سیاست‌های ارزی دولت زیر ذره‌بین مجلس

‌شرق: مجلسی‌ها روز گذشته میزبان دو نفر از اصلی‌ترین نفرات تیم اقتصادی دولت، یعنی وزیر اقتصاد و دارایی و رئیس بانک مرکزی بودند؛ چراکه این روزها بیش از هر زمان دیگری شاهد افزایش افسارگسیخته قیمت ارز، کاهش بی‌سابقه ارزش پول ملی، کوچک‌شدن سفره مردم و به‌خطر‌افتادن معیشت بخش قابل‌توجهی از جامعه بوده‌ایم. از این رو با فراخواندن نفرات اصلی تیم اقتصادی دولت به صحن مجلس خواستار ارائه گزارش وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی درباره نوسانات اخیر ارزی و گرانی‌ها در بازار ارز و سایر بازارهای موازی مانندخودرو شدند تا با شنیدن دلایل و توضیحات آنها پشت درهای بسته و به‌صورت غیرعلنی، دلیل این بی‌سروسامانی اقتصادی و بی‌برنامگی را در میان صحبت‌هایشان بیابند و شاید برایش درمانی پیدا کنند. اما آن‌طور که از صحبت‌ها و موضع‌گیری نمایندگان با علنی‌شدن جلسه مشخص بود، ظاهرا دولتی‌ها نتوانسته بودند دلیل متقاعدکننده و موجهی ارائه دهند. به همین دلیل در نطق‌ها و تذکرات خود این عصبانیت را بروز دادند و با انتقاداتشان تیم اقتصادی دولت را تا حدی نواختند.

صبح روز گذشته همان‌طور‌که از قبل اعلام شده بود، جلسه غیرعلنی مجلس با حضور رئیس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد و دارایی پشت درهای بسته و به دور از چشم رسانه‌ها تشکیل شد. صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی در جلسه غیرعلنی گزارشی درباره اقدامات ارزی دولت به نمایندگان ارائه کرد و در ادامه نیز نمایندگان گزارش خاندوزی، وزیر اقتصاد و دارایی را شنیدند. پس از آن با علنی‌شدن صحن مجلس، بررسی گزارش کمیسیون اقتصادی درباره ارزیابی سیاست‌ها و اقدامات ارزی دولت در دستور کار قرار گرفت‌ اما در ادامه جلسه رئیس مجلس و نمایندگان از مدیریت بازار ارز انتقاد کردند و خاندوزی و صالح‌آبادی به دفاع از عملکرد خود پرداختند.

 خاندوزی: استقراض دولت از بانک مرکزی به صفر رسیده است

احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی روز گذشته در ارزیابی سیاست‌ها و اقدامات ارزی دولت با اشاره به عملکرد و خروجی نتایج مربوط به این سیاست‌های مالی خطاب به نمایندگان مدعی شد: «اول دی‌ماه ۱۴۰۱ استقراض دولت از بابت کسری و از محل تن‌خواه و بانک مرکزی به صفر رسیده است. شاید برای اولین بار در ‌ایام گذشته است که مسئله کسری بودجه و استقراض از بانک مرکزی به کمترین عدد ممکن رسیده است». او همچنین بیان کرد: «21 شهریور در نامه‌ای به رئیس مجلس درخواست کردم ابزار کنترلی برای کنترل تقاضاهای دلالی، سفته‌بازی و سوداگری بازار ارز ایجاد شود که یک‌بار برای همیشه به این وضعیت خاتمه دهیم. با تصویب طرح مالیات بر سوداگری و عایدی سرمایه به دوران سوداگری و سفته‌بازی در بازار ارز پایان خواهیم داد». علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی نیز در سخنانی در جلسه روز گذشته مجلس بیان کرد: «نرخ سود بانکی یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار در بازار ارز است که در تمام کشورهای دنیا به‌عنوان یک سیاست پولی برای مدیریت بازار ارز از آن استفاده می‌شود».

انتقادات صریح «قالیباف» از  مدیریت بازار  ارز

پس از سخنان رئیس‌کل بانک مرکزی و وزیر امور اقتصاد و دارایی، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس به جمع‌بندی آنچه گذشت پرداخت و با بیان اینکه «وضعیت ارز قابل‌قبول نیست»، گفت ‌در جلسه سران قوا بنا شد که موضوع ارز به‌طور‌خاص دنبال شود و بازار ارز را سروسامان خواهیم داد.

