دولت، ترمزگیر بخش خصوصی در حوزه فناوری اطلاعات

عضو سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و رئیس کمیسیون نرم‌افزارهای فروشگاهی، پخش و اصناف، با تأکید بر اینکه تصمیمات دولت و حاکمیت در زمینه فناوری متناسب با سرعت تکنولوژی نیست، گفت: متأسفانه اتفاقی که در لایه‌های بالای دولتی می‌افتد، هیچ تناسبی با نیاز بازار و دنیا ندارد.

مظاهر مرجانی با اشاره به فاصله نسبتا زیاد تصمیمات دولت و حاکمیت اجرائی در زمینه فناوری به نسبت سرعت تکنولوژی، خاطرنشان کرد: به‌عنوان مثال فیلترینگ، سرعت اینترنت، رگولاتوری، قوانین و... هیچ‌کدام هیچ تناسبی با آنچه دنیا و بازار انتظار دارد، نیست. خوشبختانه یا متأسفانه اتفاقاتی هم که در زمینه فناوری در کشور افتاده، به همت شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات بوده و احتمالا دولت سهمی در آن نداشته است. بخش‌هایی از دولت در مواردی، بیشتر از آنکه حمایت کنند، نقش سرعت‌گیر و ترمز را دارند که می‌توان به بحث اینترنت و فیلترینگ در ارتباط با دنیا اشاره کرد. همچنین دولت قوانینی در حوزه نرم‌افزار مثل افتا وضع می‌کند که به‌شدت محدود‌کننده است.

در حال از دست دادن سرمایه‌های کشور هستیم

مرجانی به جو جامعه، مهاجرت و کم‌رغبتی استارت‌آپ‌ها برای شروع کار و فعالیت اشاره کرد و گفت: بخشی از قشر جوان، نگاه متفاوت‌تری به مسائل زندگی و کاری دارند و علاقه‌ای به شروع فعالیت‌های این‌چنینی ندارند. متأسفانه داریم یک‌سری از سرمایه‌ها را از دست می‌دهیم. با کمال تأسف خیلی‌ها از این موضوع آگاه نیستند. تأثیر سوء از دست‌ دادن سرمایه‌های انسانی را امروز درک نمی‌کنیم، بلکه پنج تا 10 سال آینده متوجه آن می‌شویم. در چند سال آینده ما واقعا شرکت‌های فعال و سرمایه‌های انسانی خوبی را از دست داده‌ایم.

او با بیان اینکه یکی از اتفاقاتی که در حوزه فناوری اطلاعات به‌ویژه حوزه نرم‌افزار می‌افتد، کمبود نیروهای متخصص است، تصریح کرد: آمارها نشان می‌دهد که نیروهای متخصص از دل یک تعداد بسیار آدم به وجود می‌آیند؛ یعنی از هر 50 تا 60 نفر دانشجویی که در یک کلاس دانشگاه هستند، حداکثر دو یا سه نفر برنامه‌نویس می‌شوند و از هر 50 تا صد برنامه‌نویس، یکی سینیور می‌شود و از هر صد سینیور یکی مدیر فنی قوی می‌شود. اگر این مدیر فنی برود، دیگر به‌راحتی نمی‌توان یک نیروی جایگزین پیدا کرد. نتیجه مهاجرت نیروی انسانی را پنج تا 10 سال آینده می‌بینیم و بنده از آن روز نگران هستم. شاید امروز خیلی متوجه تبعات منفی آن نشویم. نیروهای جوان فعلی به‌راحتی کشور را ترک می‌کنند و این موضوع چالش‌هایی بسیار جدی در آینده برای کشور ایجاد می‌کند.

مهاجرت متخصصان صنعت فناوری نه‌تنها کشور را با چالش نیروی انسانی بلکه با چالش‌های امنیتی نیز مواجه می‌کند

مرجانی با بیان اینکه مهاجرت افراد نه‌تنها کشور را با چالش نیروی انسانی، بلکه می‌تواند با چالش‌های امنیتی نیز مواجه کند، گفت: به هک‌هایی که در جاهای مختلف می‌شود، دقت کنید. وقتی نیرویی در سازمانی مشغول به کار بوده، قطعا به همه جزئیات آن سازمان آشنا‌ست؛ بنابراین وقتی از کشور خارج می‌شود، دغدغه امنیتی برای کشور ایجاد می‌کند. مهاجرت افراد می‌تواند گپ‌های امنیتی به وجود آورد.

