چند روزی است همه نگران ابرهای باران‌زایی هستند که مسیرشان از آسمان ایران نمی‌گذرد
زمستان خشک ایران
انتشار چند تصویر در هفته گذشته در کنار کیفیت هوای هفته آغازین دی‌ماه موجب شد تا بسیاری گمانه‌زنی‌هایی درخصوص وضعیت بارش در ایران داشته باشند. ابتدای دی ماه انتشار تصویری از وضعیت قله دماوند که تنها بخش کوچکی از آن با برف پوشانده شده بود در شبکه‌های اجتماعی و در میان کاربران ایرانی وایرال شد
شرق: انتشار چند تصویر در هفته گذشته در کنار کیفیت هوای هفته آغازین دی‌ماه موجب شد تا بسیاری گمانه‌زنی‌هایی درخصوص وضعیت بارش در ایران داشته باشند. ابتدای دی ماه انتشار تصویری از وضعیت قله دماوند که تنها بخش کوچکی از آن با برف پوشانده شده بود در شبکه‌های اجتماعی و در میان کاربران ایرانی وایرال شد. پس از آن تصویری ماهواره‌ای که اصالت آن البته تأیید نشده هم در شبکه‌های اجتماعی پربسامد شد که نشان می‌داد ابرهای باران‌زایی از آسمان ترکیه وارد آسمان ایران شده و یکباره ناپدید می‌شوند. در کنار این تصاویر خبر بارش برف در بیابان‌های عربستان هم موجب شد تا کاربران شبکه‌های اجتماعی از تنش اقلیمی علیه ایران سخن بگویند. برخی با مقایسه دریاچه وان که پرآب است و دریاچه ارومیه خشک‌شده و موضوعاتی از این دست این گمانه‌زنی‌ها را آغاز کرده‌اند که همسایه‌های ایران با اقداماتی موجب خشکسالی در ایران شده‌اند. این موضوع در روزهای گذشته چنان پربسامد شده که واکنش متخصصان و مسئولان گوناگونی را به همراه داشته است. در ادامه این گزارش برخی از مهم‌ترین واکنش‌ها به این ادعا و وضعیت بارش‌ها در ایران در زمستان ۱۴۰۲ را بررسی می‌کنیم.
چرا برخی کشورهای همسایه پربارش‌تر از ایران هستند؟
سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی، ازجمله نخستین چهره‌هایی بود که به این شایعات پاسخ داد. او در یک برنامه تلویزیونی و در واکنش به اخبار منتشرشده درخصوص پربارشی در برخی کشورهای همسایه نسبت به ایران، اظهار کرد: وقوع بارش و تشکیل ابر، فرایندهایی هستند که در جو یک تعریف مشخص دارند. یکی از اصلی‌ترین عوامل در شکل‌گیری شرایط ناپایدار جوی، وضعیت توپوگرافی، پستی و بلندی‌های سطح زمین و میزان رطوبت است که می‌تواند منجر به بارندگی شود اما اگر رطوبت وجود نداشته باشد، وزش باد و خیزش گرد‌و‌غبار رخ می‌دهد.
او ادامه داد: کشور ترکیه در عرض‌های بالاتری از کشور ما قرار دارد، وسعت کمتری نسبت به ایران دارد و دو منبع رطوبتی درخورتوجه دارد و الگوی جوی آن با کشور ما متفاوت است. هم‌مرزبودن کشورها به معنای سیستم‌های جوی مشابه نیست. میانگین بارش ترکیه سالانه بیش از ۵۰۰ میلی‌متر است و این رقم در کشور ما ۲۳۰ میلی‌متر است و دو کشور با دو اقلیم متفاوت هستند؛ اما نکته درخورتوجه این است که گرمایش جهانی در سال جاری شرایط اقلیمی متفاوتی را در تمام نقاط جهان رقم زده است.
تاجبخش درباره دریاچه ارومیه اظهار کرد: روند خشکی دریاچه ارومیه تقریبا از اواسط دهه ۸۰ آغاز شد و مربوط به سال‌های اخیر نیست. البته قطعا کم‌بارشی نیز در خشکی آن تأثیر داشته است؛ چراکه در سال ۹۸ که بارش‌های مناسبی داشتیم و سیلاب‌هایی نیز رخ داد، تراز آب دریاچه ارومیه را نیز افزایش داد. اما مسئله اصلی که بسیار مطرح شده، مدیریت منابع آبی است. همچنین سدسازی‌های بسیاری که انجام شده و افزایش سطح زیر کشت، همچنین پایین‌آمدن سطح تراز آب دریا و رعایت‌نکردن حقابه‌های زیست‌محیطی و موارد دیگر، عوامل بسیار مهم‌تری نسبت به کم‌بارشی و پیامدهای تغییر اقلیم بوده‌اند.
