دستاوردهای بزرگ یک آزمایشگاه کوچک

زهرا  محبی‌پورکانی: مدتی پیش در صفحه علم روزنامه «شرق» یادداشتی کوتاه نوشتم درباره راه‌اندازی یک آزمایشگاه کوچک خانگی برای دخترانم که حالا چند روزی است هر سه نفرشان به مدرسه می‌روند. سارینا کلاس ششم است، آوینا سوم دبستان و رومینای کوچک پا به دوره پیش‌دبستانی دوم گذاشته است. در آن یادداشتی که نوشتم، به چند مورد اشاره کردم، از‌‌جمله اهمیت چنین کاری و نیز امکان‌پذیری آن در هر خانه‌ای. اشاره کردم که با وجود فشار اقتصادی روی شانه‌های مردم، گاهی می‌توان با یک تشت آب و ابزارهای داخل خانه و آشپزخانه، ذهن بچه‌ها را تحریک کرد و آنها را به کارهای آزمایشگاهی و اندیشیدن واداشت. همچنین اشاره کردم هر کجای ایران که باشید، می‌توانید این کار را انجام دهید. حال می‌خواهم کمی درباره نتایج این تابستان پربار برای خودم و دخترانم بگویم و از خانواده‌های ایرانی دعوت کنم اگر تاکنون چنین کاری برای فرزندان‌شان نکرده‌اند، از همین مهرماه دست‌به‌کار شوند. پیش از آغاز اجازه دهید این نکته را یادآور شوم که بنا بر تجربه‌ام، بخش زیادی از پدران و مادران از سیستم آموزشی کشور ناراضی هستند و آن را ناکافی و حتی ناکارآمد می‌دانند. هرچند آموزش‌وپرورش هم مشکلات و محدودیت‌های خودش را دارد، اما راه‌حل در این نیست که صرفا انتقادکننده باشیم، بلکه باید خودمان دست‌به‌کار حل مسئله شویم و راه‌اندازی یک آزمایشگاه خانگی بخشی از همان راه‌حل جبران کاستی‌های مدارس است. به این فکر نکنید که در مدارس پایتخت که برای طبقه‌ای خاص از جامعه ساخته‌ شده‌اند، چه‌بسا رصدخانه هم ساخته باشند، به این بیندیشید که شما چه می‌توانید انجام دهید. وقتی دست‌به‌کار می‌شوید، شیرینی آن را خودتان و فرزندانتان خواهید چشید. من برای آزمایشگاه کوچک دخترانم نخست اتاقکی را اختصاص دادم. سپس با هر آنچه در خانه بود و می‌شد از آن به‌عنوان ابزار استفاده کرد، تجهیز کردم. نامش را آزمایشگاه ابوریحان بیرونی گذاشتیم و چند پُستر، از‌جمله جدول تناوبی عناصر و تصویری از تحول گیتی را زدم. عکس چند دانشمند را‌ از‌‌جمله ابن‌سینا و ماری کوری نیز به دیوار زدم و در تابستان نه‌تنها چندین آزمایش ساده و هیجان‌انگیز انجام دادیم، بلکه هر کار دیگری را هم با دید آزمایش‌محور نگاه کردیم. برای نمونه، چای دم‌کردن روی زغال و برشته‌کردن بلال روی زغال را به آزمایشی هیجان‌انگیز تبدیل کردیم تا بچه‌ها با مفهوم دما، گرما، تغییرات شیمیایی و خیلی چیزهای دیگر آشنا شوند. حتی فرایند جوش‌آوردن آب را انجام دادیم و بچه‌ها دیدند آب بسته به‌ جایی که آزمایش را انجام می‌دهیم، همیشه در صد درجه نمی‌جوشد و می‌تواند دو، سه درجه پایین‌تر باشد. نتیجه تابستان ما در آزمایشگاه کوچک در شهری در استان کرمان این شد که دختران من با دقت‌تر شده‌اند. هر‌کدام فراخور سن، هوش و علاقه‌اش نسبت به محیط اطرافش کنجکاوتر شده و پرسشگرتر. رومینای پنج‌ساله می‌پرسد سوسک‌ها از کجا آمده‌اند و در خاک باغچه کنکاش می‌کند. آوینا کنجکاو است بداند ماری کوری چگونه عنصرهای جدید را با همراهی شوهرش کشف کرد و به راحتی چند صورت فلکی را در آسمان پیدا می‌کند. سارینا مشتاق فهمیدن سیر تحول گیتی است. حالا ذره‌بین و کتاب و جعبه‌ابزار و حتی وسایل آشپزخانه ابزارهای کنجکاوی و پرسش‌های علمی‌‌اند برایشان. این روند به راحتی می‌تواند برای هرکدام از فرزندان ایران طی شود. کافی است پدر و مادر باحوصله‌ای باشید و بدانید‌ این کار اگرچه گامی کوچک، اما بسیار بزرگ است.