از پژوهشگاه تا مدار؛ ماهوارهای که برای تثبیت ایران در مدار سیاست فضایی پرتاب شد
ناهید ۲؛ پیوند دانش بومی و دیپلماسی فضایی
جمعه سوم مرداد ۱۴۰۴، پس از ۹ سال برنامهریزی، توسعه، آزمون و تأخیر، سرانجام ایران ماهواره تحقیقاتی و مخابراتی «ناهید ۲» را با استفاده از پرتابگر معتبر روسی «سایوز» به مدار پایین زمین (LEO) فرستاد.


به گزارش گروه رسانهای شرق،
شرق: جمعه سوم مرداد ۱۴۰۴، پس از ۹ سال برنامهریزی، توسعه، آزمون و تأخیر، سرانجام ایران ماهواره تحقیقاتی و مخابراتی «ناهید ۲» را با استفاده از پرتابگر معتبر روسی «سایوز» به مدار پایین زمین (LEO) فرستاد. این پرتاب موفق که در چارچوب همکاریهای فضایی بینالمللی با مشارکت روسیه انجام شد، نهتنها گامی فنی در جهت توسعه زیرساختهای فضایی کشور است، بلکه از منظر دیپلماتیک نیز نشانهای روشن از تثبیت جایگاه جمهوری اسلامی ایران در باشگاه کشورهای دارای فناوری فضایی به شمار میرود.
نهالی که ۹ساله شد
قرارداد ساخت ناهید ۲ در سال ۱۳۹۵ میان سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران به امضا رسید. در آن زمان، ناهید ۲ به عنوان یک پروژه مکمل و پیشرفته نسبت به ناهید ۱ تعریف شد؛ ماهوارهای با قابلیتهای مخابراتی در باند Ku و توانایی انجام مانورهای مداری که هدفش توسعه فناوریهای لازم برای منظومههای مخابراتی در مدارهای پایین و نیز ماهوارههای زمینآهنگ (GEO) بود. در سال ۱۳۹۸، با وجود اینکه پرتاب ناهید ۱ با ماهوارهبر سفیر B1 به دلیل حادثه فنی لغو شد، توسعه ناهید ۲ با جدیت ادامه یافت.
برای پشتیبانی از ناهید ۱، چهار ایستگاه زمینی در نقاط مختلف کشور ساخته شده بود، اما شکست پرتاب، تمرکز برنامه فضایی ایران را به سمت پروژههای بعدی سوق داد. در بهمن ۱۴۰۲، نمونه پروازی ناهید ۲ با حضور رئیسجمهور در روز ملی فناوری فضایی رونمایی شد. به گزارش تسنیم، دکتر مهدی نصیری، رئیس پژوهشکده سامانههای ماهواره پژوهشگاه فضایی، در آن مراسم اعلام کرد که ناهید ۲ دارای طول عمر دو سال، وزن ۱۲۰ کیلوگرم و مدار ۵۰۰کیلومتری با شیب مداری ۵۵ درجه است.
این ماهواره از باندهای فرکانسی X ،KU و UHF بهره میبرد و قرار بود بهزودی پرتاب شود. در دی ۱۴۰۳، دکتر حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران، در نشستی با محوریت نقش پژوهشگران جوان، خبر از آمادگی ناهید ۲ برای پرتاب داد. همچنین از برنامه ساخت ناهید ۳ با قابلیت منظومهسازی نیز سخن گفت. در نهایت، در بهار ۱۴۰۴ و طی ماههای فروردین تا خرداد، تأکید شد که پرتاب ناهید ۲ در برنامه قطعی پرتابهای نیمه اول سال قرار دارد.
اعلام شفاف زمان و مکان پرتاب؛ تغییری در استراتژی رسانهای
یکی از نقاط عطف این پرتاب، اعلام رسمی و دقیق زمان و مکان آن پیش از انجام مأموریت بود؛ اقدامی که برخلاف رویه معمول در پروژههای فضایی ایران به شمار میرفت. این شفافیت، پیامی آشکار از اعتمادبهنفس فنی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران در دستیابی به اهداف راهبردیاش در حوزه فضا دارد. در سالهای گذشته، زمان پرتاب ماهوارهها عموما با ابهام و گاه حتی پس از انجام مأموریت اعلام میشد؛ رویکردی که به دلایل امنیتی و محدودیتهای فنی اتخاذ میشد. اما در پرتاب ناهید ۲، اعلام دقیق از روز قبل، علاوه بر نمایش بلوغ فنی، نشانهای از تغییر نگاه در اطلاعرسانی رسمی و تمایل به نمایش توانمندیها در چارچوب همکاریهای بینالمللی بود. پرتاب ناهید ۲ با استفاده از پرتابگر سایوز روسیه، علاوه بر انتخابی فنی قابل اتکا، از منظر سیاسی نیز اهمیت مضاعف دارد. این پرتاب در قالب یک مأموریت چندملیتی انجام شد که در آن، دو ماهواره اصلی روسی و ۱۸ ماهواره دیگر از کشورهای مختلف نیز همراه با ناهید ۲ به فضا رفتند. نکته شایان توجه، نقش پررنگ ایران در این پرتاب بود؛ آرم سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران بر بدنه پرتابگر حک شده بود. این نمادهای رسمی، نشاندهنده مشارکت فعال و پذیرفتهشده جمهوری اسلامی ایران در پروژههای چندملیتی فضایی است؛ مشارکتی که نهتنها فنی بلکه به نوعی سرمایهگذاری سیاسی در همکاریهای آینده نیز محسوب میشود.