او درخصوص شایعات منتشرشده مبنی‌بر جنگ اقلیمی، گفت: اگر کشوری در جهان وجود داشته باشد که با بهره‌گیری از قدرتی زیاد، انرژی‌های سیستم‌های جوی را تحت کنترل خود قرار دهد، قطعا یک مسئله پنهانی نیست. آن‌قدر می‌تواند این قدرت را اشاعه دهد که بر همه جا حکومت کند اما انرژی‌های سیستم‌های جوی بسیار زیاد است و اینکه ما با فرایندهای کوچک‌مقیاس بخواهیم آنها را تحت تأثیر قرار دهیم، امکان‌پذیر نیست.
رئیس سازمان هواشناسی تأکید کرد: اما اگر مقصود از جنگ اقلیمی پیامدهای تغییر اقلیم و پیامدهای ناشی از افزایش دمای کره زمین باشد، کشورها می‌توانند به این مرحله از اختلاف نظر برسند چراکه پیامدهای آن موجب کاهش منابع آبی می‌شود همان‌طور که کشور ما یکی از اصلی‌ترین مناطق در زمین است که مشکل تنش آب دارد و بخشی از این تنش می‌تواند محتمل از پیامدهای تغییر اقلیم باشد.
افزایش دمای زمستان امسال
از سوی دیگر رئیس اداره کل هواشناسی استان تهران ضمن ارائه گزارشی از وضعیت دما و بارندگی‌های تهران طی روزهای پاییزی درباره پیش‌بینی‌ها از بارندگی‌ها و دما در زمستان اظهار کرد: برای روزهای زمستانی تهران بارش‌هایی کمتر از نرمال و دمایی تا حدود ۱.۵ درجه سلسیوس بیش از نرمال پیش‌بینی می‌شود. او ادامه داد: بررسی و تحلیل مقادیر ثبت‌شده دمای هوا شامل متوسط دما، دمای حداقل و دمای حداکثر در ایستگاه‌های هواشناسی استان، بیانگر افزایش ۲.۵ درجه سلسیوس متوسط حداقل دما و افزایش ۴.۷ درجه سلسیوس متوسط حداکثر دما نسبت به دوره آماری بلندمدت است. همچنین متوسط دما در آذر ماه ۱۴۰۲، نسبت به دوره آماری بلندمدت افزایش ۳.۶ درجه سلسیوس داشته است.
غلامی همچنین گفت: از ابتدای سال زراعی (مهر ۱۴۰۲) تا پایان آذرماه متوسط دمای استان تهران ۲.۴ درجه سلسیوس نسبت به بلندمدت افزایش داشته است. از نظر توزیع دما در شهرستان‌های استان نیز همه شهرستان‌ها با افزایش دما روبه‌رو بوده‌اند.
تغییر مسیر ابرهای باران‌زا از ایران صحت دارد؟
داریوش گل‌علیزاده هم از دیگر چهره‌هایی بود که روز گذشته در حاشیه نخستین سمینار علمی نقش مداخلات منطقه‌ای احتمالی در تغییرات بارندگی کشور که با حضور دستگاه‌های مسئول در پژوهشکده محیط زیست و تغییر اقلیم برگزار شد، اظهار کرد: در این جلسه واکاوی استفاده از فناوری‌های نوین و باروری ابرها برای باران‌زایی انجام شد؛ علاوه‌بر‌آن وضعیت موجود را آسیب‌شناسی کردیم و به دلیل اینکه هماهنگی در گذشته میان دستگاه‌ها وجود نداشت، موجب شد جامعه دچار تشویش شود و اطلاعات درستی به آن تزریق نشود.
او ادامه داد: هدف از برگزاری این کارگروه این بود که برای تصمیم‌گیری‌های مهم به جمع‌بندی مناسبی برسیم و در نهایت پس از جمع‌بندی همه پروژه‌هایی که در این زمینه انجام خواهند شد، یک معیار مشخص برای سنجش داده‌ها و ارزیابی نتایج داشته باشیم. براساس جمع‌بندی‌های این نشست تصمیم گرفته شد از کمک کارشناسان و متخصصان از تمام علوم استفاده شود و تبادل اطلاعات انجام شود.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره اینکه آیا تغییر مسیر ابرهای باران‌زا در کشور صحت دارد یا خیر؟ تأکید کرد: قطعا یکی از پیامدهای اصلی تغییر اقلیم کم‌بارشی رخ‌داده در کشور است؛ اما قضیه تغییر اقلیم نادیده گرفته می‌شود تا اینکه مسائلی مانند تغییر مسیر ابرهای باران‌زا مورد توجه قرار گیرد. اطلاعات امروز نشان‌دهنده این است که کم‌بارشی‌ها و سیر نزولی بارندگی‌ها در تمام کشورهای همسایه نیز وجود دارند اما نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد که اگر به نتیجه برسیم فناوری‌ها در کشور به کاهش تبعات تغییرات اقلیمی کمک می‌کند و از این فناوری‌ها استفاده می‌شود.
