ضرورت باورمندی «پزشکیان» به روشهای علمی
دکتر پزشکیان در مناظرههای انتخابات ریاستجمهوری 1403 کاندیدایی بود که گفت بر مبنای نظر کارشناسان عمل میکند، برنامهاش اجرای سند چشمانداز 20ساله 1404 است و اینکه خطاب به رقبایش گفت فرق من و شما آن است که من میدانم کارشناس نیستم، اما شما نمیفهمید!
دکتر پزشکیان در مناظرههای انتخابات ریاستجمهوری 1403 کاندیدایی بود که گفت بر مبنای نظر کارشناسان عمل میکند، برنامهاش اجرای سند چشمانداز 20ساله 1404 است و اینکه خطاب به رقبایش گفت فرق من و شما آن است که من میدانم کارشناس نیستم، اما شما نمیفهمید!
در مناظرههای انتخابات ریاستجمهوری تیر 1403، برخی کاندیداها وعدههایی دادند ازجمله ارزانکردن بنزین و اهدای طلا بهعنوان یارانه تا ادعای افزایش ۳۳۰ هزار هکتار زمینهای شهرها و روستاها و واگذاری دو میلیون قطعه زمین به خانوادههای ایرانی برای ساخت خانه. یکی از کاندیداها گفت: «تحریمها نمیتواند بر روابط تجاری ما با همسایگان اثرگذار باشد». این در حالی است که طبق آمارهای گمرک، تراز بازرگانی کشور که در سال ۹۴ حدود منفی ۳۸۷ میلیون دلار بود، در سال ۹۵ و بعد از امضای برجام، مثبت دومیلیاردو ۱۲۳ میلیون دلار شد. درحالیکه دادههای امروزی نشان میدهد تراز تجاری ایران با همسایگان بیش از سه میلیارد دلار منفی است.
در فرهنگ روزمره و گفتار و باورهای عامیانه مردم با طرز فکرها و ادعاها و دعویهایی مواجه میشویم که علمی نیستند، ولی ظاهر علمی دارند و از بیان و کلام ظاهرا علمی برای اثبات آنها استفاده میشود. به این نوع ادعاها و طرز فکرها شبهعلم میگویند؛ به تمام مطالبی که با ظاهر علمی و بر پایه بیانی سطحی از علم یا بر پایه خرافات یا برقراری روابط علتومعلولی بین اتفاقات تصادفی و بیربط در جهان یا توهم، خیال و احساس خودبزرگبینی یا قهرمانپروری بر پایه موهومات بیان میشود، شبهعلم اطلاق میشود. مطالب شبهعلمی غیرقابل تبیین و غیرقابل رد هستند و با روش علمی نیز قابل توضیح نیستند. از نشانههای شبهعلم در زمانه مدرن، همزمان با گسترش علم، اظهارنظرکردن ظاهرا علمی و پرتابکردن واژههای علمی و تخصصی نامرتبط و غلط و در جای نامناسب است. رسانههای مدرن در گسترش این نوع از شبهعلم تسهیلات زیادی بهویژه برای سیاستمداران فراهم کردهاند.
از همان روز و هفته اول شیوع کرونا در کشورهای مختلف جهان ازجمله ایران خودمان، افرادی از غیر اهل علم بودند که مدعی در اختیار داشتن داروی کرونا بودند و صدالبته حرف بیربط و شبهعلمی زدهاند و چهبسا افرادی که با این داروها و روشها به امید ایمنی و درمان در برابر کرونا، جان خود را از دست دادند. در دیماه ۱۳۹۹ درحالیکه کارکنان بیمارستان «سنتوماس لندن» برای نجات جان صدها بیمار مبتلا به کرونا در این بیمارستان تلاش میکردند، جمعیتی مقابل بیمارستان تجمع کردند و شعار دادند: «کرونا دروغ است». یکی از پزشکان این بیمارستان در توییتی نوشت: «وقتی شیفت آخر شب سال نو (۲۰۲۱) تمام شد، هنگام خروج از بیمارستان این جمعیت را دیدم. جمعیتی صدهانفره، مست و بدون ماسک. داد میزدند کووید فریب و توطئه است. دقیقا کنار ساختمانی که صدها نفر مریض مبتلا به کرونا در آن هستند و دارند میمیرند». در ایران فردی که بعدها نماینده مجلس شد و آن زمان مجری تلویزیون بود، در اسفند ۱۳۹۸ در توییتی مدعی شد که «به دروغ میگویند کرونا به ایران آمده».
