درخواست مادورو از روسیه، چین و ایران
بازتاب‌های ژئوپلیتیکی و چشم‌انداز بحران ونزوئلا
در بحبوحه فشارهای فزاینده ایالات متحده بر دولت ونزوئلا، نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور این کشور، در اقدامی کم‌سابقه، نامه‌هایی رسمی به دو قدرت جهانی و یک قدرت منطقه‌ای -روسیه، چین و ایران- ارسال کرده و خواستار کمک نظامی برای مقابله با تهدیدات احتمالی آمریکا شده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
محسن شریف‌خدائی - تحلیلگر روابط بین‌الملل
در بحبوحه فشارهای فزاینده ایالات متحده بر دولت ونزوئلا، نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور این کشور، در اقدامی کم‌سابقه، نامه‌هایی رسمی به دو قدرت جهانی و یک قدرت منطقه‌ای -روسیه، چین و ایران- ارسال کرده و خواستار کمک نظامی برای مقابله با تهدیدات احتمالی آمریکا شده است. این درخواست‌ها شامل تجهیز پهپادهای دوربرد، اخلالگرهای -جی‌پی‌اس- رادارهای پدافندی و تعمیر هواپیماهای نظامی بوده‌اند. منابعی مانند واشنگتن‌پست، دویچه‌وله و یورونیوز که این خبر را منتشر کرده‌اند، آن را نشانه‌ای از تغییر آرایش ژئوپلیتیکی در نیمکره غربی دانسته‌اند.
واکنش قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای به این درخواست، محتاطانه و چندلایه بوده است. روسیه که سابقه همکاری نظامی با ونزوئلا را دارد، تاکنون واکنشی رسمی و علنی نشان نداده است، اما تحلیلگران روسی احتمال همکاری فنی و غیرمستقیم را رد نکرده‌اند. درگیری عمیق مسکو در جنگ اوکراین، مانعی جدی برای ورود مستقیم این کشور به تنشی جدید در آمریکای لاتین محسوب می‌شود. چین نیز با تأکید بر اصل «عدم مداخله»، از گفت‌وگوی سیاسی حمایت کرده و ترجیح می‌دهد از طریق فناوری‌های دوگانه و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی نقش ایفا کند. ایران نیز هنوز هیچ‌گونه واکنش رسمی به این درخواست نداشته است، اما تحلیلگران معتقدند با توجه به روابط راهبردی که تهران با کاراکاس دارد، احتمال همکاری نظامی محدود و غیرمستقیم در چارچوب توافقات دفاعی وجود دارد.
رسانه‌های معتبر بین‌المللی نیز این تحول را از زوایای مختلف تحلیل کرده‌اند. واشنگتن‌پست این درخواست را نشانه‌ای از تلاش مادورو برای خروج از انزوای نظامی و ایجاد بازدارندگی در برابر آمریکا دانسته است. فارن‌افرز در تحلیلی با عنوان «چرخش استراتژیک ونزوئلا» این اقدام را بخشی از محور ضد آمریکایی نوظهور در آمریکای لاتین معرفی کرده و بازتاب داده است. فارن‌پالیسی هشدار داده که این همکاری‌ها ممکن است به تشدید تنش‌ها و برخوردهای نیابتی در منطقه منجر شود. گاردین و نیویورک‌تایمز نیز با تمرکز بر پیامدهای انسانی و اقتصادی، این درخواست را نشانه‌ای از بحران عمیق در ساختار حکمرانی ونزوئلا ارزیابی کرده‌اند.
در تکمیل سناریوی فشارهای چندجانبه آمریکا بر دولت مادورو، حمایت از اپوزیسیون داخلی ونزوئلا نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. ماریا کورینا ماچادو، رهبر اپوزیسیون ونزوئلا، به دلیل «تلاش برای گذار دموکراتیک» از سوی کمیته نوبل نروژ، برنده جایزه صلح در سال ۲۰۲۵ شد. این اقدام با استقبال واشنگتن و گفت‌وگوی مستقیم او با رئیس‌جمهور آمریکا همراه بود. ماچادو در مصاحبه‌هایی با رسانه‌هایی مانند بلومبرگ و ال‌پایس، آشکارا از گزینه نظامی برای برکناری مادورو حمایت کرده و حتی خواستار حمله آمریکا به ونزوئلا شده است. این موضع‌گیری، واکنش‌های گسترده‌ای در سطح بین‌المللی برانگیخته و جایزه صلح نوبل او را به موضوعی بحث‌برانگیز تبدیل کرده است.
