروه تروریستی بود، در کنار چهره‌هایی همچون تام باراک، سفیر آمریکا در ترکیه‌ و مورگان اورتگاس، فرستاده ویژه به خاورمیانه ظاهر شد.

حضور احمد الشرع در نشست مؤسسه خاورمیانه و مجموعه‌ای از گفت‌وگوهای رسانه‌ای پرطمطراق، بخشی از تلاش دمشق برای بازگشت به صحنه سیاست و جست‌وجوی مشروعیت بین‌المللی بود. او وعده داد اقتصاد را احیا کند، روابط دیپلماتیک را بازسازی کند و جامعه سوریه را بازآفرینی کند؛ وعده‌هایی که شاید خوشایند به‌نظر برسد، اما با تردیدهای جدی همراه است. فاصله میان لحن دیپلماتیک شَرا در نیویورک و واقعیت خشن سوریه هنوز بسیار عمیق باقی مانده است. در طول هفته، الشرع با دقت پیام‌هایی آماده کرده بود تا بدبینان را قانع کند که او رهبری «سوریه جدید» را در دست دارد. سخنرانی او در سازمان ملل بر محورهای احیای اقتصادی، سیاست خارجی و بازسازی اجتماعی متمرکز بود. او حتی به موضوعاتی حساس پرداخت؛ از طرح پیشنهادی آمریکا برای ادغام اداره خودگردان شمال سوریه گرفته تا دعوت به توافق امنیتی با اسرائیل. اما موضوعی آشکارا حذف شد؛ جایزه ۱۰ میلیون دلاری که روزی به ‌دلیل طراحی حملات تروریستی علیه غیرنظامیان برای سر او تعیین شده بود. در مصاحبه‌ای خبرساز با دیوید پترائوس، رئیس سابق سیا، شَرا گفت: «این خوب است که ما زمانی در جنگ رودرروی هم بودیم و اکنون در حال گفت‌وگو هستیم». او در سخنرانی رسمی خود ژست سیاست‌مدار گرفت و وعده داد نهادها و قوانینی بنا کند که حقوق همه سوری‌ها را تضمین کند. تلاش او برای فاصله‌گیری از گذشته خونین آشکار بود؛ او از جامعه جهانی خواست «امروز را با قوانین دیروز قضاوت نکنید».

اقتصاد فروپاشیده و موانع واقعی

اما واقعیت‌هایی که الشرع و حامیانش نادیده می‌گیرند، آشکار است. وعده‌های او برای بازسازی اقتصادی با موانعی سخت برخورد می‌کند؛ تحریم‌هایی که تنها کنگره آمریکا می‌تواند لغو کند، کشوری بدون پایتخت واقعی‌ و بحرانی انسانی که پایانی ندارد. کشاورزی و صنعت، ستون‌های اصلی اقتصاد سوریه، طی 14 سال جنگ داخلی و مداخله حامیان حکومت بشار اسد ویران شد. امروز نزدیک به ۹۰ درصد مردم سوریه زیر خط فقر زندگی می‌کنند؛ در چنین شرایطی، سخن‌گفتن از «بهبود» بیشتر به خیال‌پردازی می‌ماند. ‌‌پیشنهادهای الشرع در حوزه سیاست خارجی نیز متناقض است. او هشدار می‌دهد اسرائیل می‌تواند متحدان آمریکا را از خود براند، در‌حالی‌که هم‌زمان خواستار دیپلماسی و توافق امنیتی است. اما در میدان واقعی، رژیم سوریه همچنان به نیروی نظامی روسیه متکی است تا مانع عملیات اسرائیل شود؛ گزارش‌هایی از گشت‌های مشترک در شمال‌ شرق و استان‌های جنوبی این وابستگی را برجسته می‌کند. با‌این‌حال، اسرائیل هر زمان اراده کرده، عملیات‌های مورد نظر خود را در خاک سوریه انجام داده و دمشق را به عقب‌نشینی واداشته است.‌ادعای اصلاح اجتماعی بیش از همه پوچ به‌ نظر می‌رسد. نیروهای وابسته به دولت الشرع همین تابستان دست به کشتار و آزار اقلیت‌ها زدند؛ مستنداتی هم توسط عفو بین‌الملل، دیدبان حقوق بشر و سازمان ملل منتشر شده است. هم‌زمان، درگیری‌ها میان نیروهای دموکراتیک سوریه و ارتش دولت بار دیگر شعله‌ور شد؛ مسئله حل‌نشده خودمختاری شمال همچنان بر جای مانده است. با وجود شعارهای دموکراتیک، الشرع همچنان حاضر نیست موجودیت نیروهای دموکراتیک سوریه را به‌ رسمیت بشناسد؛ زیرا بیم دارد روزی به جدایی‌طلبی بینجامد.

با‌این‌حال، بسیاری از رهبران جهان چشم بر این واقعیت‌ها بسته‌اند و برای تعامل با او صف کشیده‌اند. هیئت سوری در نیویورک امیدوار بود مشروعیت سیاسی و سرمایه‌گذاری مالی به ‌دست آورد. اما نتیجه چیزی جز آشکارترشدن شکاف میان شعارهای جذاب و واقعیت ناخوشایند سوریه نبود. مقصد نخست او پس از تور سازمان ملل نیز معنایی روشن داشت؛ بازگشت به ادلب، پناهگاه سابق فعالیت‌های تروریستی و مقر هیئت تحریرالشام. بازدید از شهری که اقلیت‌ها از آن رانده شده‌اند و هنوز زیر سایه گروه‌های افراطی نفس می‌کشد، نشانه‌ای از رهبر سابق تروریستی که قصد جدایی از گذشته خود را داشته باشد، نمایان نیست. چنین واقعیتی، تعامل زودهنگام جامعه جهانی با الشرع را به خطری بدل می‌کند که می‌تواند سوریه‌ای بی‌ثبات و بدون اصلاح واقعی را عادی‌سازی کند.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.