اسرائیل، تهدیدی برای روابط ایران و غرب

روز قبل از ورود ابراهیم رئیسی به مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران بعد از چند هفته انتظار، مبادله زندانیان را انجام دادند. حتی اگر سخنان انتقادی رئیس‌جمهور ایران درباره «استانداردهای دوگانه» غرب و یادآوری وی مبنی بر خروج آمریکا از برجام در سال 2018 کمکی به آرامش فضا نکرده باشد، باز هم می‌توان این رویداد را نشانه ازسرگیری روابط دیپلماتیک بین دو کشور دانست؛ زیرا ابراهیم رئیسی نیز رسما تمایل ایران برای ادامه مذاکرات در مورد موضوع هسته‌ای را یادآور شد. در‌واقع، انتظار می‌رفت در حاشیه نشست‌های سازمان ملل، دیپلمات‌های ایرانی بار دیگر با همتایان اروپایی خود دیدار کنند و اجلاس سران ایران، عراق و شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز بنا بر درخواست دولت بایدن در نیویورک برنامه‌ریزی شود. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران رسما تأیید کرد که تهران این اصل را پذیرفته است. این گام بزرگی است که در راستای ازسرگیری دیپلماسی هسته‌ای و کاهش تنش‌ها در خاورمیانه برداشته شده است.

با‌این‌حال، این چشم‌انداز در بستری شکننده پدید می‌آید. در‌واقع، این بیانیه‌ها که خبر بسیار خوبی برای دیپلماسی منطقه‌ای هستند، برای اسرائیل ناخوشایند به حساب می‌آیند. دولت یهود از سال 2015 به‌شدت از توافق هسته‌ای ایران انتقاد می‌کند و نسبت به هرگونه تلاش برای عادی‌سازی روابط بین ایالات متحده و ایران دیدگاهی منفی دارد. طغیان گیلاد اردان، سفیر رژیم صهیونیستی در سازمان ملل، در سخنرانی رئیس‌جمهور ایران از تریبون مجمع، این موضوع را به خوبی نشان داد.