او به ارائه و تشریح راهکارهای حل این معضل پرداخت و افزود: وقتی به کشورهای پیشرو دنیا مثل کانادا، اروپا و آمریکا نگاه می‌کنید، می‌بینید که بهترین دانشگاه‌های دنیا آنجا مستقر هستند. می‌دانید دلیل اصلی وجود این دانشگاه‌ها در این کشورها چیست؟ دلیل اصلی تأسیس این دانشگاه‌ها در کشورهای پیشرفته، جذب نیروهای باهوش، تحصیل آنها در آن کشور و در نهایت در صورت مفید‌بودن، نگه‌داشتن نیروها در آن کشورهاست. به عبارتی رسالت اصلی دانشگاه‌های معتبر در دنیا، پرورش نیروی انسانی برای همان کشورهاست. اینکه ما فکر می‌کنیم این دانشگاه‌ها برای نیاز دنیا نیروی انسانی پرورش می‌دهند، سایه قضیه است. استادان دانشگاه‌های معتبر، نیروهای متخصص را که دارای رتبه یک هستند، رها نمی‌کنند. دانشگاه‌ها آموزش خود را قوی کردند و به واسطه این قوی‌شدن، نیرو جذب می‌کنند.

مرجانی با بیان اینکه دنیا به دنبال جذب مهاجر است، گفت: کشورهای پیشرفته در کنار تربیت نیروی انسانی در دانشگاه‌های معتبر خود، به دنبال جذب مهاجر و نیروی انسانی از کشورهای دیگر هستند؛ نیروهایی که در کشور خود تحصیل کردند، نخبه شدند و سابقه کار دارند. در واقع کشورهای پیشرفته‌ای مثل کانادا و آمریکا سه منبع جذب نیروی انسانی دارند که شامل دانشجویان دانشگاه‌ها، نیروهایی که خود پرورش می‌دهند و مهاجران است. حال این وضعیت را با خودمان مقایسه کنید. ما کدام‌یک از اینها را داریم؟ آیا ما در ایران دانشگاهی داریم که از بیرون نیرو بگیرد؟ آیا دانشگاهی داریم که بتواند نیروهای داخلی را پرورش بدهد؟ آیا مهاجرت ورودی داریم؟ در پاسخ باید بگوییم متأسفانه چندان بر این موارد تمرکز نکرده‌ایم.

او با ابراز تأسف از اینکه ساختار آموزشی نتوانسته خوب جلو برود و در حوزه فناوری چندان به‌روز نیستیم، اظهار کرد: دانشگاه‌های کشورهای پیشرفته علاوه بر اینکه خیلی به‌روز هستند، در حوزه برنامه‌نویسی نیز دارای شرکت‌های معتبری مثل مایکروسافت، ایکس‌وای‌زد و... هستند، دوره‌های آموزشی دارند که نیرو از همه طریق به‌روز می‌شود. در دانشگاه‌ها علاوه بر مباحث مهندسی و تئوری، کرسی‌‌های مختلفی برگزار می‌شود و دانشجویان به‌راحتی وارد بازار کار می‌شوند. متأسفانه در ایران این شرایط چندان حاکم نیست. دانشجویی که در دانشگاه شریف درس می‌خواند، احتمالا مقطع تحصیلی بعدی‌اش در ایران نیست. آیا ما می‌توانیم مهاجر بگیریم؟ به هر دلیلی سیاست‌ها این نیست تا نیرو جذب کنیم، نیروهایی هم که داریم، دیگران تلاش می‌کنند از دست ما خارج کنند. نگاه، نگاه خیلی کلان‌تری است. این‌طور به نظر می‌رسد که ما برای نگه‌داشتن نیروها نه‌تنها هزینه نمی‌کنیم، بلکه به رفتن آنها نیز کمک می‌کنیم.

سیلابس‌‌های درسی صنعت فناوری باید با مشورت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهیه شود

مرجانی با تأکید بر اینکه دانشگاه‌ها زیرساخت‌ها، منابع علمی، دانشی و رویکرد کلانی را که باید داشته باشند، ندارند، گفت: شاید جایی مثل سازمان نظام صنفی باید به این موضوع کمک کند. سازمان نظام صنفی رایانه‌ای متولی شرکت‌‌های نرم‌افزاری است، قطعا باید در بحث‌‌های تدوین ساختار آموزشی کشور در حوزه آی‌تی نظر بدهد؛ چرا‌که به نیاز شرکت‌‌های نرم‌افزاری آشنا‌ست. سیلابس‌‌های درسی و ساختار آموزشی کشور باید با نظر و مشورت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهیه شود؛ چرا‌که قرار است در آینده این سازمان از نیروهای پرورش‌یافته دانشگاه‌های کشور استفاده کند.

