واکنش‌های عجیب
واکنش آقای قالیباف و برخی نمایندگان مجلس به آنچه اظهارات آقایان روحانی و ظریف درمورد روسیه خوانده شده، عجیب بود. رئیس محترم مجلس گفت: «در شرایطی که مسیر همکاری راهبردی ما با روسیه در حال پیشرفت است، با مواضع آقای روحانی و آقای ظریف به این مسیر لطمه زده شده است». در این مورد چند ملاحظه قابل ذکر است:
واکنش آقای قالیباف و برخی نمایندگان مجلس به آنچه اظهارات آقایان روحانی و ظریف درمورد روسیه خوانده شده، عجیب بود. رئیس محترم مجلس گفت: «در شرایطی که مسیر همکاری راهبردی ما با روسیه در حال پیشرفت است، با مواضع آقای روحانی و آقای ظریف به این مسیر لطمه زده شده است». در این مورد چند ملاحظه قابل ذکر است:
1- روشن نیست که چرا اظهارات آقایان روحانی و ظریف باید توانسته باشد به پیشرفت روابط ایران و روسیه لطمه بزند. آن دو چهار سال قبل رئیس‌جمهور و وزیر خارجه بودند و اکنون دو شهروند عادی هستند که با هر شهروند عادی دیگری هیچ تفاوتی ندارند؛ بنابراین هم مطابق قانون و هم مطابق عرف، آنها حق دارند به‌عنوان شهروندان عادی مانند هر شهروند عادی دیگری نظر و تحلیل شخصی خود را ابراز کنند. اینکه آقای روحانی گفته چین و روسیه به شش قطع‌نامه شورای امنیت علیه ایران رأی مثبت دادند، نیز مطلب محرمانه نبوده است. سخن آقای ظریف نیز یک تحلیل شخصی بود که در یک جلسه سخنرانی و در پاسخ به سؤال یکی از حضار ابراز شد و این امر رایجی است که مقامات سابق در صورت تمایل نظر شخصی‌شان را با نوشتن مقاله یا مصاحبه یا به هر نحو دیگر ابراز کنند. همه دیپلمات‌های حرفه‌ای در همه عالم نیز واقف‌اند که سیاست هر کشوری را تنها مقامات شاغل رسمی آن کشور ابراز می‌کنند و نظر دیگران از‌جمله مقامات سابق نظرات شخصی خود آنهاست.
2- واکنش به اظهارات آقایان روحانی و ظریف به این دلیل نیز تعجب‌آور است که در کشور ما اظهارنظر درمورد سیاست خارجی سکه رایجی است و تقریبا همه اعم از ائمه جمعه، نمایندگان مجلس، چهره‌ها و شخصیت‌های شناخته‌شده و... به‌وفور درمورد سیاست خارجی اظهارنظر می‌کنند. البته هیچ اشکالی هم ندارد و تا زمانی که مقامی در زمره مقامات رسمی شاغل مانند مقامات دولتی، مقامات نظامی، مقامات منصوب در دوایر اجرائی توسط مقامات عالی و... نباشند، هرچه بگویند از نظر مقامات خارجی نظر شخصی‌شان تلقی می‌شود.
3- تصور من این بود که وزارت خارجه به نحوی به اظهارات لاوروف جواب می‌داد. سخنان او مبنی بر اینکه «اسنپ‌بک یک «دام حقوقی» بود که در روزهای آخر بین ظریف و کری توافق شد و بقیه هیئت‌ها تنها ناظر بودند» اولا کاملا نادرست بود، چراکه امکان «بازگشت‌پذیری تعهدات» از روزهای اول مذاکرات مورد بحث بود و ایده‌های متعددی در این زمینه مورد بحث قرار داشته است. و ثانیا سخنان لاوروف در حکم دخالت در امور مربوط به تیم مذاکراتی ایران در برجام و دستورالعمل‌های دریافتی آن تیم از مقامات مافوق بوده است. بدیهی است که هیچ مقام خارجی نباید در امور بین یک دیپلمات و مقامات مافوق او مداخله کند. کلا ممکن است که لاوروف این مطلب را با توجه به احتمال اختلافات سیاسی و جناحی داخلی و با هدف تأثیر و تأثر بر این مسائل جناحی داخلی گفته باشد. هر اختلاف نظری که در داخل وجود دارد یا ندارد، بین خود ما ایرانی‌هاست و اگر یک خارجی قصد دخالت در آن را داشته باشد، همه طرف‌های داخلی باید با او مخالفت کنند. عرف سیاسی و دیپلماتیک در جهان این است که مقامات شاغل هرگز مطالب نامناسب علیه مقامات سابق را از طرف یک مقام خارجی حتی اگر از حزب مخالف باشد، برنتابند.
