تخریب تالاب‌های کاسپین، تخریب زندگی است
۲۸ فروردین ۱۴۰۴ استاندار گیلان گفت تالاب انزلی که روزگاری زیستگاه ۷۰ گونه جانواری بود، اکنون نابود شده است. باید کمک کنیم تصفیه‌خانه شهر صنعتی رشت به سرانجام برسد تا حجم ورود آلودگی به تالاب کاهش یابد.
۲۸ فروردین ۱۴۰۴ استاندار گیلان گفت تالاب انزلی که روزگاری زیستگاه ۷۰ گونه جانواری بود، اکنون نابود شده است. باید کمک کنیم تصفیه‌خانه شهر صنعتی رشت به سرانجام برسد تا حجم ورود آلودگی به تالاب کاهش یابد. نکته‌ای که استاندار گیلان به آن نپرداخت، این است که راه‌آهن رشت-آستارا نیز از حریم تالاب انزلی عبور می‌کند. ۱۱ اسفند ۱۴۰۳ مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران گفت: تاکنون ۱۵ هزار هکتار از سطح ۴۴ هزار هکتار تالاب میانکاله خشک شده است. از سوی دیگر، پروژه‌ای موسوم به نام پتروشیمی میانکاله وجود ندارد، ولی در هفته سوم فروردین ۱۴۰۴ اخباری از فعالیت‌های ساختمانی در
۹۰ هکتار مراتع واگذارشده به سرمایه‌گذار منتشر شد. معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: با استناد به آخرین تصمیمات مراجع قضائی و موضع رسمی سازمان حفاظت محیط زیست، هیچ پروژه قانونی تحت عنوان «پتروشیمی میانکاله» وجود ندارد. تخریب در جنگل و تالاب الیمالات نور نیز طی سال ۱۴۰۳ همچنان به نام توسعه گردشگری ادامه یافت.
سواحل جنوبی دریای کاسپین در استان‌های مازندران، گلستان و گیلان با مخاطرات زمین-محیط‌زیستی قابل توجهی مواجه است. این چالش‌ها با تغییرات اقلیمی و توسعه ناپایدار به هم مرتبط و تشدید می‌شوند. گرمایش جهانی تبخیر را تسریع کرده و منجر به پیش‌بینی کاهش پنج تا 21متری سطح دریای کاسپین تا سال 2100 شده است. این امر، زیرساخت‌ها، بنادر و سکونتگاه‌های ساحلی را به‌ویژه در مناطق سواحل شمالی ایران، تهدید می‌کند.
کاهش سطح آب باعث افزایش شوری در سفره‌های ساحلی می‌شود و منابع آب شیرین حیاتی برای کشاورزی و شهری را آلوده می‌کند. کاهش ژرفای آب در سواحل انرژی امواج را تقویت می‌کند و مخاطره سیل و فرسایش ساحلی و هنگام زلزله، مخاطره سونامی را افزایش می‌دهد. تالاب‌ها و بسترهای نیزاری برای زیست پرندگان مهاجر در مناطق با اهمیت اکولوژیکی و بیولوژیکی شمال شرقی کاسپین از سال 2001 تا ۲۰۲۵ حدود 46 درصد از پوشش آبی خود را از دست داده‌اند. تالاب‌ها به عنوان محل ذخیره کربن و حفاظت در برابر سیلاب عمل می‌کنند. تخریب آنها مقررات اقلیمی منطقه‌ای را تهدید می‌کند و آسیب‌پذیری را در برابر رخداد‌های اقلیمی شدید افزایش می‌دهد و تغییرات هیدرولوژیکی و آلودگی رشد گونه‌های مهاجم را تسهیل می‌کند. از سوی دیگر، هیدروکربن‌ها، میکروپلاستیک‌ها و فلزات سنگین کاسپین باعث آلودگی صنعتی می‌شوند. نشت نفت سالانه (هشت هزار تن در بخش قزاقستان) و تخلیه سمی از میادینی مانند کاشاگان قزاقستان، فلزات سنگین جیوه، کادمیوم را به آب و رسوبات آزاد می‌کند و باعث مسمومیت موجودات دریایی و انسان‌ها می‌شود.
رسوبات ساحلی جنوبی غلظت میکروپلاستیک بالایی در مناطق گردشگری نشان می‌دهند. زباله‌های پلاستیکی زنجیره غذایی آبزیان را مختل و در گونه‌هایی مانند ماهیان خاویاری تجمع می‌کند. اضافه‌بار مواد مغذی از کودها و فاضلاب تصفیه‌نشده (84.5 درصد از رودخانه ولگا) باعث اتروفیکاسیون و کاهش اکسیژن می‌شود. افزایش دمای سطح (یک درجه سانتی‌گراد در سال از سال 1979) تبخیر را تشدید می‌کند و جریان رودخانه را کاهش می‌دهد. رودخانه ولگا 80 درصد از جریان ورودی را تشکیل می‌دهد. رژیم‌های باد تغییر‌یافته از سال 1996، بر انتقال رسوب و دینامیک فرسایش ساحلی اثر گذاشته است.
