چراغ سبز ریاض به دمشق

عربستان به جمع تعدادی از کشورهای عربی پیوست که از عادی‌سازی رابطه با دولت بشار اسد در سوریه حمایت می‌کنند. این تغییر موضع عربستان نسبت به ابتدای جنگ داخلی سوریه در حدود یک دهه قبل را شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجه این کشور در نشست امنیتی مونیخ مطرح کرده است. وزیر امور خارجه عربستان در نشست امنیتی مونیخ گفت: «در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و در جهان عرب اجماعی وجود دارد که باید از وضعیت موجود و انزوای کامل دمشق عبور کرد». سخنان شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود در‌ حالی مطرح می‌شود که پیش از این کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، حکومت بشار اسد را به دلیل «سرکوب مخالفان و نزدیکی به ایران»، مورد انزوا قرار داده بودند اما اکنون در‌ حال تغییر رویه در قبال دمشق هستند. عربستان سعودی همواره در طول جنگ داخلی سوریه از مخالفان حکومت اسد پشتیبانی کرده است. وزیر امور خارجه عربستان سعودی در سخنان خود خطاب به کشورهای اروپایی گفت‌ دست‌کم برای «کمک به بازگشت میلیون‌ها پناه‌جو و امدادرسانی به زلزله‌زدگان اخیر در سوریه باید به این گفت‌وگوها، «هر‌چند مقطعی» تن داد. شاهزاده فیصل در پاسخ به سؤالی درباره احتمال سفر خود به دمشق هم گفت که درباره شایعات اظهار‌نظر نخواهد کرد. حکومت سوریه در یک سال اخیر موفق شده با برخی از کشورهای عربی خلیج فارس روابط دیپلماتیک برقرار کند. بشار اسد در ماه مارس گذشته در جریان یک سفر تاریخی به امارات متحده عربی، به 10 سال قطع کامل روابط با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس پایان داد. اماراتی‌ها با وجود مخالفت ایالات متحده اصرار به برقراری رابطه با سوریه دارند. سوریه در پایان سال ۲۰۱۱، سالی که اعتراض‌ها علیه اسد در این کشور آغاز شد، از سوی ۲۲ کشور عضو اتحادیه عرب از این اتحادیه کنار گذاشته شد و پس از آن مورد تحریم اغلب این کشورها قرار گرفت. کشورهای اروپایی و ایالات متحده سال‌هاست که حکومت بشار اسد را تحریم کرده‌اند. از طرف دیگر سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، کشوری که مهم‌ترین حامی اسد در جنگ داخلی این کشور محسوب می‌شود و اخیرا در عراق بود، درباره اوضاع سوریه رایزنی کرده است. مسکو می‌خواهد ترکیه، ایران، سوریه و روسیه را در جلسه‌ای گرد هم آورد تا درباره عادی‌سازی اوضاع سوریه پس از جنگ داخلی، مذاکره کنند. اکنون پس از زلزله، احتمال دارد که ترکیه و شبه‌نظامیانی که ترکیه در سوریه از آنها حمایت می‌کند، دست از حمله به غیرنظامیان در مناطقی مانند تل‌تمر بردارند و حاضر باشند جنگ بی‌پایان را برای حداقل یک ماه کنار بگذارند و اجازه دهند که کاروان‌های بشردوستانه از طریق منبج یا کوبانی یا مناطق دیگر، وارد این مناطق شوند. رهبران کرد در منطقه نیز با قربانیان زلزله ابراز همدردی کرده‌اند. در پی درگیری‌هایی که منطقه شمال سوریه را تقسیم کرده است، شاید این زلزله بتواند کردها، ترک‌ها و دیگران را موقتا به یکدیگر نزدیک‌تر کند و امکان امدادرسانی بهتر فراهم شود.

استقبال  دمشق

این تحولات در‌ حالی رخ می‌دهد که بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه، روز چهارشنبه از «هرگونه موضع مثبت» کشورهای عربی، از جمله بسیاری از کشورهایی که از آغاز جنگ داخلی در سوریه روابط خود را با دمشق قطع کرده‌اند، استقبال کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، اظهارات بشار اسد در جریان دیدارش با ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن، در دمشق و پس از زلزله ۷.۸ ریشتری ششم فوریه در ترکیه و سوریه، ابراز شد. پیش از آن، شیخ عبدالله بن زاید آل‌نهیان، وزیر امور خارجه امارات متحده عربی، هفته گذشته در دمشق با بشار اسد دیدار کرده بود. سفر صفدی، وزیر امور خارجه اردن، دومین سفر یک دیپلماتیک ارشد عرب به سوریه پس از زلزله‌ای است که تاکنون بیش از 50هزار نفر در ترکیه و سوریه قربانی گرفته است. اردن از نخستین کشورهایی بود که به زلزله سوریه واکنش نشان داد و دست‌کم سه هواپیما و ده‌ها کامیون حاوی کمک به سوریه ارسال کرد. اردن از معدود کشورهای عربی است که حتی پس از تعلیق سوریه از اتحادیه عرب در سال ۲۰۱۱ به دلیل خون‌ریزی در جنگ داخلی، روابط دیپلماتیک خود را با دمشق حفظ کرد. با‌این‌حال، ارتباطات محدود بود و بازدید‌های رسمی چندین سال، تا ژوئن ۲۰۲۱، زمانی که یک هیئت از وزیران سوریه از اردن بازدید کرد، متوقف شد. ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن نیز پس از زلزله اخیر با بشار اسد تماس گرفت. پس از آغاز جنگ داخلی در سوریه، او نخستین بار در اکتبر ۲۰۲۱، اولین تماس رسمی خود را با رئیس‌جمهوری سوریه برقرار کرد. برخی کارشناسان، شرایط پس از زلزله را «فرصتی» برای بشار اسد می‌دانند که به اتحادیه عرب بازگردد، زیرا رهبران کشورهای عربی برای کمک به سوریه پیش‌قدم شده‌اند. هفته گذشته یک هواپیمای سعودی حامل کمک، در حلب سوریه فرود آمد. این نخستین هواپیمای عربستان سعودی بود که در بیش از یک دهه جنگ و قطع روابط دیپلماتیک دو کشور، به سوریه پرواز کرد. پس از زلزله، همچنین عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر، با بشار اسد تماس گرفت و حمایت کشورش را از سوریه در این فاجعه اعلام کرد. این نخستین تماس السیسی با اسد از زمان روی‌کار‌آمدنش در مصر در سال ۲۰۱۴ است. حاکم بحرین نیز که از سال ۲۰۱۸ روابط دیپلماتیک خود را با سوریه برقرار کرد، در نخستین گفت‌وگوی رسمی سران دو کشور بعد از بیشتر از یک دهه، با بشار اسد تماس گرفت.