محمدباقر قالیباف ادامه داد: «در موضوع مربوط به ارز در ایران باید کار را به سه بخش دسته‌بندی و سپس جمع‌بندی کرد؛ یک‌سری موضوعات اقتصادی است، بدان معنا که باید موضوع چاپ پول و نقدینگی و روند آن در مدار درست خود قرار گیرد. موضوع ناترازی بودجه و اصلاح ساختار بودجه هم مبانی اقتصادی است که باید به آن توجه شود. باید این موضوع سیاست دولت و مجلس باشد و آنها بر آن اصرار کنند. همچنین موضوع نرخ‌گذاری ارز هم مشخص شود که قرار است تک‌نرخی، شناور‌ یا دستوری باشد. اینها موضوعات مهمی است که باید مورد‌توجه قرار گیرد». رئیس مجلس با تأکید بر اینکه در تمامی این موارد فصل‌الخطاب قانون است، ادامه داد: «امسال قانون تصویب کردیم اما اجرا نشد که این هم جزء اشکالات است. بحث دیگر مربوط به آقای صالح‌آبادی و موضوعات مربوط به حوزه مدیریتی است. ما قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز را تصویب کردیم. علاوه بر آن موضوع ارز، سکه و ریال و سیاست‌های اتخاذی در حوزه مدیریتی بانک مرکزی است. البته که باید دست بانک مرکزی از جهت مدیریتی هم باز باشد تا بتواند امور خود را دنبال کند».

واکنش منتقدان سیاست‌های ارزی دولت در صحن علنی

نمایندگان نیز در صحن علنی مجلس در ارزیابی سیاست‌ها و اقدامات ارزی دولت در نطق‌های خود اظهارات متفاوتی را بیان کردند. حسین حسین‌زاده‌بحرینی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه «اگر در موضوع ارز، ‌به واقعیت میدان توجه نشود، تنها خودمان را گول زده و اطلاعات غلط به مردم می‌دهیم» گفت: «واقعیت این است که ورودی و خروجی کشور ما تقریبا متوازن است و واقعیت دیگر این است که برخی به هر دلیلی تصمیم می‌گیرند با استفاده از این فضا، پول ملی خود را به ارز خارجی تبدیل کرده یا احتکار یا خروج سرمایه داشته باشند. اینها واقعیات بوده و انکار آن خطاست و ارجاع این واقعیت به تنهایی به بانک مرکزی خطای دوم است. این واقعیت در اقتصاد ایران شکل گرفته و در بسیاری از کشورها وجود ندارد. برخورد با این واقعیت مستلزم داشتن تدبیر از سوی مجلس است». ‌این نماینده مجلس ادامه داد: «اگر کسی بنایی برای احتکار ارز دارد، باید مجلس برای آن تدبیر کند که آن‌هم طرح مالیات بر عایدی سرمایه است. اگر کسی خروج سرمایه انجام می‌دهد، باید سایر دارایی‌های او در ایران مورد توجه حاکمیت قرار گیرد. چرا این فرد در ترکیه منزل می‌خرد؟ باید دارایی او هم در ایران زیر تیغ حاکمیت قرار گیرد که الان ما تنقیحی برای آن قائل نیستیم؛ گو اینکه این را حق مسلم فرد دانسته که پول ملی کشور را تضعیف کرده و به تمام مردم آسیب زده تا تمام دارایی خود را از کشور خارج کرده و در قالب دارایی فیزیکی در کشور دیگری اندوخته کند. مجلس باید به این حوزه ورود کند و فقط در اختیار بانک مرکزی نیست. هجمه به بانک مرکزی چیزی از مسئولیت ما به‌عنوان نماینده مجلس کم نمی‌کند».

گزارش کمیسیون اقتصادی توجیه است

از سوی دیگر روح‌الله ایزدی، نماینده مردم تهران در مجلس اظهار کرد: «سیاست‌های ما در حوزه ارز غلط است و مدیریت صحیح نیز بر بازار غیررسمی ارز وجود ندارد».

او در بخش دیگری از سخنانش گفت: «گزارش کمیسیون اقتصادی نیز توجیه ماجراست، ما بازار ارز را رها کردیم و اقتصاد را دلاریزه کرده و به پیمان‌های دوجانبه توجهی نداریم. صادرات ریالی را نیز اصلا مورد توجه قرار نمی‌دهیم. در بانک مرکزی همچنان تیم آقای روحانی کار می‌کند. همان‌طور‌که در سازمان برنامه تیم آقای روحانی مشغول به کار است. با این رویه تغییری در وضعیت شکل نخواهد گرفت».

ارجاع همه مسائل و مشکلات به ضعف سیستم بانک مرکزی کم‌لطفی است

مسلم صالحی، دیگر نماینده مجلس نیز با بیان انتقاداتی بیان کرد: «قبول داریم درباره بانک مرکزی نقاط ضعفی وجود دارد اما اینکه بخواهیم همه مسائل و مشکلات را به ضعف سیستم بانک مرکزی ارجاع دهیم، مقداری کم‌لطفی است؛ چراکه تنها بانک مرکزی نیست و هماهنگی تیم اقتصادی در این زمینه مهم است. ما از عملکرد بانک مرکزی انتقاد داریم و در‌عین‌حال پیشنهادات خود را مطرح می‌کنیم».