با‌این‌حال، تجربه گذشته نشان می‌دهد که پروژه‌های تغییر رژیم از سوی آمریکا در ونزوئلا تاکنون با شکست مواجه شده‌اند. در سال‌های اخیر، واشنگتن با حمایت از خوان گوایدو، رئیس‌جمهور موقت خودخوانده، تلاش کرد مادورو را از قدرت کنار بزند. اما این پروژه، با وجود حمایت گسترده رسانه‌ای و دیپلماتیک، به دلیل ضعف ساختاری اپوزیسیون، همراهی‌نکردن ارتش و حمایت خارجی از مادورو، ناکام ماند. اکنون نیز با وجود اعطای جایزه نوبل و حمایت آشکار از ماچادو، شکاف‌های داخلی در اپوزیسیون ونزوئلا و اختلاف‌نظر بر سر مداخله نظامی، نشان می‌دهد که سناریوی جدید آمریکا همچنان با چالش‌هایی جدی روبه‌رو است. جناح‌هایی مانند انریکه کاپریلس رادونسکی، سیاست‌مدار و حقوق‌دان برجسته ونزوئلایی که در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از چهره‌های اصلی اپوزیسیون این کشور شناخته شده، مخالف مداخله نظامی هستند و خواستار مذاکره با دولت مادورو شده‌اند.
در کنار این تلاش‌ها، ایالات متحده بارها اعلام کرده که هدف از حضور نظامی در دریای کارائیب و اعمال فشار بر دولت ونزوئلا، مقابله با شبکه‌های قاچاق مواد مخدر است که از خاک ونزوئلا به آمریکا و منطقه منتقل می‌شوند. با‌این‌حال، تحلیل‌ها نشان می‌دهد که این ادعا بیشتر جنبه پوششی برای اهداف ژئوپلیتیکی از سوی واشنگتن داشته است. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا و یکی از معماران اصلی سیاست خارجی دولت ترامپ در قبال آمریکای لاتین، نقشی کلیدی در این رویکرد کاخ سفید دارد. او بارها مادورو را «رهبری نامشروع» و «عامل اصلی صادرات مواد مخدر به آمریکا» توصیف و از اقدام نظامی پیش‌دستانه علیه ونزوئلا حمایت کرده است.
واکنش کشورهای آمریکای لاتین به بحران ونزوئلا و درخواست مادورو نیز متنوع بوده است. کوبا، نیکاراگوئه و بولیوی به‌عنوان متحدان سنتی مادورو، حمایت سیاسی و گاه نظامی از دولت ونزوئلا را ادامه داده‌اند. ائتلاف بولیواری (آلبا) نیز بر مقابله با هژمونی آمریکا و حمایت از نظم چندقطبی تأکید کرده است. در مقابل، کشورهایی مانند برزیل، آرژانتین و شیلی موضعی دیپلماتیک و محتاطانه، بدون حمایت علنی از مادورو یا مداخله آمریکا اتخاذ کرده‌اند. کلمبیا نیز با نگرانی از بی‌ثباتی منطقه‌ای، موضعی منتقدانه، اما غیرنظامی داشته است. مادورو در سخنرانی‌های اخیر خود مدعی شده است نظامیان آمریکای لاتین از ونزوئلا دفاع و حمایت می‌کنند، اما منابع مستقل این ادعا را تأیید نکرده‌اند.
چشم‌انداز آینده بحران ونزوئلا، با توجه به تحولات اخیر، در حال حاضر چندان روشن نیست. افزایش تنش منطقه‌ای با حضور نظامی آمریکا در دریای کارائیب، وابستگی بیشتر ونزوئلا به محور شرق، تضعیف اقتصاد داخلی در پی تحریم‌های جدید و بی‌ثباتی سیاسی و احتمال مداخله غیرمستقیم آمریکا از طریق ابزارهای اطلاعاتی و حمایت از مخالفان داخلی، همگی سناریوهایی محتمل در پیش‌رو هستند. در چنین فضایی، ونزوئلا به یکی از نقاط اتصال محورهای ضد آمریکایی در جهان بدل شده و تحولات آن می‌تواند پیامدهایی فراتر از مرزهای ملی داشته باشد.
در جمع‌بندی، درخواست مادورو از روسیه، چین و ایران، فراتر از یک نیاز نظامی، نشانه‌ای از تغییر آرایش ژئوپلیتیکی در نیمکره غربی است. این اقدام می‌تواند به بازتعریف روابط قدرت در آمریکای لاتین منجر شود و چالش‌های تازه‌ای برای سیاست خارجی آمریکا ایجاد کند. در جهانی چندقطبی، تغییر رژیم دیگر با یک حمله نظامی برق‌آسا به‌سادگی ممکن نیست؛ بلکه با جنگ روایت‌ها، ائتلاف‌ها و بازآرایی‌های منطقه‌ای رقم می‌خورد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
