درحالی‌که هزینه‌های تولید گندم جهش داشته و کم‌آبی گریبان تولید را گرفته، نرخ خرید تضمینی گندم ثابت مانده است
گرفتاران خشک‌سالی و معیشت
کشاورزان می‌گویند قیمت برخی انواع کود شیمیایی حدود دو برابر شده و بهای سم، بذر و کارگر به طور قابل توجهی صعودی بوده است. آنها به جهش قیمت دلار هم اشاره می‌کنند و می‌گویند بسیاری از مواد اولیه کشاورزی با نرخ دلار خریداری می‌شود، اما وزارت کشاورزی اعلام کرده است که امسال نرخ خرید تضمینی گندم تغییری نمی‌کند و همان 20 هزار‌و 500 تومان پارسال است.
محمد شهرابی
کشاورزان می‌گویند قیمت برخی انواع کود شیمیایی حدود دو برابر شده و بهای سم، بذر و کارگر به طور قابل توجهی صعودی بوده است. آنها به جهش قیمت دلار هم اشاره می‌کنند و می‌گویند بسیاری از مواد اولیه کشاورزی با نرخ دلار خریداری می‌شود، اما وزارت کشاورزی اعلام کرده است که امسال نرخ خرید تضمینی گندم تغییری نمی‌کند و همان 20 هزار‌و 500 تومان پارسال است. این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که امسال کشور سال خشکی را تجربه می‌کند و در فصول پاییز تا بهار که زمان کشت گندم است، میزان بارش‌های کشور حدود 30 درصد کاهش را تجربه می‌کند.
کشاورزان درگیر معیشت
کشاورزان سال سخت معیشتی را پشت سر می‌گذارند. امسال سال خشکی بوده و بحران آب به کمبود آب خانگی در کلان‌شهرها رسیده است. همین مسئله کشاورزان را نگران معیشت دشوار خود در سال جاری کرده است. نوسان مدام قیمت دلار و افزایش شدید هزینه‌های کشاورزی آنها را زیر فشار گذاشته است. گذشته از این، بیشتر کشاورزان ایران تولیدکنندگان کوچک و فقیری هستند که مزارع خرد دارند. بر اساس اعلام وزارت کشاورزی، اکنون ۷۰ درصد اراضی کشاورزان زیر پنج هکتار است که در ۱۰ سال آینده، حدود ۹۰ درصد اراضی به کمتر از سه هکتار می‌رسد. در این شرایط دولت اعلام کرده است نرخ خرید تضمینی گندم را تغییر نمی‌دهد و عدد همان 20 هزار‌و 500 تومان پارسال به ازای هر کیلوگرم گندم است، موضوعی که موجب اعتراض کشاورزان شده است.
بر اساس اعلام وزارت کشاورزی در فصل پاییز تا بهار میزان بارندگی‌های کشور امسال حدود 30 درصد کاهش داشته است و همین موضوع موجب کاهش تولید گندم می‌شود. چندی پیش غلامرضا نوری‌قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، در حاشیه پانزدهمین اجلاس وزرای کشاورزی گفته بود: «بارندگی‌ها تقریبا ۲۶ درصد فقط نسبت به سال گذشته کاهش یافته است و پیش‌بینی می‌شود که ما حدود ۲۰درصدی نسبت به سال گذشته با کاهش تولید گندم مواجه شویم». محمدرضا طلایی، مدیرعامل سازمان تعاون روستایی، هم در مراسم روز ملی گندم گفته است: «با توجه به خشک‌سالی، معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی پیش‌بینی کرده که میزان تولید گندم امسال به ۱۱ میلیون تن برسد». همچنین بنیاد ملی گندم‌کاران هم از فشار سنگین کم‌آبی بر کشاورزان خبر و توضیح داده است: «در برخی مناطق از جمله شمال استان گلستان، سطح قابل توجهی از مزارع به طور کامل از بین رفته‌اند و در سایر نقاط کشور نیز کاهش ۳۰ تا ۳۵درصدی تولید نسبت به سال گذشته مشاهده می‌شود».
این اخبار در شرایطی اعلام می‌شود که نیاز سالانه کشور به گندم حدود ۱۲ میلیون تن برآورد می‌شود. با این حال وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده نرخ خرید تضمینی گندم در سال جاری ثابت است، اما این مسئله اعتراض کشاورزان را به دنبال داشته است و آنها نگران هستند این قیمت‌های پایین نتواند هزینه‌های تولید را پوشش دهد و موجب کاهش تولید یا حتی قاچاق گندم شود.
هزینه‌های دلاری، قیمت‌های ریالی
در همین زمینه علی قلی ایمانی، مدیرعامل بنیاد ملی گندم‌کاران، به «شرق» توضیح می‌دهد: «وضعیت گندم‌کاران در سال‌های اخیر بسیار پیچیده و بحرانی شده است و هم‌اکنون کشاورزان با چالش‌های بسیاری دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. هزینه‌های تولید و نهاده‌های کشاورزی همچون کود شیمیایی، سموم، بذر، سوخت و دستمزد کارگران افزایش چشمگیر داشته و این موضوع سبب شده تولید گندم برای بسیاری از کشاورزان دیگر توجیه اقتصادی نداشته باشد. علاوه بر این، نرخ خرید تضمینی گندم که از سوی دولت تعیین شده، به‌هیچ‌وجه قادر به پوشش هزینه‌های تولید نیست. این مسئله به‌ویژه در سال‌های اخیر بیشتر خود را نشان داده و اکنون با توجه به افزایش تورم و نوسانات نرخ ارز این مشکل جدی‌تر شده و معیشت کشاورزان را به سختی انداخته است».