ناهید ۲؛ ویژگیها و تمایزها
ماهواره ناهید ۲ نسبت به نمونه قبلی خود، ناهید ۱، دارای پنج تمایز فنی و عملیاتی مهم است: 1. جنبه مخابراتی پیشرفتهتر: ناهید ۲ علاوه بر مأموریت تحقیقاتی، مشخصا برای اهداف مخابراتی طراحی شده است، برخلاف ناهید ۱ که بیشتر جنبه آزمایشی داشت. 2. استفاده از فناوریهای بومی پیچیدهتر: ناهید ۲ بهمنظور آزمودن فناوریهای پیشرفتهتر بومی در حوزه فضایی ساخته شده است. 3. قرارگیری در مدار LEO با کارایی بهتر: مدار پایین زمین، با تأخیر کمتر و کیفیت بالاتر ارتباطات، امکان کاربردهای گستردهتری نسبت به مأموریتهای پیشین دارد. 4. پرتاب موفق با پرتابگر معتبر بینالمللی: برخلاف پرتاب ناکام ناهید ۱، ناهید ۲ با پرتابگری مطمئن و در قالب همکاری چندملیتی، با موفقیت به فضا رفت. 5. گامی راهبردی برای تثبیت ایران در فناوری مخابرات فضایی: ناهید ۲ نهفقط یک دستاورد فنی، بلکه بخشی از برنامه راهبردی ایران برای گسترش شبکه ماهوارههای مخابراتی در مدارهای بالا و پایین است.
سامانه پیشرانش بومی و فناوریهای پشتیبان
یکی از دستاوردهای فنی ویژه در ناهید ۲، بهرهگیری از سامانه پیشرانش گاز گرم است که بهطور کامل در داخل کشور توسعه یافته است. این سامانه، شامل تراستر، شیرهای فشار بالا و مخزنهای کامپوزیتی، توانایی اصلاح ارتفاع مداری تا ۵۰ کیلومتر را دارد و برای ماندگاری ماهواره در مدار طی دو تا پنج سال طراحی شده است. علاوه بر آن، استفاده از پوششهای پلیمری و چسبهای فضایی برای عایقکاری حرارتی، یکی دیگر از مؤلفههای فناوری بومی در ناهید ۲ است. این مواد، با توجه به پیچیدگی و سطح فناوری بالا، بهندرت در بازار جهانی در دسترس هستند و تولید آنها گامی مهم در زنجیره خودکفایی فضایی محسوب میشود. در بخش انرژی نیز باتریهای
لیتیوم ـ یون داخلی که در فرمهای متنوع بستهبندی شدهاند، توان شارژ و دشارژ طولانیمدت را با حفظ ظرفیت فراهم میکنند؛ توانمندیای که برای یک مأموریت پنجساله در مدار حیاتی است.
پیامدهای چندلایه پرتاب ناهید ۲
پرتاب موفق ناهید ۲، همزمان سه لایه پیامد مهم دارد:
1. فنی و فناوری: این مأموریت، بلوغ صنعت فضایی ایران را در طراحی، ساخت و اجرای عملیاتی یک ماهواره مخابراتی پیچیده به نمایش گذاشت.
2. سیاسی و دیپلماتیک: همکاری نزدیک با روسیه در پروژهای چندملیتی، از منظر دیپلماسی فضایی، موفقیتی مهم و پاسخی عملی به محدودیتهای تحریم است.
3. کاربردی و اقتصادی: ناهید ۲ میتواند بستر ارتباطی برای اینترنت اشیا، پایش دادهها و توسعه زیرساختهای مخابراتی کشور باشد.
نشانهای از تغییر رویکرد اطلاعرسانی
پرتاب ناهید ۲، اگرچه یک رویداد صرفا فناورانه به نظر میرسد، اما با نگاهی دقیقتر، لایههای متعددی از تحولات راهبردی در آن نهفته است. این ماهواره، نهتنها نماد خودکفایی ایران در توسعه فناوری فضایی است، بلکه نشانهای از تغییر رویکرد اطلاعرسانی، تثبیت جایگاه در دیپلماسی فضایی و توسعه زیرساختهای حیاتی کشور در دهه آینده محسوب میشود. اگر مسیر ناهید ۲ را ادامهای بدانیم بر حرکت به سوی منظومهسازی و ماهوارههای GEO، میتوان این پرتاب را نقطه آغازی تازه برای ورود ایران به مرحلهای پیشرفتهتر از فناوری فضایی ارزیابی کرد. مرحلهای که در آن،
ناهید ۳ و منظومههای آینده دیگر وعدهای دوردست نخواهند بود، بلکه بخش ضروری از آینده مخابرات، امنیت، فناوری و اقتصاد دیجیتال کشور خواهند شد.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.