چرخش مادورو به سمت غرب

ایالات متحده و ونزوئلا آرام‌آرام به سوی تنش‌زدایی و عادی‌سازی روابط حرکت می‌کنند. تابستان امسال بود که دولت جو بایدن اعلام کرد به دلیل جنگ اوکراین و چالش‌های جهانی در حوزه انرژی، بخشی از تحریم‌های نفتی ونزوئلا را لغو می‌کند. پس از آن هم دیدارها و گفت‌وگوهایی میان مقام‌های واشنگتن و کاراکاس انجام گرفت و اکنون نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور سوسیالیست ونزوئلا، از آمادگی کامل کشورش برای ازسرگیری رابطه با ایالات متحده پس از گذشت سه سال از قطع رابطه، سخن می‌گوید.‌مادورو در مصاحبه‌ای با روزنامه فرانسوی «تله‌سور» که برنامه‌های آن از تلویزیون حکومتی ونزوئلا پخش می‌شود، گفت: «ونزوئلا کاملا آماده است تا روند عادی‌سازی روابط دیپلماتیک، کنسولی و سیاسی را با دولت فعلی آمریکا و افرادی که ممکن است در آینده هدایت این دولت را در دست بگیرند، در پیش بگیرد».

روابط دیپلماتیک کاراکاس با واشنگتن از سال ۲۰۱۹ به این سو،‌ پس از آنکه واشنگتن در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، خوان گوایدو رهبر اپوزیسیون ونزوئلا را به عنوان رئیس‌جمهوری موقت این کشور به رسمیت شناخت، قطع شده است.

خوان گوایدو، چهره نوظهور اپوزیسسیون ونزوئلا، پیش‌تر ضمن متهم‌کردن دولت مادورو به تقلب و دستکاری در نتیجه انتخابات، خود را رئیس‌جمهوری کشورش خواند و توانست حمایت برخی کشورها از جمله ایالات متحده را کسب کند. واشنگتن همچنین در تلاش برای برکناری مادورو از قدرت، مجموعه‌ای از تحریم‌ها از جمله تحریم‌های سنگین نفتی را علیه ونزوئلا اعمال کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، با آنکه دولت جو بایدن نیز همچنان مادورو را به عنوان رئیس‌جمهوری ونزوئلا به رسمیت نمی‌شناسد و انتخاب مجدد او در سال ۲۰۱۸ را جعلی و تقلبی می‌داند اما بحران نفت و انرژی ناشی از جنگ اوکراین سبب شده کاراکاس و واشنگتن نسبت به گرم‌‌شدن مجدد روابط فی‌مابین، از خود تمایل نشان دهند. از طرف دیگر وضعیت اقتصادی ونزوئلا نیز بحرانی است و گفته مارگارت تاچر نخست‌وزیر اسبق بریتانیا را می‌توان درباره حکومت‌های سوسیالیستی مشابه ونزوئلا صادق دانست که «مشکل سوسیالیسم این است که سرانجام پول دیگران تمام می‌شود».

کاخ سفید در ماه‌های اخیر ۲۰۲۲ در پی پیشرفت گفت‌وگوها میان دولت ونزوئلا و مخالفان، نمایندگانی را برای انجام مذاکرات به کاراکاس فرستاد و تحریم‌های وضع‌شده علیه این کشور را کاهش داد. کاهش تحریم‌ها سبب شد شرکت نفتی «شورون» آمریکا مجوز فعالیت شش‌ماهه در این کشور نفت‌خیز آمریکای لاتین را به دست آورد.

در همین راستا بود که نیکلاس مادورو در تازه‌ترین سخنان خود تأکید کرد: «ما برای گفت‌وگو در بالاترین سطح و برقراری روابطی توأم با احترام آماده هستیم؛ امیدوارم پرتویی از این نور به ایالات متحده برسد تا آنها ورق را برگردانند، رویکرد افراطی را کنار بگذارند و سیاست‌های عمل‌گرایانه‌تری را در قبال ونزوئلا در پیش بگیرند». رئیس‌جمهوری ونزوئلا همچنین گفت که «کارها با اتحادیه اروپا به خوبی پیش می‌رود» و «گفت‌وگوها» به صورت پیوسته با جوزپ بورل، رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا جریان دارد.

