شعله‌ورشدن جنگ تعرفه‌ای بین دو غول پتروشیمی جهان صنایع را گرفتار نوسان قیمت گاز کرده است
چالش خوراک
با تحویل کاخ سفید به دونالد ترامپ، جنگ تعرفه‌ای بین آمریکا و چین شدت گرفته است. جنگ تعرفه‌ای بین آمریکا و چین دو بازار مهم و پایه‌ای صنایع پتروشیمی جهان را تحت تأثیر قرار داده است. بازار نفت جهان به دنبال جنگ تعرفه‌ای و افزایش نااطمینانی، سقوط قیمت‌ها را تجربه میکند و قیمت هر بشکه نفت در بازار جهانی به ابتدای کانال ۶۰ دلار رسیده است. برخی تحلیل‌های بدبینانه حاکی از آن است که قیمت نفت می‌تواند به ۵۰ دلار سقوط کند. از آن سو ترامپ اوپک و سایر کشورهای نفتی را مجبور به کاهش قیمت نفت کرده است. این مسئله یعنی نوسانات قیمت نفت و نااطمینانی در این بازار، تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر صنایع پتروشیمی جهان داشته و می‌تواند حاشیه سود آنها را کاهش دهد. گذشته از این، قیمت گاز و خوراک پتروشیمی‌ها هم تحت تأثیر جنگ تعرفه‌ای دونالد ترامپ قرار دارد و چشم‌انداز صنایع پتروشیمی جهان را در سال ۲۰۲۵ با نگرانی مواجه کرده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
مریم صالحی: با تحویل کاخ سفید به دونالد ترامپ، جنگ تعرفه‌ای بین آمریکا و چین شدت گرفته است. جنگ تعرفه‌ای بین آمریکا و چین دو بازار مهم و پایه‌ای صنایع پتروشیمی جهان را تحت تأثیر قرار داده است. بازار نفت جهان به دنبال جنگ تعرفه‌ای و افزایش نااطمینانی، سقوط قیمت‌ها را تجربه میکند و قیمت هر بشکه نفت در بازار جهانی به ابتدای کانال ۶۰ دلار رسیده است. برخی تحلیل‌های بدبینانه حاکی از آن است که قیمت نفت می‌تواند به ۵۰ دلار سقوط کند. از آن سو ترامپ اوپک و سایر کشورهای نفتی را مجبور به کاهش قیمت نفت کرده است. این مسئله یعنی نوسانات قیمت نفت و نااطمینانی در این بازار، تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر صنایع پتروشیمی جهان داشته و می‌تواند حاشیه سود آنها را کاهش دهد. گذشته از این، قیمت گاز و خوراک پتروشیمی‌ها هم تحت تأثیر جنگ تعرفه‌ای دونالد ترامپ قرار دارد و چشم‌انداز صنایع پتروشیمی جهان را در سال ۲۰۲۵ با نگرانی مواجه کرده است.
آتش جنگ تجاری دو قطب بزرگ پتروشیمی جهان
جنگ تجاری آمریکا و چین به عنوان دو قطب بزرگ تولید محصولات پتروشیمی جهان، بر بازار گاز طبیعی و خوراک پتروشیمی‌ها تأثیرات قابل توجهی داشته است. این تأثیرات به‌ویژه روی قیمت LNG یا گاز مایع قابل لمس است. تعرفه‌های اعمال‌شده بر واردات LNG آمریکا به چین باعث کاهش تقاضا از سوی چین برای LNG آمریکایی و در نتیجه افزایش رقابت میان کشورهای دیگر برای تأمین منابع گازی شده است. این تغییرات به افزایش قیمت جهانی LNG در برخی بازارها منجر شده است. ضمن آنکه نااطمینانی ایجادشده در بازار به دنبال جنگ تعرفه‌ای، سبب شده پتروشیمی‌ها محتاط شوند و تقاضا برای خوراک گاز کاهش داشته باشد.
