در آستانه عصر ناشناخته

شرق: «سلامت جان در روزگار تفرقه» عنوان تازه‌ترین کتاب الیف شافاک، نویسنده ترک‌تبار است که در میان مخاطبان ایرانی نیز با کتاب «ملت عشق» شهرت دارد. این کتاب، جستارهایی است که با محوریت «بی‌تفاوتی» نوشته شده‌، در دورانی که توفان ویروس کرونا در مدتی کوتاه جهان را درنوردید و دگرگونی‌های مختلفی در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پدید آورد. شافاک در این کتاب می‌کوشد تا با بیان خاطرات خود از دوران زندگی در استانبول که به‌زعم او بی‌تفاوتی نقش پررنگی در آن دارد، این موضوع را به حال‌وهوای دوران قرنطینه سرایت دهد و از درد مشترک همیشگی بشر در سال‌های آغازین قرن بنویسد که از دید او، همانا طردشدگی، نادیده انگاشته‌شدن، بیگانه‌هراسی و پریشانی است. کتاب «سلامت جان در روزگار تفرقه» در چند بخش با این عناوین تدوین شده است: «سَرخوردگی و سرگردانی»، «ترس‌آگاهی»، «خشم»، «بی‌تفاوتی» و «اطلاعات، دانش، خرد». مترجمان کتاب در ابتدا شرح‌حال کوتاه و در عین حال جامعی از الیف شافاک به دست می‌دهند که دلیل نگارش این کتاب برای علاقه‌مندانی که او را تنها به‌عنوان رمان‌نویس می‌شناسند، روشن شود. از میان هفده اثر شافاک، یازده اثر او رمان هستند و همین کافی است تا او به‌عنوان رمان‌نویس شهرت بیشتری داشته باشد. اما شافاک، جز اینها، از مدافعان حقوق زنان و حقوق اقلیت‌ها و آزادی بیان است و دانش‌آموخته رشته علوم سیاسی‌. «سَرخوردگی و سرگردانی» یکی از بخش‌های خواندنی کتاب است که در بخشی از آن آمده: «سرخوردگی در بین اکثر جوامع شایع است و چندان جای تعجب ندارد. از این گذشته، سیستم حاکم بر دنیا -‌از نهادهای ناکارآمد جهانی گرفته تا سیاست‌های فرسوده داخلی کشورها، از اَبَرشرکت‌های بین‌المللی فناوری دارای قدرت انحصار تا شکافِ فزاینده بینِ مناطق شهری و روستایی یا بین افراد ثروتمند و فقیر- دارای مشکلات عدیده‌ای است که هنوز راهی برای حل این معضل پیدا نکرده‌ایم. اعتماد در حال از بین رفتن است... از هر طرف که نگاه کنیم، در آستانه تغییر بزرگ قرار داریم، یک نقطه عطف. دوره انتقالی پیچیده از پایان دوره تاریخی طولانی به شروع عصری تازه و ناشناخته». شافاک اینجا از آنتونیو گرامشی نقل می‌کند، متفکر ایتالیایی که توسط موسولینی دستگیر شد و در سلول زندان نوشت: «بحران دقیقا در این واقعیت نهفته است که قدیم در حال احتضار بوده و جدید نمی‌تواند متولد شود» و در این دوره است که به‌زعم شافاک علائم بیمارگونه بسیاری بروز می‌کند. «بیمار به مفهومی که گرامشی به کار می‌برد، یعنی احساس بیماری. و ما نیز می‌بینیم که به دلیل بحران‌های اجتماعی و ابهامات پیچیده‌ای که با آنها احاطه شده‌ایم، احساس بیمارگونه مرگ چیزی و تولد تازه در درون خود داریم. نه قادر به کنارگذاشتن نظم قدیم هستیم که روزبه‌روز ناراضی‌ترمان می‌کند و نه قادر به ساختن جهانی جدید با جبران اشتباهات قبل از طریق راه‌حل‌های برآمده از تجربیات گذشته. از اضطراب خسته شده‌ایم، دچار خشم هستیم و فکر و قدرت دفاعی ذهن ما نیز غالبا خسته و درهم‌شکسته است».

سلامت جان در روزگار تفرقه، الیف شافاک، ترجمه عباس ناصری و افشین رضایی، نشر پرسش