4- این اولین بار نیست که آقای لاوروف چنین اتهاماتی را علیه تیم مذاکره‌کننده ایرانی مطرح می‌کند. بعد از خروج ترامپ از برجام، لاوروف تیم مذاکره‌کننده ایرانی را در سال 1397 به «اعتماد بیش از حد» به قول‌های طرف غربی متهم کرد و گفت «برخی از آنها خیلی نسبت به حسن نیت طرف غربی خوش‌بین بودند». (عنایت بفرمایید به شباهت این اتهامات با اتهامات برخی در داخل). در 401 نیز لاوروف از آنچه «انعطاف بیش از حد طرف ایرانی نسبت به طرف غربی» خواند، انتقاد کرد. آیا متصور است که مثلا یک مقام آمریکایی یکی از مقامات ما را مورد انتقاد قرار دهد و کسانی در داخل در تأیید سخن آن مقام آمریکایی مقام داخلی را مورد انتقاد قرار دهند؟
5- کسانی که قصد اظهارنظر درمورد اسنپ‌بک و نقش روسیه را دارند، حتما لازم است نگاهی به کتاب «راز سر به مهر» که حاوی جزئیات مطالب مربوطه و حاکی از نقش آقای لاوروف در مذاکرات است، بیندازند.
مطالب این کتاب روشن می‌کند که سخن ایشان مبنی بر اینکه کار اسنپ‌بک بین ظریف و کری انجام شد و بقیه هیئت‌ها فقط ناظر بودند، کاملا نادرست است. در این کتاب روشن شده که لاوروف اصرار هیئت ایرانی بر لغو قطع‌نامه‌های شورای امنیت را «احمقانه» می‌دانست (جلد 3 ص 199). روسیه نه‌تنها در مذاکرات بر تعلیق -در برابر لغو- قطع‌نامه‌ها اصرار داشت (جلد 4 ص 246)، بلکه با همکاری فرانسه پیش‌نویسی در همین راستا ارائه داد. در صفحه 419 جلد چهارم و صفحه 453 جلد ششم «راز سر به مهر» تصویر پیشنهاد فرانسه با همراهی روسیه که لغو قطع‌نامه‌ها را تعلیق به محال می‌کرد، درج شده است.
6- فکر می‌کنم مشکل اصلی این است که برخی در ایران تصوری مکانیکی درمورد راه‌های حفظ دوستی با دیگر کشورها دارند. تصور آنها این است که وقتی قصد دوستی با کشوری را داریم، باید صرف‌نظر از هر گفتار و کردار و مواضع و عملکرد مقامات آن کشور فقط از آن کشور و مقاماتش تعریف و تمجید کنیم و اقدامات و اظهارات غیردوستانه آنها مثل حمایت از مواضع امارات درمورد سه جزیره ایرانی را تحمل کنیم. روشن است که این روش جواب نمی‌دهد و به‌جای اینکه موجب بهترشدن روابط شود، حتما مخل روابط خواهد بود. حفظ و توسعه روابط ایجاب می‌کند با سوء‌رفتار و گفتار طرف مقابل مقابله شود. خویشتن‌داری بلاوجه یک طرف در برابر رفتار نامناسب طرف دیگر الزاما موجب رفع مشکل و تقویت روابط دو طرف نخواهد شد، بلکه برعکس ممکن است راه را برای سوء‌رفتار بیشتر باز کند. به یاد داریم که ترکیه با وجود تخاصمات بسیار در سوریه و ساقط‌کردن یک هواپیمای روسی در سوریه در 2016 و قتل سفیر روسیه در استانبول، ظرف دو سال پدافند اس 400 از روسیه با امتیازات مالی و فنی بسیار دریافت کرد. همچنین شاهد رقابت شدیدی بین روسیه و آمریکا برای فروش سلاح به هند هستیم.
آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
