شر و مسئله نژاد
«درس‌گرفتن از آلمانی‌ها» با عنوان فرعی خاطره شر و مسئله نژاد، عنوان کتابی است نوشته سوزان نیمن که با ترجمه محمد مصطفی بیات در نشر برج منتشر شده است. این کتاب را می‌توان نوعی فلسفه تحقیقی نامید که با تأکید بر به یاد آوردن تاریخ شر در گذشته نوشته شده است. بخش اول کتاب طرحی کلی از تاریخ تلاش‌های آلمان در هضم‌کردن و کنارآمدن با دوره ناسیونال سوسیالیستی خود، پیش و پس از اتحاد مجدد را ترسیم می‌کند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: «درس‌گرفتن از آلمانی‌ها» با عنوان فرعی خاطره شر و مسئله نژاد، عنوان کتابی است نوشته سوزان نیمن که با ترجمه محمد مصطفی بیات در نشر برج منتشر شده است. این کتاب را می‌توان نوعی فلسفه تحقیقی نامید که با تأکید بر به یاد آوردن تاریخ شر در گذشته نوشته شده است. بخش اول کتاب طرحی کلی از تاریخ تلاش‌های آلمان در هضم‌کردن و کنارآمدن با دوره ناسیونال سوسیالیستی خود، پیش و پس از اتحاد مجدد را ترسیم می‌کند. نویسنده با رد این دیدگاه رایج که آلمان شرقی هیچ‌گاه با دوره ناسیونال سوسیالیستی گذشته خود مواجه نشد، ادعا نمی‌کند که این رویارویی بی‌نقص بوده است. او با جدیتی یکسان به بررسی تلاش‌های آلمان شرقی و آلمان غربی در سال‌های پیش از 1989 پرداخته و با مقایسه‌شان نقص‌های متفاوتی را نشان داده که در نحوه مواجهه دو نیمه آلمان با گذشته ناسیونال سوسیالیستی خود و همچنین در نحوه چشم‌پوشی‌شان از این گذشته مشکل به وجود آوردند. او می‌گوید هیچ چیزی نزاع جنگ سرد در آلمان را مثل این اتهام شعله‌ور نساخت که طرف دیگر در پیوند مستمر با میراث ناسیونال سوسیالیستی‌اش است.
او معتقد است اگر بخش شرقی و غربی آلمان معاصر بتوانند تشخیص دهند که هر طرف پیشرفتی در قطع آن پیوند حاصل کرد، و در عین حال هرکدام توانست آن را حفظ کند، اتحادی عمیق‌تر ممکن خواهد شد. بخش دوم کتاب به میراث نژادپرستی در ژرفنای جنوب آمریکا اختصاص دارد. البته تمرکز تحقیق بر ژرفنای جنوب به‌‌هیچ‌وجه حاکی از این نیست که نژادپرستی در باقی ایالات متحده غایب است، اما آن آگاهی به تاریخی که مثلا در می‌سی‌سی‌پی دیده می‌شود از تمامی پرسش‌ها پرده برمی‌دارد. نویسنده به استدلال آدام ناسیتر اشاره می‌کند که می‌سی‌سی‌پی به لحاظ فرهنگی همان‌قدر از جنوب متمایز است که جنوب از باقی کشور و آن را به آزمایشگاه تشبیه کرد: آزمایشی پیوسته که در آن مردم مجبورند یاد بگیرند چگونه با گذشته‌شان زندگی کنند. به باور سوزان نیمن، با وجود اینکه نژادپرستی نظام‌مند همه‌چیز را آلوده می‌کند و بر زندگی همگان در آمریکا اثر می‌گذارد، اما هوشیاری جنوبی نسبت به تاریخ انکارکردنش را ناممکن می‌سازد. افزون بر این، تأثیر جنوب بر فرهنگ سیاسی آمریکا با اندازه منطقه‌اش تناسبی ندارد. متمرکزشدن بر ژرفنای جنوب به معنای نادیده‌گرفتن باقی کشور نیست، بلکه ذره‌بینی روی آن می‌گیرد. سوزان نیمن می‌گوید بررسی این دو تاریخ بسیار متفاوت در مواجهه با –و چشم‌پوشی از- مواریث ملی باید تصویری کلی از چگونگی امور امروزه به خواننده ارائه کند. در قسمت اول بخش سوم او به این پرداخته که امور چگونه باید باشند. مسئولیت ما در قبال گذشته ملی‌مان چیست؟
چگونه باید بچه‌ها آموزش ببینند، یادمان‌ها ساخته یا از میان برداشته شوند، غرامت‌های بی‌عدالتی‌ها سامان داده شوند، فرهنگ‌های سیاسی برساخته شوند؟ کتاب «درس‌گرفتن از آلمانی‌ها» وانمود نمی‌کند که به همه پرسش‌هایی که طرح کرده پاسخ می‌دهد؛ نویسنده می‌گوید اگر مباحث کتاب دیگران را به اندیشیدن وادارد، هدفش عملی شده است. نویسنده کتاب، سوزان نیمن، فیلسوف و نویسنده‌ای است که در آتلانتای جورجیا در دورانی که جنبش حقوق مدنی در آمریکا فعال بود به دنیا آمد و بزرگ شد. بعدها در دانشگاه هاروارد فلسفه خواند و دکترای خود را در سال 1986 دریافت کرد؛ استادانش در آن دوره جان رالز و استنلی کاول، دو فیلسوف سرشناس آمریکایی بودند. در دهه 1980، شش سال در برلین اقامت گزید و ضمن تحصیل در آنجا در قامت نویسنده نیز ظاهر شد. چند سالی نیز در ییل و تل‌آویو فلسفه تدریس کرد. از سال 2000 تاکنون مدیر انجمن آینشتاین در پتسدام آلمان بوده است. حوزه پژوهشی او فلسفه اخلاق و سیاست و تاریخ فلسفه مدرن است. هشت کتاب نوشته است که به پانزده زبان ترجمه شده و چند جایزه برای وی به همراه داشته است، از‌جمله جایزه PEN، جایزه انجمن ناشران آمریکا و جایزه آکادمی مطالعات ادیان در آمریکا. نیمن درباره رویکردش در نوشتن کتاب «درس‌گرفتن از آلمانی‌ها» می‌گوید: «آموزگار من نظریه‌پرداز بزرگ عدالت جان رالز بوده است. من در نوشتن این کتاب حتی‌المقدور در طلب امر خاص و انضمامی بودم.
