بررسی فراز‌وفرودهای پخش یک برنامه سینمایی و بازگشت دوباره آن به تلویزیون
هفت؛کات، شروع
بهروز افخمی بار دیگر قرار است در مقام مجری قدم به استودیو برنامه تلویزیونی «هفت» بگذارد. این ششمین سری از برنامه تلویزیونی «هفت» است که پس از وقفه‌ای، بار دیگر با آغاز جشنواره فیلم فجر از سر گرفته خواهد شد و بهروز افخمی برای دومین بار به‌عنوان مجری «هفت» انتخاب شده است.
بهروز افخمی بار دیگر قرار است در مقام مجری قدم به استودیو برنامه تلویزیونی «هفت» بگذارد. این ششمین سری از برنامه تلویزیونی «هفت» است که پس از وقفه‌ای، بار دیگر با آغاز جشنواره فیلم فجر از سر گرفته خواهد شد و بهروز افخمی برای دومین بار به‌عنوان مجری «هفت» انتخاب شده است. او پیش‌تر از مهر ۹۴ تا خرداد ماه ۹۵ به‌عنوان مجری فصل سوم این برنامه مقابل دوربین رفته بود.
اما افخمی ظاهرا برنامه‌های تازه‌ای برای اجرای این کار در سر دارد و گویا قرار است در اجرایش دون‌کیشوت‌بازی دربیاورد! او در گفت‌وگویی با ایسنا از تغییرات برنامه «هفت» صحبت و تأکید کرده که با خودم فکر کردم امسال که جشنواره تغییراتی کرده، خوب است یک دوره دیگر را تجربه کنم.
این کارگردان سینما با تأیید خبر اجرای برنامه تلویزیونی «هفت» هم‌زمان با چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر گفت: «این برنامه قرار است به صورت زنده از شبکه «نمایش» و احتمالا از یک شب پیش از شروع رسمی جشنواره، پخش شود». افخمی درباره انگیزه‌اش از پذیرش اجرای این برنامه تلویزیونی گفت: «فکر کردم با جشنواره امسال و تغییراتی که کرده، خوب است یک دوره دیگر دون‌کیشوت‌بازی دربیاورم. برای برنامه رویکردم همان دون‌کیشوت است و با آسیاب‌های بادی می‌جنگیم».
این فیلم‌ساز درباره جشنواره امسال که حاشیه‌هایی داشته، معتقد است: «جشنواره فجر یک خصوصیت پیش‌بینی‌ناپذیر دارد که باعث می‌شود راحت نتوان درباره آن نظر داد؛ مثلا نمی‌دانم تعداد فیلم‌سازهای اول چقدر است؛ ولی همیشه اینها باعث حیرت می‌شوند و قوانین بازی را عوض می‌کنند».
برنامه‌های سینمایی و هنری تلویزیون به شکل مستمر روی آنتن نبوده است
مازیار معاونی، منتقد، در گفت‌وگو با «شرق» به سال 1389 و آغاز برنامه سینمایی «هفت» و رویکرد متفاوت این برنامه اشاره کرد و گفت: «وقتی قرار شد چنین برنامه‌ای راه‌اندازی شود، از ابتدا نوید ساخت یک 90 سینمایی مطرح شد؛ یعنی مشابه برنامه‌ای که عادل فردوسی‌پور در ورزش فوتبال پایه‌گذاری کرده بود. برنامه 90 از یک برنامه خنثی و خبری صرف فراتر رفت و مباحث بسیاری را به چالش می‌کشید و زوایای تاریک را روشن می‌کرد. برنامه‌ای بود که مخاطبان خاص خودش را داشت و تا زمانی که روی آنتن بود، مورد اقبال مخاطبان قرار گرفت. صحبت از این بود که یک نسخه سینمایی مشابه برنامه 90 را با طراحی، اجرا و تهیه‌کنندگی فریدون جیرانی شاهد باشیم که اواخر زمستان 89 این اتفاق افتاد. زمانی که برنامه «هفت» با اجرای فریدون جیرانی روی آنتن رفت، با توجه به سابقه روزنامه‌نگاری و مقبولیت او به‌عنوان یک فیلم‌ساز و اینکه بدون‌شک او تاریخ شفاهی سینمای ایران را خوب بلد است و از همه مهم‌‌تر دست‌اندرکاران حرفه‌ای سینما برای او ارزش و احترام قائل‌اند، به احترامش در برنامه حاضر می‌شدند و در مباحث شرکت می‌کردند.
این موارد از نکات مثبت اجرای برنامه از سوی فریدون جیرانی بود و اگر از عافیت‌طلبی و محافظه‌کاری‌های او صرف‌نظر کنیم که بخش زیادی از آن به دلیل حضورش در تلویزیون بود و نمی‌توانست آن‌طور که باید و شاید به همه مباحث ورود کند؛ چراکه مختصات خاصی در هنر نمایش وجود دارد و تفاوت آشکاری که با بحث ورزش پیدا می‌کند. فکر می‌کنم دوره طلایی برنامه «هفت» را می‌توان همان زمان دانست. به هر حال دیدیم که فریدون جیرانی وقتی تا حدی از خطوط محافظه‌کارانه‌اش عدول و در مقابل برخی مسائل ایستادگی کرد و نقطه‌نظر غیرعافیت‌طلبانه‌ای را از خودش بروز داد، بلافاصله برنامه از او گرفته شد و به دوره دوم رسید که محمود گبرلو اجرای آن را برعهده گرفت».