او افزود: بنابراین هیچ طرح ملی و کلانی در حوزه آموزش فناوری اطلاعات نمی‌تواند بدون نظر مشورتی و بدون ساختاری که نظام صنفی می‌گوید، پیش برود؛ چون در نهایت دانشگاه‌ها یک نیرویی آموزش می‌دهند که وقتی وارد شرکت‌های فناوری اطلاعات می‌شود، چندان قوی نیست. تازه باید به او بگویند که چه درس‌هایی را بخواند، چه دوره‌هایی را بگذراند و چه کارهایی را انجام دهد تا بتواند وارد کار شود.

عضو سازمان نظام صنفی رایانه‌ای ادامه داد: ترکیبی که امروز در سازمان نظام صنفی وجود دارد، از بخش‌های مختلف تشکیل شده است. یک بخش سخت‌افزار است و بخش دیگر تأمین. حوزه نرم‌افزار، خدمات و واردات نیز دارد. خیلی از چالش‌های سازمان نظام صنفی امور رایانه‌ای با حوزه منابع انسانی است. اگر تا به امروز این سازمان دغدغه نیروی انسانی داشته و وارد نشده است، امروز باید ورود کند. باورپذیر نیست که وزارت علوم یک سیلابس درسی برای حوزه آی‌تی بگذارد و نظر حوزه فناوری اطلاعات یا سازمان نظام صنفی را نداشته باشد. به نظرم باید سازمان نظام صنفی ورود کند؛ چون یکی، دو سال آینده ما با بحران مواجه خواهیم شد. به نظر من سازمان نظام صنفی می‌تواند در اینجا تأثیر عمده و نقش‌آفرینی مهمی را داشته باشد.

نیروهای متخصص حوزه فناوری در حال مهاجرت هستند

او درباره تأثیر تحریم‌ها و نوسانات ارزی در کسب‌و‌کارها تصریح کرد: تحریم‌ها و نوسانات ارزی در دوره‌‌های مختلف، تأثیر خاص خودش را داشته است. در حوزه منابع انسانی نیروهای خبره نرم‌افزاری حقوق‌شان را دلاری حساب می‌کنند. حقوق‌شان را با دلار بالا و پایین می‌کنند. یک چالش بسیار بزرگی روی انتظار حقوقی وجود دارد و جذابیت مهاجرت را بیشتر کرده است. وقتی دلار بالا می‌رود و بتوانید محصولی را در داخل ارزان‌تر انتخاب کنید، همه شروع می‌کنند به صادر‌کردن و خیلی وقت‌ها ما حواس‌مان به این موضوع نیست، فکر می‌کنیم این کار را انجام بدهیم، صادرات رونق پیدا می‌کند؛ اما صادرات در حوزه نرم‌افزاری یعنی مهاجرت نیروی انسانی.

او ادامه داد: در زمینه مهاجرت نیروی انسانی که خودمان هم با چالش مواجه هستیم، فروش خدمات به ما کمک خواهد کرد که بتوانیم صادر کنیم. در حوزه نرم‌افزار قطعا زمینه و شرکت‌‌های بسیار خوبی در کشور وجود دارد، اما رقبا نیز بسیار قدرتمند هستند. در خارج از کشور وقتی می‌خواهید وارد کنید، رقبای بسیار قدرتمندی دارید و برای اینکه بتوانید با آنها دوباره مواجه شوید، باید نیروی خوب داشته باشید. اگر نیروی خوب نداشته باشیم، یک دور باطل است. غیر از اینکه با تهیه یک‌سری زیرساخت‌ها با چالش‌هایی از‌جمله خرید شرکت، خرید تجهیزات و... مواجه می‌شویم و هزینه‌‌های چندبرابری‌اش را باید ببینیم.

مرجانی ادامه داد: همچنین با چالش دیگری نیز مواجه هستیم. مردم انتظار گران‌شدن سخت‌افزار در صورت افزایش دلار را دارند، اما انتظار ندارند نرم‌افزار گران شود. این چالش بسیار بزرگی است. وقتی شما سروری را می‌فروشید، اگر قیمت دلار 

