تغییر فهم قانون اساسی به‌جای تغییر قانون

یافتن راهکاری برای اصلاح ساختار حکمرانی و خروج از دایره مشکلات سیاسی و بازگشت آرامش به کشور با اصلاح روش‌های حکمرانی یکی از مهم‌ترین مباحثی است که این روزها بسیار شنیده می‌شود. روز گذشته نیز که همایش ملی مسئولیت اجرای قانون اساسی، با حضور سید‌ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی برگزار شد، اصلاح در حکمرانی فصل مشترک صحبت‌های سخنرانان بود؛ هرچند همچنان مباحث در کلی‌گویی ماند و حتی از تبیین وعده «حکمرانی نوین» قالیباف و «‌اصلاح سیاست‌های کلی نظام در صورت نیاز» که مجوز مقام معظم رهبری به رئیس‌جمهور بود هم سخنی به میان نیامد.

درحالی‌که بسیاری از کارشناسان سیاسی بر ضرورت اصلاح و حتی اصلاح مشروع قانون اساسی به‌عنوان راهکاری قانونی برای شنیدن صدای معترضان تأکید دارند، به نظر می‌رسد تلاش برای این مهم همچنان یک تابو است و دیروز هم رئیس‌جمهور با بیان این جمله که «قانون اساسی ایران هیچ بن‌بستی ندارد» بر این دیدگاه صحه گذاشت که هر اصلاحی باید بدون درنظرگرفتن قانون اساسی رخ دهد. او اظهار کرد: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به نحوی تنظیم، تدوین و نهایی شد که در اجرای آن و در اداره امور کشور با هیچ بن‌بستی مواجه نخواهیم شد و این از ویژگی‌های قانون اساسی ماست. سید‌ابراهیم رئیسی در همایش ملی مسئولیت اجرای قانون اساسی، قانون اساسی را «میثاق ملی و تبلور و تجسم انقلاب شکوهمند اسلامی» دانست که «تضمین‌کننده جمهوریت و اسلامیت نظام و حقوق اساسی و آزادی‌های مشروع است».

با توجه به نادیده‌گرفتن و عدم اجرای بخش مهمی از اصل‌های قانون اساسی، روز گذشته رئیسی «نظارت بر اجرای قانون اساسی را هم برای صاحبان حق و هم برای صاحبان تکلیف مؤثر و سازنده دانست تا هم صاحبان حق ببینند و بدانند که بر اساس قانون اساسی از چه حقوقی برخوردارند و هم صاحبان تکلیف بدانند که آیا به تکالیف خود عمل کرده‌اند یا نه؟». رئیس‌جمهور با بیان اینکه «اگر در برخی بخش‌های اجرای قانون اساسی ناکارآمدی‌هایی وجود دارد، نباید به حساب این میثاق ملی نوشته شود»، افزود: قانون اساسی مشتمل بر اصول و ارزش‌هایی مثل جمهوریت، اسلامیت، استقلال و آزادی است که غیرقابل‌ تغییر هستند‌ اما در کنار آن روش‌ها و ساز‌و‌کارهای اجرای قانون اساسی حتما قابل تغییر و ارتقا هستند و عندالاقتضا می‌توان ساز‌و‌کارهای اجرای آن را مورد ‌تجدیدنظر قرار داد. وی با اشاره به آیه شریفه «لِیَقُومَ النَّاسُ بِالقِسطِ» بر ضرورت مردمی‌سازی اجرای قانون اساسی، تأکید و اظهار کرد: اگر دستگاه‌های آموزشی مفهوم و اجرای عدالت را به مردم آموزش دهند، چنین مردمی قطعا فقر، فساد و تبعیض را برنمی‌تابند و خودشان برای اجرای آن پیش‌قدم خواهند شد و در هر بخشی که مردم در آن نقش و مشارکت داشته‌اند، شاهد موفقیت بوده و خواهیم بود. وی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع مطالبه‌گری و پاسخ‌گویی در قانون اساسی اشاره و اظهار کرد: تفاوت نظام اداری ما با سایر نظام‌های دنیا در این است که در نظام مدیریت اسلامی فرد مسئول باید خود را در برابر خدای متعال، عموم مردم، ارباب‌رجوع و سلسله‌مراتب نظام اداری پاسخ‌گو بداند. وی ضمن دعوت از نخبگان، استادان، صاحبان قلم و تریبون و همچنین عموم مردم به مطالبه‌گری اجرای کامل قانون اساسی تصریح کرد: همه حق‌شناسان، حق‌دان‌ها و حق‌خواهان می‌توانند در زمینه اجرای قانون اساسی مطالبه‌گری کنند تا بتوانیم عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم.

سندی معتبرتر  از قانون اساسی نداریم

رئیس مجلس هم که چندی است‌ از اصلاح ساختارهای معیوب و حکمرانی نوین سخن گفته و البته بسته به فضایی که مشغول سخنرانی در آن باشد، این حکمرانی را تعریف می‌کند، دیروز گفت: «هیچ سندی معتبرتر، مؤثرتر، مورد وثوق‌تر و در دسترس‌تر از قانون اساسی نداریم». قالیباف در ادامه گفت: «‌قانون و اجرای آن و فرهنگ قانون‌گرایی، مهم‌ترین زیرساخت نرم‌افزاری برای هر جامعه و حاکمیتی است و البته که بیشتر و پیش‌تر از هر‌کسی، نمایندگان و کارگزاران نظام مکلف به تعهد به اجرای قانون اساسی هستند». قالیباف در ادامه تصریح کرد: در اهمیت قانون اساسی ما همین بس که بدانیم در دو، سه ماه اخیر دشمن کجا را هدف قرار گرفته است؟ امروز دشمن انسجام و وحدت ملی ما، یکپارچگی سرزمینی ما و در حقیقت دشمن همه ویژگی‌های قانون اساسی و میثاق ملی ما را مورد هجمه قرار داده، از این‌رو باید بدانیم برنامه دشمن علیه هویت ملی، امنیت ملی و پیشرفت ملی ما است. پس همه آنهایی که دل در گرو ایران عزیز و دل در گرو اسلام و افتخار این سرزمین دارند، باید برای اجرای تمام‌عیار قانون اساسی تلاش کنند که اجرای قانون اساسی باطل‌السحر برنامه دشمن علیه هویت ملی، امنیت ملی و پیشرفت ما است.