مادورو در این گفت‌وگو تأکید کرد: «آخرین توافقی که با مخالفان امضا کردیم، یک توافق‌نامه اجتماعی با کارکرد مطلوب است، به بیان دقیق‌تر، برای آزادسازی سه میلیون و ۱۵۰ هزار دلار از منابع توقیف‌شده ما در بانک‌های خارج از کشور؛ البته که آزادسازی این منابع برای دولت ایالات متحده مشکلاتی داشته است». مادورو بدون ارائه جزئیات درباره موانعی که آمریکا برای آزادسازی منابع ونزوئلا با آن مواجه است، اطمینان داد که دولت ونزوئلا به مذاکرات با گروه‌های مختلف اپوزیسیون، فراتر از گروه‌بندی «پلتفرم واحد» (که به عنوان ائتلاف نماینده ضد دولت مادورو در مذاکرات مکزیک شرکت می‌کنند) ادامه خواهد داد. مادورو ادعا کرد که مشخصه اصلی دولت او، ترویج گفت‌وگوی دائمی با بازیگران مختلف سیاسی و اقتصادی در این کشور است و این مسئله، راهکار احیای ثبات ونزوئلا در سال ۲۰۲۲ بود.

پایان دولت موقت

این اظهارات مادورو دو روز پس از آن صورت گرفته که اپوزیسیون ونزوئلا به «دولت موقت» خوان گوایدو پایان داد. این دولت موقت در ژانویه ۲۰۱۹ با هدف برکناری نیکلاس مادورو پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۸ تشکیل شده بود. این دولت قدرت واقعی را در دست نداشت، اما دارایی‌های ونزوئلا در برخی کشورها را که حدود ۲۴ میلیارد دلار تخمین زده می‌شد، در کنترل خود داشت. مخالفان سیاسی دولت حاکم ونزوئلا به دنبال تشکیل یک جبهه متحد پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۴ هستند. این طرح از سوی سه گروه از چهار گروه اصلی اپوزیسیون حمایت شد اما حزب «اراده مردمی» به رهبری گوایدو با آن مخالفت کرد. این طرح پیش از نهایی‌شدن باید یک مرحله دیگر از مشورت و تصویب را طی کند که برای هفته آینده برنامه‌ریزی شده است. سه حزب اصلی مخالف یعنی «عدالت اول»، «اقدام دموکراتیک» و «عصر جدید» هفته‌ها در حال تهیه پیش‌نویس طرحی در ایجاد یک هیئت‌مدیره برای مدیریت‌ دارایی‌های ونزوئلا در خارج از کشور به‌ویژه پالایشگاه و شرکت نفتی سیتگو مستقر در ایالات متحده با مالکیت یک شرکت ونزوئلایی به‌عنوان راهی برای حذف گوایدو هستند. طرح اپوزیسیون برای کنارگذاشتن گوایدو در جلسه روز پنجشنبه که از طریق نرم‌افزار زوم به‌طور مجازی برگزار شد با ۷۲ رأی موافق، ۲۳ رأی مخالف و ۹ رأی ممتنع به تصویب رسید. در صورتی که این طرح به تصویب نهایی برسد، قانون‌گذاران اپوزیسیون پنج نماینده را برای هیئت‌مدیره‌ای که ریاست دارایی‌های خارج از کشور را بر عهده خواهند داشت انتخاب می‌کنند و ریاست موقت گوایدو به همراه دولت او حذف خواهد شد. در حال حاضر پنج مدیر ارشد شرکت «سیتگو پترولیوم»، بخشی از شرکت دولتی نفت ونزوئلا که دفتر آن در آمریکاست، در زندان‌های ونزوئلا هستند. پارلمان سابق ونزوئلا که کنترل آن در دست مخالفان مادورو بود، با تأکید بر تقلب در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۲۰، همچنان مدعی ادامه فعالیت خود است. این تحولات در حالی است که طی ماه‌های اخیر حمایت بین‌المللی از دولت و ریاست‌جمهوری «موقت» خوان گوایدو که به‌ویژه از سوی آمریکا و فرانسه صورت می‌گرفت، کاهش یافته است. به نظر می‌رسد تغییرات سیاسی در برخی کشورهای آمریکای جنوبی نظیر برزیل و کلمبیا نیز در کاهش حمایت‌های بین‌المللی از خوان گوایدو بی‌تأثیر نبوده است.