گاردین گزارش می‌دهد که سیاست‌های تعرفه‌ای دولت ترامپ تأثیرات قابل توجهی بر بازار خوراک‌های پتروشیمی داشته‌اند. این تأثیرات به‌ویژه در قیمت‌های اتان، پروپان و نفتا مشهود بوده است. بر اساس این گزارش در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۵، قیمت اتان نسبت به پایان سال ۲۰۲۴ حدود ۲۰ درصد افزایش یافته است. دلیل این افزایش، رشد قیمت گاز طبیعی به دنبال اعمال سیاست‌های تعرفه‌ای و افزایش تقاضا برای اتان به‌عنوان خوراک ارزان‌تر نسبت به نفتا و پروپان بوده است. همچنین قیمت پروپان در همین بازه زمانی حدود ۱۶ درصد افزایش داشته است. افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و اختلال در زنجیره تأمین جهانی از عوامل مؤثر در این رشد قیمت محسوب می‌شوند. اعمال سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ یکی از عوامل افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و اختلال زنجیره تأمین جهانی بوده است. همچنین در چین و عربستان سعودی، قیمت نفتا در هفته سوم آوریل ۲۰۲۵ رشد داشته است. جایگزینی نفتا به جای LPG در خوراک صنایع پتروشیمی، به‌ویژه در چین، به دلیل تعرفه واردات LPG از آمریکا است. همچنین این روزنامه گزارش می‌دهد که تعرفه‌های جدید ترامپ بر افزایش هزینه‌های زیرساختی صنایع پتروشیمی مؤثر بوده و اعمال تعرفه‌های جدید بر واردات فولاد و آلومینیوم از فوریه ۲۰۲۵ موجب افزایش ۱۵ تا ۲۵ درصدی قیمت لوله‌های فولادی شده که در صنایع نفت و گاز کاربرد دارند. این افزایش به‌طور غیرمستقیم بر قیمت خوراک پتروشیمی نیز تأثیر گذاشته است. بنا بر این گزارش افزایش قیمت خوراک و کاهش تقاضا باعث کاهش حاشیه سود صنایع پتروشیمی شده است و برخی واحدها تولید خود را کاهش داده یا تعطیل کرده‌اند.
تحلیلگران چه می‌گویند؟
تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که ادامه جنگ تعرفه‌ای بین ایالات متحده و چین می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر بازار جهانی گاز و خوراک گازی پتروشیمی‌ها بگذارد. این تأثیرات در چند محور اصلی قابل بررسی است؛ اول اینکه چین به عنوان یکی از سه تولیدکننده بزرگ صنعت پتروشیمی جهان متأثر از افزایش قیمت خوراک گازی می‌شود. بر اساس گزارش مؤسسه Wood Mackenzie، تعرفه‌های اعمال‌شده بر واردات گاز مایع (LPG) و سایر خوراک‌های پتروشیمی از آمریکا باعث شده هزینه خوراک در چین افزایش داشته باشد. این موضوع موجب کاهش رقابت‌پذیری تولیدکنندگان پتروشیمی چینی شده است. همچنین این مسئله ممکن است باعث کاهش تقاضای نفت و گاز چین شود. تحلیل Rystad Energy نشان می‌دهد که در صورت ادامه این جنگ تجاری، رشد پیش‌بینی‌شده تقاضای نفت در چین ممکن است تا ۵۰ درصد کاهش داشته باشد که عدد قابل توجهی است. این افت تقاضا مستقیما بازار خوراک‌های پتروشیمی مانند اتان، پروپان و نفتا را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
همچنین بر اساس تحلیل‌های ICIS، تعرفه‌های متقابل و سیاست‌های حمایتی منجر به اختلال در جریان تجارت جهانی خوراک‌های پتروشیمی شده است. هزینه حمل‌ونقل و زمان دسترسی به خوراک در مناطق مختلف، به‌ویژه آسیا افزایش یافته است. در همین زمینه صندوق بین‌المللی پول (IMF) هشدار داده که تداوم جنگ تعرفه‌ای می‌تواند رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۵ را تا ۰.۷ درصد کاهش دهد. در آمریکا، طبق گزارش Budget Lab دانشگاه ییل، تعرفه‌ها موجب افزایش ۲.۳ درصدی سطح قیمت‌ها و کاهش سالانه ۳۸۰۰ دلار از قدرت خرید خانوارها شده‌اند. در مجموع، تحلیلگران معتقدند که بازار خوراک گاز پتروشیمی در نتیجه جنگ تعرفه‌ای با نوسانات قیمتی شدید، کاهش سرمایه‌گذاری، اختلال در تجارت جهانی و کاهش تقاضا مواجه خواهد شد. برای مقابله با این وضعیت، کشورها و شرکت‌ها نیازمند تنوع‌بخشی به منابع خوراک و توسعه بازارهای جایگزین هستند.
حاشیه ناامن تولید برای صنایع پتروشیمی ایران
در این میان به نظر می‌رسد که صنایع پتروشیمی ایران از این تکانه‌ها در امان باشند. صنایع پتروشیمی کشور سال‌هاست گاز و خوراک خود را با نرخ یارانه‌ای از دولت دریافت می‌کنند و این مسئله در ظاهر ماجرا می‌تواند صنایع پتروشیمی ایران را از جنگ تعرفه‌ای قیمت گاز در بازار جهانی مصون کند، اما ماجرا اینجاست که همین قیمت‌گذاری دستوری گاز و یارانه‌های بی‌حساب و کتاب انرژی سبب شده که صنایع پتروشیمی ایران این روزها گرفتار ناترازی شدید گاز باشند و از این رهگذر عدم‌النفع و زیان سنگینی را تجربه کنند.