20 درصد افزایش پیدا کرده باشد، مردم می‌پذیرند که 20 درصد به نرخ سرور اضافه شود؛ اما اگر به شخصی گفته باشند که برنامه‌ای بنویسد و او با بالا‌رفتن دلار دستمزد خود را افزایش دهد، برای مردم تعجب‌آور خواهد بود. این هم یکی از آن چالش‌هاست. وقتی دلار بالا می‌رود، تمام هزینه‌های‌مان بالا می‌رود و مهاجرت نیرو هم بیشتر می‌شود. از طرفی دیگر قیمت را هم نمی‌توان بالا برد. این شرایط مردم و دولت را در تنگنای بسیار شدیدی قرار می‌دهد. دولت احتمال افزایش قیمت دلار را برای قراردادهایش در نظر می‌گیرد تا بتوانید قراردادتان را تسهیل کنید؛ اما برای نرم‌افزار چنین تدبیری ندارد و به‌راحتی قبول نمی‌کند که در صورت افزایش قیمت دلار، قراردادهایی را که با دولت دارید، اصلاح کنید. دولت از همه طرف به شرکت نرم‌افزاری فشار می‌آورد. خیلی از شرکت‌‌های نرم‌افزاری را دیده‌ام که متراژهای ساختمان‌شان را کوچک کردند، برای اینکه دیگر نمی‌توانستند همان ملک قبلی را دوباره اجاره کنند، همین مسائل سبب شده تا شرکت‌‌های نرم‌افزاری متوسط و کوچک در این سال‌ها دچار چالش جدی شوند. شرکت‌‌های نوپا شکل‌نگرفته، نابود شدند. شرکت‌های کوچک با چالش‌های جدی مواجه شدند که همه این عوامل در کنار یکدیگر باعث شدند این شرکت‌ها نتوانند خوب رشد کنند. او استاندارد افتا را از معضلات جدی دانست و گفت: دولت دقیقا این بحث افتا را پیش کشیده و می‌گوید باید به من افتا بدهید. استاندارد افتا یعنی اینکه یک شرکت نرم‌افزاری با سابقه 10‌ساله باید تمام زیرساخت‌هایش را تغییر بدهد. این شرکت‌ها باید مولتی‌میلیارد هزینه کنند؛ اما به چه بهایی؟ دولت هم حاضر نیست بهایش را بدهد. گاهی اوقات دولت برای تشویق شرکت‌‌های نرم‌افزاری به دریافت استاندارد افتا، خدمات آنها را دو برابر بیشتر می‌خرد. متأسفانه چنین چیزی اصلا وجود ندارد. دولت متأسفانه استانداردی گذاشته و شرکت‌ها را مجبور به دریافت آن می‌کند ولی هیچ کمکی به این شرکت‌ها نمی‌کند. بعضی وقت‌ها دولت می‌گوید من از این تاریخ به بعد این استاندارد را می‌خواهم و به شما کمک بلاعوض می‌کنم، بروید نرم‌افزارتان را تغییر بدهید، ساختارتان را عوض کنید، سرمایه‌گذاری کنید تا محصولی که من می‌گیرم، یک محصول باکیفیت باشد؛ کاری که در کشورهای دیگر 30 یا 50 سال پیش کردند. وقتی می‌خواستند وارد این حوزه بشوند، به شرکت‌‌های فناوری اطلاعات وام‌های بلاعوض دادند که آنها سرمایه‌گذاری کنند و ساختارشان را تغییر بدهند. در نهایت خودشان سودش را می‌بردند. دولت هزینه می‌کرد، اما در نهایت یک محصول با‌کیفیت‌تر دریافت می‌کرد.

مرجانی ادامه داد: متأسفانه اینجا به این شکل نیست. اینجا قانون را می‌گذارند و می‌گویند باید این کار را انجام بدهید. هیچ حمایتی انجام نمی‌شود. این موضوع شرکت‌های نرم‌افزاری را با چالش‌های بزرگی روبه‌رو کرده است. این قانون را برای شرکت‌های دولتی گذاشتند و شما اصلا نمی‌دانید که این قانون تا کجا تسری پیدا کرده است. شرکت‌های نرم‌افزاری چالش‌های زیادی در این حوزه با دولت داشتند که باید یک فکر جدی کنیم. این موضوع شرکت‌های زیادی را از دایره بازار خارج می‌کند و این دوباره در آینده آفتی خواهد بود. یک قانون است که همیشه می‌گوید رقبا همیشه برای رفاه مصرف‌کننده با همدیگر می‌جنگند، اگر جایی رقبای زیادی وجود نداشته باشند، شاهد نوآوری و کیفیت نیستیم. هر چقدر تعداد شرکت‌‌های نرم‌افزاری کم و این دایره کمتر شود، نوآوری و خلاقیت کمتر می‌شود. در آینده حتی خود دولت سرویس کمتری را خواهد گرفت.