هنوز کاخ سفید و کاخ الیزه به‌طور رسمی از تغییر موضع خود در برابر ونزوئلا خبر نداده‌اند، اما امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در حاشیه برگزاری نشست بین‌المللی اخیر سازمان ملل متحد درباره تغییرات اقلیمی با مادورو دیدار کرد. در این دیدار حدود 90 ثانیه‌ای که در شرم‌الشیخ مصر صورت گرفت، مکرون به مادورو گفت: «خوشحال می‌شوم اگر بتوانیم بیشتر با یکدیگر صحبت کنیم، اگر بتوانیم کار دوجانبه مفید برای منطقه را آغاز کنیم».‌از طرف دیگر، رویترز می‌نویسد وزارت خزانه‌داری آمریکا علاوه بر اعطای امتیاز ویژه به شرکت عظیم نفتی «شورون»، امتیازات دیگری به این شرکت فعال در ونزوئلا اعطا کرده است. اما محدودیت‌هایی نیز برای دادن پول نقد به حکومت ونزوئلا اعمال کرده است. مقامات آمریکایی در این زمینه گفته‌اند این مجوز به‌گونه‌ای طراحی شده است که اجازه نمی‌دهد شرکت دولتی نفت و گاز ونزوئلا «پترولئوس دی ونزوئلا» از فروش نفت شرکت شورون درآمدی به دست آورد. این مجوز برای شش ماه صادر شده است و می‌تواند پس از این مدت دوباره تمدید شود.‌بنا بر اعلام شرکت شورون، مجوز صادرشده توسط دولت ایالات متحده «شفافیت بیشتری را به بخش نفت ونزوئلا خواهد داد» و به این شرکت اجازه می‌دهد از فروش نفتی که در حال حاضر در سرمایه‌گذاری مشترک خود با «پترولئوس دی ونزوئلا» تولید می‌شود، بهره‌مند شود.‌بعد از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ونزوئلا در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، بسیاری از شرکت‌های آمریکایی و اروپایی مانند انی، رپسول، «او ان جی سی» هند و حتی شورون آمریکا نتوانسته‌اند میلیاردها دلار بدهی خود از دولت ونزوئلا را دریافت کنند. به دنبال این تحریم‌های آمریکا در سال ۲۰۱۹، شورون معافیتی برای بازپرداخت بدهی‌های خود دریافت کرد. اما این معافیت یک سال بعد به حالت تعلیق درآمد. قبل از این تحریم‌ها، چهار شرکت مشترک «پترولئوس دی ونزوئلا» به همراه شورون حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام تولید و به سراسر جهان صادر می‌کردند. این مجوز برای کاهش تحریم نفتی ونزوئلا هم‌زمان با توافق نمایندگان حکومت نیکلاس مادورو با مخالفان در مکزیکوسیتی صادر شده بود. دو طرف توافق کرده‌اند که سازمان ملل بر پروژه‌های اجتماعی «توزیع غذا، بهداشت و زیرساخت‌ها» در این کشور نظارت کند. قرار است برخی از منابع مسدودشده ونزوئلا برای تأمین مالی پروژه‌های اجتماعی آزاد شود.