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «با احترامی که برای محمود گبرلو قائل هستم، فکر می‌کنم کاریزمای اجرای برنامه «هفت» و البته مقبولیت و اعتبار فریدون جیرانی را نداشت. به هر حال برنامه با مخاطب محدود ادامه پیدا کرد و در زمان اجرای برنامه از سوی او «هفت» افول زیادی کرد. در چند ماه اول به واسطه اعتباری که فریدون جیرانی به برنامه داده بود، «هفت» ادامه پیدا کرد؛ اما در مدت دو‌سال‌و نیمی که محمود گبرلو مجری برنامه بود، «هفت» محبوبیتش را تا حد زیادی از دست داد؛ اما نکته مثبت برنامه در آن سال‌ها این بود که به شکل مستمر روی آنتن می‌رفت. برنامه‌ای که بخشی از تولیدش در زمان عزت‌الله ضرغامی بود و نیم دیگر آن در زمان محمد سرافراز. به هر حال بعد از مدتی برنامه را به همان شکلی که از فریدون جیرانی گرفته بودند، از محمود گبرلو هم گرفتند. به طوری که خودش هم غافلگیر شد و ناراحتی‌اش را در مصاحبه‌هایی اعلام کرد».
معاونی انتخاب بهروز افخمی به‌عنوان مجری «هفت» را یکی از دوره‌های عجیب برنامه توصیف می‌کند. «زمانی که بهروز افخمی اجرای «هفت» را برعهده گرفت. مقبولیتش را به‌عنوان فیلم‌ساز داشت. آثار خوبی از او در سینما دیده بودیم؛ اما به نظرم به‌عنوان فردی که سینما را دنبال می‌کنم، می‌توانم بگویم نوعی نگاه طعنه‌آمیز و کنایه‌آمیز در رفتارش دیده می‌شد. رفتار او مقابل دوربین چه در برنامه‌های ضبط‌شده یا زنده خطاب به برخی از فیلم‌ها و برخی از جریانات سینمایی از مقبولیت برنامه کم کرد و حس خوبی را به مخاطب منتقل نمی‌کرد. با وجود اینکه علی‌اصغر پورمحمدی که آن زمان مدیریت شبکه سه را برعهده داشت، از برنامه دفاع کرد. مقصودم این است که بهروز افخمی در آن دوره پشتوانه خوبی در تلویزیون داشت؛ اما نوع نگاهش در برنامه متفاوت بود و وجه احترام‌برانگیزی که فریدون جیرانی ایجاد کرد و حتی محمود گبرلو ادامه داد، در او دیده نمی‌شد و دیدیم که بار دیگر از مسعود فراستی به‌عنوان منتقد در برنامه استفاده کردند. منتقدی که فقط در دوره محمود گبرلو در «هفت» نبود. همه ما به وسعت دانش تئوریک مسعود فراستی آگاهیم؛ اما نگاه تند و تیز فراستی در کنار رویکرد طعنه‌آمیز بهروز افخمی به‌عنوان گرداننده برنامه ترکیب خوبی را شکل نمی‌داد. در مجموع طی سه سالی که بهروز افخمی اجرای برنامه را عهده‌دار بود، گرچه برنامه شاید نسبت به زمان محمود گبرلو مخاطب بیشتری داشت؛ ولی حس‌و‌حال خوبی را به مخاطبان سینما منتقل نمی‌کرد».
تداوم‌نیافتن برنامه «هفت» ازجمله نکاتی است که معاونی آن را پاشنه‌آشیل آن می‌داند و معتقد است: «برخلاف برنامه 90 که به نوعی «هفت» از آن الگوبرداری شد، به واسطه اینکه فوتبال در ماه‌هایی مخاطب کمتری دارد و نبودن برنامه ورزشی روی آنتن منطقی است؛ ولی درباره برنامه «هفت» در مدت 12 سالی که از آغاز برنامه گذشته، قطع و وصل بسیار شدیدی را
شاهد بودیم».