اگر همه واقعیتها را -علاوه بر جنبه بهداشتی- در نظر بگیریم، باید گفت جهان امروز محل توزیع و بهرهمندی عادلانه از ثروتها و دستاوردهای علمی برای مردم کشورهای مختلف نیست. همین «بیعدالتی» و «عدم دسترسی» به دارو و امکانات مدرن در کنار ناآگاهی و فقدان آموزش و سطح پایین سواد علمی، از عوامل توسعه شبهعلم و پناهبردن مردم به خرافات است. نبود تفکر علمی نیز حتی در کشورهای توسعهیافته به این مخالفت با روش علمی میدان میدهد. با این دیدگاه همچنان مقابله علمی با همهگیری کرونا در جهان با چالشهای فراوانی مواجه شد.
رئیسجمهور وقت آمریکا، ترامپ، در تاریخ 30 ژانویه 2017 (10 روز بعد از مستقرشدن در کاخ سفید) اعلام کرد آمریکا از معاهده پاریس 2015 آماده خروج میشود.
این فقط ترامپ نبود که با تغییرات اقلیمی (که واقعیتی علمی است) بهعنوان یک شعار سیاسی مخالفت میکرد، «نیکولا سارکوزی» عوامگرای دیگری از حزب جمهوریخواه فرانسه در دوره قبل انتخابات ریاستجمهوری نیز به مخالفت با تغییرات اقلیمی پرداخت. شکست راست افراطی همیشه و در تمام جهان خبر خوبی برای اکولوژیستها و طرفداران محیط زیست است، ولی انتخاب احتمالی مجدد «دونالد ترامپ» در سال 2024، بهعنوان یک چالش در صحنه بینالمللی مطرح است، بهویژه برای کسانی که به دستاوردهای علمی و عقلی پایبندی دارند و همچنین طرفداران محیط زیست و آنها که موضوع تغییرات اقلیمی را چالش مهمی برای بشر آینده میدانند.
خلاصه گفتار سیاسیون عوامگرا با مسئله گرمشدن زمین و تغییرات اقلیمی آن است که به مخاطبان خود میگویند یافتههای علمی و واقعیتهایی که دانشمندان یافتهاند -مانند گرمشدن زمین- برای ضررزدن به مردم و تعطیلی کارخانههاست تا جلوی توسعه صنعتی گرفته شود. به همین ترتیب و با همین دلیل، مردمان را علیه چنین واقعیتها و یافتههایی میشورانند. تولیدکنندگان کربن و گاز دیاکسید کربن بر اساس سیاستهای «ترامپ» امکان فعالیت گستردهتری خواهند یافت و این چالش و تهدیدی جدی از نظر گرمشدن زمین برای همه دنیا و البته کشورهایی مانند کشور ماست.
در کشور ما مدتهاست با چالشهای جدیای همچون گرمشدن زمین، خشکسالی، ازبینرفتن منابع آب و آلودگی هوا مواجه هستیم. از نشانههای شبهعلم نظر گروههای راست افراطی در همه جهان، مبارزه عقیدتی با دانستهها و یافتههای علمی از قبیل تغییر اقلیم و گرمشدن زمین است. خدا کشور ما را از چنین آسیبی -که از خشکسالی نیز خطرناکتر است- حفظ کند.