رئیس بانک مرکزی اعتقادی به حفظ ارزش پول ملی ندارد

محسن زنگنه، نماینده مردم تربیت حیدریه نیز در نطقی انتقادی اظهار کرد که ما صرفا آقای همتی را در بانک مرکزی عوض کردیم اما همچنان سیاست‌های بانک مرکزی همان‌هایی است که در دولت آقای روحانی دنبال می‌شد. نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با انتقاد از سیاست‌ها و اقدامات ارزی دولت در صحن علنی مجلس گفت: «مسئله مبنایی است، متأسفانه رئیس بانک مرکزی اعتقادی به حفظ ارزش پول ملی ندارد و معتقد است نرخ ارز تابع نرخ تورم است و تورم که افزایش پیدا کند، به تبع آن نرخ ارز هم باید افزایش پیدا کند و به‌جای حفظ ارزش پول ملی، حفظ ارزش واقعی پول ملی را مطرح می‌کند». زنگنه افزود: «متأسفانه گزارش کمیسیون اقتصادی براساس همین مسیر تهیه شده است، کمیسیون اقتصادی در طرح بانک مرکزی و با این گزارش نشان داد که اعتقادی به وظیفه بانک مرکزی برای حفظ ارزش پول ملی ندارد».

برخی از وزرا و مقامات گزارشات غلط به دولت می‌دهند

اما عزت‌الله اکبری تالارپشتی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس معتقد است که برخی وزرا ‌و مقامات گزارشات غلط به دولت می‌دهند و گزارش رئیس کل بانک مرکزی در جلسه مجلس را فرافکنی خواند.‌ سیدغنی نظری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در سخنان انتقادی خود به آنچه بی‌کفایتی برخی از مسئولان اقتصادی خواند، اشاره کرد و گفت که دلار ۴۰ هزار تومان شده و روز‌به‌روز پول مردم دود می‌شود و به هوا می‌رود. در این خصوص تیم اقتصادی دولت که تیمی ناهماهنگ و فاقد فرماندهی مشخص است، باید حتما به مجلس پاسخ‌گو باشد.‌ اما محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس برخلاف سایر همکاران خود اظهار کرد که منابع ارزی کشور نسبت به گذشته بهبود یافته و پیش‌بینی کرد با اعمال مدیریت صحیح در بازار شاهد کاهش نرخ ارز باشیم.

صحبت‌های پشت تریبون مشکلی از بازار ارز حل نخواهد کرد

در کنار اظهارات متفاوت نمایندگان درباره سیاست‌های ارزی دولت، کاظم دلخوش، نماینده مردم صومعه‌سرا در مجلس در تذکری شفاهی گفت: «صحبت‌های پشت تریبون مشکلی از بازار ارز حل نخواهد کرد و با ادامه سیاست فعلی بانک مرکزی معلوم نیست تا شب عید چه بلایی بر سر مردم بیاید». او تأکید داشت که این سخنان درخصوص کنترل بازار ارز هیچ نتیجه‌ای ندارد؛ چراکه ۹۰ درصد ارز کشور در دست دولت است که از محل فروش نفت و پتروشیمی‌ها به دست می‌آید و تنها درصد ناچیزی در دست مردم است. در انتها هم دلخوش با طرح این سؤالات که آیا مدیریت درستی در این بازار وجود دارد؟ و آیا دولت توانسته به درستی در این حوزه سیاست‌گذاری کند؟ با تأکید بر این جمله که «اگر برای مدیریت بازار ارز کمبود قانون داریم، کمیسیون اقتصادی طرح بیاورد» به تذکر خود خاتمه داد.

انتقاد از اظهارات اخیر رئیس کل بانک مرکزی

علی بابایی‌کارنامی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در تذکری با تأکید بر لزوم حفظ شأن و اقتدار مجلس بر اساس قانون گفت: «اخیر رئیس کل بانک مرکزی در تریبون رسمی جمهوری اسلامی ایران اظهارنظری کردند و به‌نوعی بی‌ثباتی بازار ارز و افزایش نرخ ارز را ناشی از افزایش دستمزد کارگران عنوان کردند که واقعا خنده‌دار است». اگرچه رئیس بانک مرکزی مدعی شد که برای ثبات ارز در بازار برنامه دارند‌ اما با توجه به شرایط اقتصادی کشور بعید به نظر می‌رسد سیاست‌های فعلی دولت درباره کنترل قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی چندان اثرگذار باشد. از این رو مجلسی‌ها باید تدبیری عاجل بیندیشند تا بیش از این به سفره‌های خالی مردم فشار مضاعف وارد نشود.