تقویت یک رفاقت دیپلماتیک

‌‌مهدی بازرگان: آنی بدلیان، سخنگوی وزارت خارجه ارمنستان، بعدازظهر شنبه در شبکه اجتماعی ایکس خبر از مقدمات برای تأسیس سرکنسولگری ارمنستان در تبریز داد و نوشت: «در پی گفت‌وگو با طرف ایرانی، امروز دولت ارمنستان به‌طور رسمی تصمیم به افتتاح کنسولگری در تبریز را تأیید کرد. اقدامات مقدماتی در حال انجام است». بر اساس این گزارش، از اکتبر 2022، سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در شهر «قاپان» آغاز به کار کرده است و با افتتاح سرکنسولگری جمهوری ارمنستان در شهر تبریز، عمل متقابل از سوی دولت ارمنستان انجام خواهد شد.

این اقدام ایروان از منظر امیر علیپور به‌مثابه «تصمیمی ضروری و در‌‌عین‌حال توازن‌بخش یاد می‌شود که می‌تواند در مقابل فشارهای سیاسی و دیپلماتیک و همچنین جنجال‌های رسانه‌ای جمهوری آذربایجان و ترکیه درباره تحمیل دالان زنگزور به ایران و جمهوری ارمنستان و نهایتا قطع مرزهای مشترک دو کشور، عمل کرده و یک موازنه دیپلماتیک را به دنبال داشته باشد». کارشناس ارشد حوزه قفقاز در ادامه گفت‌وگوی خود با «شرق»، ضمن اشاره به کم‌کاری‌های تهران و ایروان در سال‌های اخیر برای تقویت مناسبات دیپلماتیک و کنسولی، ضرورت تنوع‌بخشی به اماکن کنسولی در مناطق مرزی دو کشور را بیش‌ازپیش می‌داند؛ چراکه به گفته او، موضوع باید فراتر از مقابله‌به‌مثل در برابر دالان زنگزور و نقش‌آفرینی هرچه بیشتر تهران در قفقاز باشد؛ بنابراین علیپور تأکید دارد که با فعالیت کنسولگری ایران در قاپان از مدت‌ها قبل، باید هرچه سریع‌تر اقدمات لازم و تمهیدات برای عملیاتی‌شدن کنسولگری ارمنستان در تبریز انجام شود که به تقویت مناسبات تجاری و ریلی ارمنستان و ایران منجر شود.

با توجه به آنچه گفته شد، این تحلیلگر ارشد اوراسیا با تحلیلی کلان‌تر، گریزی جدی‌تر به تحرکات مشترک باکو –‌آنکارا در راستای تسلط بر منطقه سیونیک و نابودی مرز مشترک ایران و ارمنستان و از مدار خارج‌کردن کریدور شمال‌-‌جنوب ایران دارد و در ادامه، یکی از مهم‌ترین چالش‌های ژئوپلیتیک از طرف تروئیکای ناتو، ترکیه و اسرائیل را ناظر بر تقویت نقش و نفوذ آمریکا در قفقاز جنوبی می‌داند. علیپور در تبیین این گفته خود به پرونده «ناتوی ترکی ذیل تلاش‌ها برای ایجاد کریدور میانی یا ترانس کاسپین از مسیر چین تا کشورهای آسیای میانه، باکو، جنوب ارمنستان (در صورت اشغال سیونیک از طرف باکو) تمرکز می‌کند که به گفته او تا قاره سبز کشیده می‌شود. در نتیجه باید توجه ویژه‌تری به تقویت مناسبات سیاسی، دیپلماتیک و کنسولی بین تهران و ایروان داشت و در کمترین زمان ممکن مقدمات آغاز به کار سرکنسولگری ارمنستان در تبریز فراهم شود. علیپور با اذعان به اینکه تهران یکی از بزرگ‌ترین غایبان تحولات منطقه قفقاز و به‌ویژه قفقاز جنوبی است، متذکر می‌شود که «نمی‌توان فقط روی تقویت مناسبات با ایروان با هدف مدیریت تحولات این منطقه تمرکز کرد و به نقش‌آفرینی مراکزی مانند کنسولگری‌ها امید داشت»؛ چراکه از منظر این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل، باید دیپلماسی موازی با طرف آذربایجانی و حتی ترکیه‌ای هم شکل بگیرد که از حساسیت‌ها باکو درباره تقویت مناسبات دیپلماتیک و کنسولی تهران و ایروان کاسته شود. مفسر حوزه مسائل اوراسیا با توجه به تلاش‌های ایران در راستای آغاز به کار مجدد سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، این ارزیابی را دارد که شاید تعلل‌هایی برای آغاز به کار هرچه سریع‌تر سرکنسولگری جمهوری ارمنستان در تبریز به وجود آید که در شرایط کنونی و از نگاه علیپور، مثبت ارزیابی نمی‌شود؛ چون به گفته او اگر سرکنسولگری ارمنستان در تبریز در سریع‌ترین پروسه دیپلماتیک آغاز به کار کند، باعث تحریک باکو در راستای بازگشایی مجدد سفارتخانه خود در تهران خواهد شد تا از سنگین‌شدن موازنه دیپلماتیک تهران به نفع ایروان جلوگیری شود.