سال‌های 2016 و 2017 را عمدتا، در آلمان و جنوب آمریکا، صرف ضبط صدها ساعت مصاحبه کردم، مصاحبه با افرادی که نقش اصلی را در به پرسش کشیدن حافظه عمومی ملتشان و قالب‌بندی مجددش ایفا کردند و همچنین با افرادی که تحت تأثیر گروه اول قرار گرفتند. کتاب‌های خوبی به زبان انگلیسی و کتابخانه کاملی هم به زبان آلمانی وجود دارند که به بررسی مواجهه آلمان با گذشته‌اش می‌پردازند. همچنین آثاری وجود دارند که روزبه‌روز بر تعدادشان افزوده می‌شود و به تفصیل به واکنش آمریکایی‌ها به دوره بازسازی، یا واکنش‌شان به عصر وحشت‌سالاری نژادپرستانه می‌پردازند، عصری که با تعبیر احمقانه جیم کرو عصری معصومانه جلوه می‌کند. من هرچقدر هم گاه‌گداری از این اسناد تاریخی استفاده کرده باشم، نمی‌کوشم چیزی به آنها اضافه کنم».
مترجم کتاب در مقدمه‌اش توضیحاتی درباره اهمیت حافظه و به یاد آوردن گذشته داده و نوشته که نگاه سوزان نیمن در این کتاب این است که اگر بخواهیم آینده‌ای بسازیم که از گذشته تیره و تار سرشار از شر اخلاقی رهایی یافته باشد، باید در ثبت و یادآوری آن گذشته در قالب‌های متعدد و متنوع بکوشیم، وگرنه آن گذشته می‌آید و حال و توسعه آینده را آلوده می‌سازد. نیمن در بخشی از کتاب درباره چیزی که این اثر نشان می‌دهد نوشته: «این کتاب نشان می‌دهد که مردم آلمان چگونه آرام‌آرام تلاش کردند تا به شروری اذعان کنند که ملتشان مرتکب شده بودند.
کتاب‌های بسیاری نوشته شده‌اند تا ما را ترغیب کنند که از هولوکاست درس بگیریم، درس‌هایی که برخی‌شان هم چون و چرا دارند. من به آن درس‌هایی علاقه‌مندم که می‌توان از آلمان بعد از پایان فاجعه آموخت. این داستان که من در این کتاب روایتش می‌کنم باید امیدبخش باشد، خاصه برای ما آمریکایی‌هایی که در حال حاضر جد و جهد به خرج می‌دهیم تا با تاریخ پرشکاف خود کنار بیاییم. کلید فهم آلمان معاصر از این قرار است: تقریبا هر آلمانی‌ای که می‌شناسم، از روشنفکر حوزه عمومی تا ستاره موسیقی پاپ، وقتی شنیدند که دارم کتابی با این عنوان می‌نویسم خندیدند. تنها استثنا یکی از وزرای فرهنگ سابق بود که اصلا یک ذره هم به آن نخندید و صدایش را در رستورانی در برلین بلند کرد تا به من بگوید تحت هیچ شرایطی نباید کتابی منتشر کنم و در آن اشاره کنم که درسی هست که می‌توان از آلمانی‌ها آموخت». مترجم اثر در توضیحاتش نوشته که فکر نوشتن این کتاب زمانی در ذهن نیمن پرواز کرد که به نظرش رسید آمریکایی‌ها و دیگران می‌توانند و باید از تاریخ خشونت‌بار کشوری دیگر درس بگیرند و ببینند که چگونه با تاریخ خود کنار بیایند. او می‌گوید ما نیز می‌توانیم یکی از آن «دیگران» نیمن باشیم.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