او در ادامه می‌گوید: «کود شیمیایی یکی از هزینه‌های اصلی تولید گندم است و قیمت آن در سال‌های اخیر افزایش شدیدی داشته است. مثلا قیمت کود اوره و فسفات ظرف یک سال به بیش از دو برابر افزایش پیدا کرده است. این افزایش قیمت‌ها به طور مستقیم بر تولید گندم تأثیر گذاشته و موجب کاهش بهره‌وری در برخی مناطق شده است. علاوه بر آن، قیمت سموم کشاورزی نیز بسیار بالا رفته است. گندم‌کاران مجبورند برای جلوگیری از بیماری‌ها و آفات، هزینه‌های زیادی را برای خرید سموم و آفت‌کش‌ها متقبل شوند».
به گفته این مقام صنفی: «یکی دیگر از مسائل جدی، افزایش هزینه‌های انرژی است. قیمت سوخت برای ماشین‌آلات کشاورزی افزایش قابل توجه داشته و این موضوع هزینه‌های حمل‌ونقل و آبیاری را به‌شدت بالا برده است. علاوه بر این، دستمزد کارگران نیز در سال‌های اخیر افزایش زیادی داشته که باعث شده هزینه‌های نیروی انسانی برای گندم‌کاران سنگین‌تر شود».
مدیرعامل بنیاد ملی گندم‌کاران تأکید می‌کند: «رشد قابل توجه هزینه‌های تولید کشاورزی در شرایطی است که نرخ خرید تضمینی گندم بسیار پایین است و در سال زراعی جاری، نرخ خرید تضمینی گندم برای هر کیلوگرم ۲۰ هزار‌و ۵۰۰ تومان تعیین شده اما با توجه به افزایش هزینه‌های تولید، این نرخ برای کشاورزان توجیه اقتصادی ندارد و انگیزه کشت را تضعیف کرده است.
به‌ویژه اینکه کشاورزان در بسیاری از مناطق کم‌آب شرایط دشوارتری برای تولید پیش‌رو دارند و نه‌تنها عایدی و سودی ندارند، که ممکن است متضرر شوند. بنابراین از آنجایی که گندم‌کاران به‌ویژه در مناطق محروم و دور از مرکز به‌سختی می‌توانند هزینه‌ها را تأمین کنند، این وضعیت باعث شده که بسیاری از آنها یا از کشت گندم منصرف شوند یا کاهش سطح کشت خود را در دستور کار قرار دهند».
ایمانی تأکید می‌کند: «با نرخ نازل خرید تضمینی گندم بدون شک تولید گندم در کشور با کاهش جدی روبه‌رو می‌شود و اگر این روند ادامه پیدا کند ما به‌زودی با بحران‌های جدی در تأمین گندم مواجه خواهیم شد؛ چراکه بسیاری از کشاورزان به دلیل نبود صرفه اقتصادی، به سمت کشت محصولات دیگر رفته‌اند که هزینه تولید کمتر و سودآوری بالاتری دارند.
به‌ویژه در مناطقی که آب محدود است، کشاورزان به‌جای گندم به کشت محصولات کم‌آب‌برتر مانند زعفران، گیاهان دارویی یا حتی سبزیجات روی آورده‌اند». او همچنین توضیح می‌دهد: «این تغییرات نه تنها باعث کاهش تولید گندم می‌شود، بلکه ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور منجر به واردات بیشتر گندم و وابستگی به کشورهای دیگر برای تأمین نیازهای داخلی شود و امنیت غذایی کشور را به خطر بیندازد. بنابراین لازم است دولت در نرخ خرید تضمینی گندم به طور جدی بازنگری کند. ما پیشنهاد داده‌ایم که نرخ خرید تضمینی گندم باید حداقل به ۲۵ هزار تومان افزایش یابد تا کشاورزان بتوانند هزینه‌های تولید خود را جبران کنند. علاوه بر این، دولت باید از کشاورزان حمایت‌های بیشتری داشته باشد. پرداخت به موقع مطالبات گندم‌کاران یکی از مواردی است که باید فورا اصلاح شود. در سال‌های گذشته، کشاورزان به دلیل تأخیر در پرداخت مطالبات خود از سوی دولت، با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. این تأخیر در پرداخت‌ها باعث شده گندم‌کاران نتوانند به‌موقع مواد اولیه را تهیه کنند و در زمان برداشت محصول دچار بحران‌های مالی شوند».
این مقام صنفی می‌گوید: «همچنین، باید برنامه‌های حمایتی و آموزشی برای گندم‌کاران طراحی شود. استفاده از بذرهای اصلاح‌شده و مقاوم به خشکی، آموزش‌های کشاورزی برای افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت تولید گندم می‌تواند به طور قابل توجهی کمک کند».
کشاورزان می‌گویند هزینه‌های خود را به‌سختی پوشش می‌دهند و حالا دولت نه‌تنها قیمت پایینی برای محصول آنها در نظر گرفته است، که تأخیر زیادی در پرداخت مطالبات خود دارد و کشاورزان را برای کشت‌های بعدی با کمبود نقدینگی و دست خالی مواجه می‌کند.