ایران پس از روسیه مالک دومین ذخایر گازی جهان است، اما فقر سرمایه‌گذاری، به‌روزنبودن تکنولوژی و همچنین مصرف بی‌رویه گاز در کشور و هدررفت بالای انرژی در ایران سبب شده که کشور دچار ناترازی گاز شود. در حال حاضر تولید گاز کشور قادر نیست به حدود یک‌سوم تقاضای داخلی گاز پاسخ دهد و همین مسئله سبب قطع دوره‌ای گاز صنایع پتروشیمی شده است.
محمدرضا صدیقی، معاون سابق شرکت ملی گاز آذرماه سال گذشته در همایش سالانه کاربران توربین‌های گازی با تمرکز بر نیروگاه‌های کلاس «اف» گفته بود که کشور حتی از شرایط ناترازی انرژی رد شده و کمبود گاز در کشور محسوس است. اکثر میادین گازی در کشور از عمر مفید خود عبور کرده‌اند و تقریبا مخازن به ۳۰ درصد آخر نزدیک شده‌اند و شرایط خوبی نداریم. همچنین اکنون ۷۰ درصد گاز کشور فقط از یک میدان تأمین می‌شود و همه میادین گازی نیازمند فشارافزایی هستند. ضمن اینکه ۸۰ درصد از برق کشور با گاز طبیعی تولید می‌شود. او در ادامه توضیح داده بود که «صنایع فولادی و پتروشیمی ۱۴ درصد از مصرف گاز کشور را به خود اختصاص می‌دهند. این در حالی بود که انتظار داشتیم مصرف صنایع فولادی و پتروشیمی ۱۸ درصد باشد و امروز به ۴۰ درصد برسد و مجموعه زیان و یا عدم‌النفع صنایع ناشی از قطع انرژی گاز و برق در سال ۱۴۰۲، حدود ۷.۶ میلیارد دلار است و چنانچه عدم‌النفع صنایع پایین‌دستی را نیز در نظر بگیریم، این عدد افزایش قابل توجهی خواهد داشت و پیش‌بینی می‌شود این میزان عدم‌النفع در سال ۱۴۰۳ معادل ۹ و نیم میلیارددلار باشد».
در دی‌ماه سال گذشته هم احمد مهدوی‌ابهری، دبیرکل انجمن کارفرمایی پتروشیمی به مهر گفته بود: «به دلیل ناترازی گاز ۱۲ پتروشیمی قطع بوده که روزانه نزدیک به ۱۴ میلیون‌دلار از صادرات ما کم میکند و عدم‌النفع داریم و به اقتصاد کشور لطمه می‌خورد، زیرا در گذشته آینده‌نگری وجود نداشت و اکنون که بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری اعلام آمادگی کرده است رفتار دولت مناسب نیست».
همین مقام صنفی در شهریور 1401 به ایسنا گفته بود: «صنعت پتروشیمی با قیمت‌های جهانی سال گذشته، ۶۸۲ میلیون‌دلار یا ۱۶ هزار میلیاردتومان از محل قطعی گاز زیان یا عدم‌النفع داشته است».
او در ادامه توضیح داده بود: «سال گذشته ۱۱ پتروشیمی متانولی یا اوره‌ای که خوراک گاز طبیعی متان داشته‌اند، دچار قطعی گاز یا محدودیت شدند و متأسفانه برخلاف تصریح قانون که گفته شده اگر دولت به خواسته خود، گاز پتروشیمی‌ها را قطع کند، باید از همان محل گاز خسارت را تأمین کند و حتی قانون محل جبران را هم مشخص کرده ولی در هیچ‌کدام از سال‌های اخیر قانون اجرا نشده است. این در حالی است که ۳۰ درصد از بازار سرمایه را پتروشیمی‌ها تشکیل می‌دهند و این صنعت نقش مهمی در این بازار دارد».
با این حساب باید گفت که پرداخت یارانه‌های بی‌حساب و کتاب انرژی در ایران نه‌تنها نتوانسته است صنایع پتروشیمی کشور را به حاشیه امن ببرد و آنها را از تکانه‌های بازار مصون کند که با ابتلای کشور به بحث ناترازی گاز، اکنون پتروشیمی‌های کشور نمی‌توانند طرح‌های توسعه‌ای خود را دنبال کنند. گذشته از این صنایع پتروشیمی ایران نه‌تنها نمی‌توانند طرح‌های توسعه‌ای خود را دنبال کنند که بخشی از ظرفیت تولید خود را به دلیل کمبود انرژی از دست داده‌اند و با کاهش تولید یا ازدست‌رفتن بخشی از ظرفیت تولید گرفتار عدم‌النفع شده‌اند.
آخرین اخبار ویژه نامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