او ادامه داد: «این تداوم‌نداشتن شاید ناشی از تغییرات مدیریتی بوده یا ناهماهنگی‌هایی که درون خود سازمان اتفاق افتاد؛ اما هنر تعطیل‌بردار نیست. بسیاری از اوقات «هفت» برای ماه‌های متمادی روی آنتن نبوده و از کنداکتور ذهنی بیننده خارج شده و جایگاه خودش را از دست داده است. گاهی نزدیک جشنواره ناگهان به یاد برنامه می‌افتند و مثلا در دقیقه نود رضا رشیدپور را مجری معرفی می‌کنند. به هر حال می‌بینیم که مدت‌هاست از اجرای نسخه افول‌کرده برنامه «هفت» که محمدحسین لطیفی اجرای آن را برعهده داشت، خبری نبود. گرچه فکر می‌کنم زمان حضور محمدحسین لطیفی در «هفت» یکی از بدترین و نازل‌ترین دوره‌های برنامه را شاهد بودیم. او به‌عنوان یک کارگردان که بیشتر در سینمای تجاری کار کرده، خاطرات خوبی از خود به یادگار گذاشته و محبوبیتی نسبی دارد؛ ولی برنامه در زمان او رنگ و بو و خاصیت خودش را از دست داد. دیگر برنامه تأثیرگذاری که مخاطبان خاص و علاقه‌مندان سینما برایش لحظه‌شماری می‌کردند و خاطرشان بود این برنامه جمعه‌شب‌ها از شبکه سه پخش می‌شود، نبود. ماه‌ها برنامه «هفت» روی آنتن نبود و بار دیگر در دقیقه نود و نزدیک به جشنواره از روی آنتن رفتن دوباره این برنامه صحبت به میان آمده است و احتملا باید خیلی زود دکوری برای آن آماده و استودیویی راه‌اندازی شود که ایام جشنواره با این برنامه سپری شود. در‌این‌میان مشخص نیست بعد از این مقطع چه اتفاقی خواهد افتاد. آیا قرار است بهروز افخمی به «هفت» برگردد و با همان رویکرد سابق ادامه بدهد؟ یا قرار است در ادامه از فرد دیگری به‌عنوان مجری استفاده شود؟ البته بعید است بهروز افخمی بتواند از آن خمیرمایه شخصیتی خودش در این سن و سال عدول کند و فکر می‌کنم حضور او در این برنامه خیلی
به صلاح سینمای ایران نیست».
معاونی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «به هر حال فکر می‌کنم یک برنامه تلویزیونی صرف‌نظر از اینکه شروط مالی دارد و آن متعلق به نهاد سازنده‌اش است، یک حقوق معنوی هم دارد که به برنامه‌ساز و ایده‌پرداز آن برمی‌گردد و فکر می‌کنم در این مورد آن‌چنان که برنامه 90 با اسم عادل فردوسی‌پور گره خورده، درباره برنامه «هفت» هم حق را برای فریدون جیرانی تا همیشه قائل هستیم. وقتی برنامه‌ای از برنامه‌ساز اولیه که طراح آن هم بوده، گرفته و حتی دیگر از او مشاوره‌ای هم گرفته نمی‌شود، به نظرم برنامه وارد مسیر سنگلاخی می‌شود که خیلی سخت می‌تواند دوباره به مسیر اولیه بازگشت داده شود».
او در پاسخ به این پرسش که ساخت برنامه‌های سینمایی از این دست در رسانه ملی تا چه اندازه احساس می‌شود؟ گفت: «سینما پدیده تأثیرگذاری است. در سطح کشور خودمان پرمخاطب‌ترین مدیوم هنری است. هر‌چند که در‌این‌میان تلویزیون مخاطبان گسترده‌تری دارد؛ چراکه دسترسی به آن آسان‌تر است. در مقابل، سینما پدیده‌ای است که مخاطب برای آن هزینه می‌کند؛ بنابراین وزن و اعتباری که میان عامه مخاطبان جامعه دارد، نشان‌دهنده ارزش آن است و طبیعی است که رسانه‌ای مثل تلویزیون هم که مأموریت و مسئولیت‌های مختلفی برایش تعریف شده، که یکی از آنها پرداختن به مدیوم‌های نمایشی ازجمله تئاتر، سینما، موسیقی، هنر‌های تجسمی و... است به نظرم وظیفه‌ای انکارناپذیر و اجتناب‌ناپذیر در مقابل سینما دارد؛ آن‌هم در کشوری که تلویزیون کابلی و خصوصی نداریم و باید تلویزیون چنین مأموریت و مسئولیتی را برای خودش قائل باشد. اینکه اساسا به چه شکل به سینما نگاه می‌کند و فراز‌وفرودهای مدیریتی چه تأثیری در این موضوع ایجاد می‌کند، موضوعی جداست. متأسفانه در دهه‌های گذشته هیچ وقت برنامه‌های سینمایی و هنری تلویزیون به شکل مستمر روی آنتن نبوده. اینجا فقط بحث برنامه «هفت» مطرح نیست.
در سال‌های گذشته برنامه‌های دیگری ازجمله «آن روی سکه» و «هنر هفتم» که پنجشنبه‌شب‌ها با اجرای دکتر اکبر عالمی روی آنتن می‌رفت را داشتیم تا همین سال‌های اخیر که برنامه‌هایی از این دست روی آنتن می‌رفت. به نظرم یک برنامه‌ریزی مستمر برای ساخت و پخش برنامه‌هایی از این دست وجود ندارد. باز هم تأکید می‌کنم با وجود اینکه ساخت و پخش چنین برنامه‌هایی در مأموریت ذاتی تلویزیون است و به نظرم پرداختن به چنین موضوعات مهمی اجتناب‌ناپذیر است».