تشدید تنش‌ها بین تهران و تل‌آویو به دنبال تحقق نزدیکی دیپلماتیک بین ایران و غرب است. اخیرا دو کشور یکدیگر را به توطئه و حملات مختلف متهم کرده‌اند. مقامات ایرانی اسرائیل را به دامن‌زدن به ناآرامی‌های اجتماعی در ایران از طریق همکاری با رسانه‌های ایرانی در خارج از کشور محکوم می‌کنند، در حالی که رئیس موساد در پی شایعه حمله به زائران یهودی در اوکراین، وعده پاسخ علیه مقامات ایرانی را داده است. رسانه‌های محافظه‌کار ایران از سفر رئیس سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل به لندن انتقاد کردند. گفته می‌شود وی در آنجا با خبرنگاران ایرانی بی‌بی‌سی فارسی، ایران‌اینترنشنال و رادیو فارسی صدای آمریکا گفت‌و‌گو کرده است. از سوی دیگر، دوگانگی آمریکا و انگلیس و تمایل آنها به ایجاد «فتنه» در داخل ایران با همدستی آشکار اسرائیل نیز مورد انتقاد جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. علاوه بر این، تشدید لفاظی رئیس موساد و شناسایی چند نفر از افراد به ادعای او متمایل به ایران در یکی از شبکه‌های تلویزیونی اسرائیل که به عنوان اهداف بالقوه معرفی شده‌اند، تنها می‌تواند نیت «رژیم تروریستی» در تل‌آویو را در نظر محافظه‌کاران ایرانی تأیید کند. بنابراین، جنگ در سایه بین اسرائیل و ایران ادامه می‌یابد؛ زیرا تهران بر توانایی‌های نظامی خود تأکید می‌کند و به عادی‌سازی روابط خود در خاورمیانه و احتمالا با غرب ادامه می‌دهد. به این ترتیب، نگرانی اصلی دولت یهود، افزایش غنی‌سازی اورانیوم بیش از 60 درصد در ایران است که در سال‌های اخیر آن را به افزایش تعداد حملات علیه زیرساخت‌های حساس به‌ویژه در سایت‌های نطنز، اصفهان و پارچین و همچنین ترور دانشمندانی که در توسعه برنامه هسته‌ای ایران نقش داشتند، سوق داده است. با این وجود، ایران تنها به دلیل تعلیق برنامه جامع اقدام مشترک به دنبال خروج آمریکا از برجام در ماه می‌ 2018، به یک «دولت آستانه» تبدیل شده است. اگرچه تل‌آویو به لابی‌گری فعال علیه هرگونه احیای برجام ادامه می‌دهد، اما دقیقا همین معاهده است که امکان محدود‌کردن ایران در زمینه توسعه هسته‌ای را فراهم می‌کند و می‌تواند به‌عنوان سنگری برای امنیت اسرائیل بسیار بهتر از از «فشار حداکثری» مد‌نظر دونالد ترامپ و شاهین‌های اسرائیلی عمل ‌کند. جو دائمی بی‌اعتمادی و تنش به نوبه خود به مسابقه تسلیحاتی در ایران دامن می‌زند؛ به‌طوری که توسعه شتابان زرادخانه هواپیماهای بدون سرنشین و موشک‌های بالستیک با نیاز محافظت از کشور در برابر مداخله اسرائیل توجیه می‌شود. جدیدترین پهپادهای رزمی مهاجر و جدیدترین موشک مافوق صوت که در ماه ژوئن رونمایی شد و همچنین موشک‌های کروز با برد بیش از هزارو 500 کیلومتر و قادر به درهم‌شکستن گنبد آهنین، هر بار به‌عنوان «هشدار» جمهوری اسلامی ایران علیه دولت عبری ارائه می‌شوند. در حالی که تلاش‌های انجام‌شده در سال گذشته از سوی ایران واقعا می‌تواند راه را برای صدور بیانیه‌های بزرگ در ماه‌های آینده هموار کند، آیا جو تشدید‌شده توسط تندروها در تل‌آویو و تهران واقعا تهدیدی برای بهبود روابط دیپلماتیک به حساب نمی‌آید؟ برخی از کارشناسان، ازجمله در اسرائیل، بر این باورند که تشدید لفاظی‌ها بیش از هر چیز عمدا توسط دولت نتانیاهو برای اهداف انتخاباتی و کنترل افکار عمومی در زمینه‌های پرتنش داخلی برای راست‌های اسرائیلی ایجاد می‌شود. با‌این‌حال، اسرائیل با رادیکال‌ترین محافظه‌کاران ایرانی جنگ‌طلب و خواهان گسست قطعی با غرب وجه اشتراک مشترکی دارد و بر این باور است که ایران نیازی به تنوع‌بخشیدن به اتحادهای خود ندارد و اقتصاد ایران در حال حاضر موفق به بقای خود شده است.

 اصلاح‌طلبان این موضع را با وجود تحریم‌های آمریکا خطرناک و مغایر با مصالح کشور می‌دانند.

شرایط کنونی حاکی از نبرد دائم بین شاهین‌ها و حامیان مسیر دیپلماتیک است. این موضوع به‌ویژه برای ایران با انباشته‌شدن مشکلات اقتصادی و اجتماعی بسیار مهم است. شکی نیست که در صورت موفقیت اتفاقی مذاکرات ایران و غرب برای دستیابی به یک توافق‌نامه سیاسی الزام‌آور جدید، اسرائیل آن را با خصومت‌های مجدد پاسخ خواهد داد و با انجام این کار، خطر انزوای درخور توجه منطقه‌ای را برای خود به جان می‌خرد، در حالی که اکثر قدرت‌های بزرگ عربی به دنبال عادی‌سازی روابط خود با تهران هستند.