تصویر آزادی

جنگ‌ها ویرانی به بار می‌آورند، خون انسان‌های بی‌گناه را بر زمین می‌ریزند، خانه‌ها را ویران می‌کنند و آوارگی به بار می‌آورند؛ چه در افغانستان باشد یا اوکراین، چه در اروپا باشد یا آسیا یا هر جای دیگر جهان.

نمایشگاه کنونی حاصل نگاه خبرنگار/هنرمندی به ویرانگری‌های جنگ است. علی پاکزاد تجربه شخصی‌اش از حضور در میانه ویرانه جنگ‌ها را در قالب نمایشگاه عکس‌های افشین قدبیگی و ویدئوهایی ساخته خودش پیش‌روی‌مان گذاشته است. نگاه او به‌عنوان کیوریتور و کارگردان نمایشگاه، نگاه ناظری است که در میانه میدان جنگ حضور داشته؛ در افغانستان، در هنگام بازگشت طالبان یا در اوکراین، در میانه جنگی که هنوز ادامه دارد. تماشای آثار او فرصتی است برای زیستن در آن لحظه سرنوشت‌سازی که خشم و تنگ‌نظری و نفرین جنگ دامان تک‌تک مردمان را گرفته است.

نمایشگاه «در برابر فراموشی»، از روز پنجشنبه، اول تیر ۱۴۰۲، در گالری ممیز خانه هنرمندان ایران با حضور جمعی از چهره‌های فرهنگ و هنر، سفرای چند کشور خارجی و چهره‌های برجسته دیپلماسی و علاقه‌مندان به هنر آغاز به کار کرد. چهره‌هایی مانند بهمن فرمان‌آرا، مجتبی میرتهماسب، رضا کیانیان، حبیب رضایی، لیلی گلستان، امیرحسین رسائل، محمدمهدی عسگرپور، مازیار میری، تانیا پاکزاد و... و سفرای کشورهای ژاپن و کرواسی و همچنین کاردار سفارت اوکراین در تهران از حاضران در آیین افتتاحیه این نمایشگاه بودند.

در این نمایشگاه تعداد ۵۰ عکس از افشین قدبیگی و پنج اثر ویدئویی به نمایش درآمده است. در توضیح این نمایشگاه آمده است: «خشونت‌طلبان، جهان را با کلمه جنگ آراسته‌ تا در هر نقطه‌ای از جهان، سایه ویرانی، مرگ و جراحات ماندگار فرصت زندگی مردم را مبدل به رنج‌های همیشگی کند... . هدف ما ثبت این وقایع دردناک بوده که نباید تکرار شوند. تصاویری که به‌عنوان اسناد تاریخی، تمام‌قد در برابر فراموشی می‌ایستند...».

لیلی گلستان، مترجم و گالری‌دار، از‌جمله میهمانان حاضر در آیین افتتاح این نمایشگاه بود. او که پیش‌تر کتاب «زندگی، جنگ و دیگر هیچ» نوشته اوریانا فالاچی را نیز به فارسی برگردانده است، درباره این نمایشگاه بیان می‌کند: «همچنان تحت تأثیر این نمایشگاه و به طور خاص عکس‌های مربوط به طالبان هستم. به نظرم آثار به‌خوبی در انتقال توحش توأم با خونسردی طالبان موفق و تأثیرگذار بوده است. به طور مثال عکسی از مجموعه اوکراین را که تانکی در گِل گیر کرده یا تصویری از آثار مرتبط به طالبان مانند نگاه خیره و بی‌پروای فردی که در نهایت وقاحت و ظلم به لنز دوربین نگاه کرده، بسیار من را تحت تأثیر قرار داده و هنوز به آنها فکر می‌کنم. همچنین چیدمان به نحوی خلاقانه برای مخاطب دغدغه‌مند و حساس به وضع انسان شکل گرفته بود. بهتر بود که تعداد عکس‌های به نمایش درآمده بیشتر باشد و سوژه آن‌قدر جذاب بوده که هیچ قابی تکراری یا کلیشه نبود. هنوز در فکر خشونت و ظلم منعکس در تصاویر هستم».

از سوی دیگر امیرحسین رسائل، روزنامه‌نگار، درباره نمایشگاه «در برابر فراموشی» به کیوریتوری و کارگردانی علی پاکزاد با عکس‌هایی از افشین قدبیگی می‌گوید: «در برابر فراموشی فراتر از یک نمایشگاه عکس، چیدمان و ویدئو و پروژه‌ای است برای آزادی.

در دوران معاصر مرزهای آزادی روز‌‌به‌روز بیشتر تحدید می‌شود و جنگ‌های پیاپی منطقه و جهان را چنان درگیر کرده که آزادی گوهری نایاب شده است.

از این منظر نگاه علی پاکزاد و همکارش را نمی‌توان نه گزارشی مستند از رویداد و نه دیدگاهی صرفا هنری دانست؛ بلکه در برابر فراموشی یک کلیت واحد است که از همسایگی ایران تا اروپا بیانگر نگرانی بشر است که چگونه دستاوردهای فرهنگی و انسانی و آزادی زدوده می‌شود. پرداختن به ویژگی‌های دقیق هنری و تصویری این پروژه نیازمند فرصتی‌ بیشتر است؛ ولی بی‌شک این مجموعه به‌عنوان اولین نمایش و تجربه حائز کیفیت‌های درونی و استانداردهای کیفی و زیبایی‌شناسی است».

نمایشگاه «در برابر فراموشی»، حاصل کیوریتوری و کارگردانی علی پاکزاد با نمایش ۵۰ عکس از افشین قدبیگی و پنج ویدئو از ساخته‌های پاکزاد تا روز ۱۲ تیر‌ماه در گالری ممیز خانه هنرمندان ایران برپا خواهد بود.