علی‌رغم چارچوب‌هایی مانند کنوانسیون تهران (2003)، پروتکل‌های مربوط به تنوع زیستی و آلودگی از سوی کشورهای کلیدی (مانند روسیه و ایران) تصویب نشده است و مانع اجرای آن می‌شود. استخراج نفت و گاز، پروژه‌های نمک‌زدایی و زیرساخت‌های کشتیرانی بندر ترکمن‌باشی نماد توجه توسعه صنعتی هستند. جوامع نزدیک به میادین نفتی افزایش نرخ سرطان و بیماری‌های تنفسی مرتبط با آلودگی را گزارش کرده‌اند. جابه‌جایی بنادر، احیای تالاب‌ها و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی می‌تواند در راستای کاهش ریسک اقدامات مؤثری در آینده این منطقه باشد.
سواحل جنوبی کاسپین ایران منطقه‌ای با اهمیت اکولوژیکی بسیار زیاد با تالاب‌های منحصر‌به‌فرد و جنگل‌های باستانی هیرکانی است. این اکوسیستم‌ها نقش حیاتی در حفاظت از تنوع زیستی و سازگاری اقلیمی دارند.
تالاب انزلی به مساحت 450 کیلومتر مربع زیستگاه گونه‌های پرندگان در حال انقراض مانند اردک سرسفید و پرندگان مهاجر است. تالاب رامسر پهنه چشمه‌های آب گرم و باتلاق‌های ساحلی است که «کنوانسیون رامسر»، معاهده بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌ها، نام خود را از این منطقه گرفته است. جنگل‌های هیرکانی در امتداد سواحل کاسپین و رشته‌کوه‌های البرز، از قدیمی‌ترین جنگل‌های معتدل جهان هستند. این جنگل‌ها به عنوان مخزن کربن عمل می‌کنند. تخریب جنگل‌ها و جنگل‌زدایی، این ظرفیت مهم را به‌شدت تهدید می‌کند. تالاب‌ها و جنگل‌ها بارندگی اضافی را جذب می‌کنند و مخاطره سیل را در مناطق پرجمعیت ساحلی کاهش می‌دهند. تالاب‌ها از شهرهای ساحلی در برابر سوانح اقلیمی محافظت می‌کنند. بیش از 50 درصد از جنگل‌های هیرکانی به دلیل قطع درختان، کشاورزی و پروژه‌های زیربنایی مانند سد گلورد که 30 هزار درخت را از بین برد، از بین رفته است. زهکشی برای کشاورزی و توسعه شهری، زیستگاه‌ها را تهدید می‌کند که با آلودگی ناشی از رواناب‌های صنعتی تشدید شده است. تالاب‌ها و جنگل‌های هیرکانی سواحل کاسپین ایران، اکوسیستم‌های بی‌بدیلی برای سازگاری اقلیمی و تنوع زیستی هستند. اقدامات فوری برای مقابله با جنگل‌زدایی و از بین رفتن تالاب‌ها لازم است. منطقه جنوبی دریای کاسپین محل برخی از مهم‌ترین تالاب‌های ایران از نظر اکولوژیکی از‌جمله میانکاله، انزلی و الیمالات است. این تالاب‌ها اکوسیستم‌های حیاتی هستند. تالاب‌ها برای کاهش ریسک تغییرات اقلیمی از طریق ذخیره‌سازی کربن و برای سازگاری و محافظت در برابر رخداد‌های شدید اقلیمی هستند. حفاظت و احیای تالاب‌ها یک راهبرد مقرون‌به‌صرفه و مفید است. تالاب‌ها به دلیل تغییرات اقلیمی، آلودگی، سوء‌مدیریت و شهرنشینی با مخاطرات شدید
زمین-محیطی مواجه هستند. شبه‌جزیره میانکاله، تالاب انزلی و تالاب الیمالات در پی توسعه ناپایدار در سواحل جنوبی کاسپین ایران در معرض تهدید و تخریب شدید قرار دارند و لازم است تحت اقدامات سخت‌گیرانه احیای اکوسیستم‌ها قرار گیرند تا از سقوط غیرقابل برگشت محیط‌زیستی مشابه فاجعه دریای آرال در ناحیه جنوب کاسپین اجتناب شود. تصرف زمین‌های محدوده تالاب‌ها برای ساخت‌وساز و احداث کارخانه و مطرح‌کردن پروژه‌های آلوده‌کننده‌ای مانند پتروشیمی میانکاله، تهدیدات جاری هستند که با برنامه‌های تصرف جنگل‌ها برای توسعه گردشگری مانند ساخت پارکینگ مجتمع گردشگری الیمالات و از بین بردن چهار هزار اصله درخت در جنگل الیمالات نور تشدید می‌شوند. این فعالیت‌های مخرب باید به‌سرعت متوقف شود.
