گزارش «شرق» از آخرین تحولات هسته‌ای ایران پس از صدور قطع‌نامه شورای حکام
پاسخ کنترل‌شده
همان‌طور که «شرق» در گزارش دیروز سه‌شنبه خود تأکید داشت، از مجموعه مواضع دو طرف (ایران و غرب) پس از صدور قطع‌نامه شورای حکام چنین برمی‌آید که وضعیت پرونده فعالیت‌های هسته‌ای در یک فضای گرگ‌و‌میش، مبهم و گنگ قرار دارد؛ بنابراین نه تهران دست به واکنش تند برای تقابل با قطع‌نامه اخیر شورای حکام می‌زند و نه غرب و به‌ویژه آژانس هم فضا را ملتهب‌تر می‌کند.
شرق: همان‌طور که «شرق» در گزارش دیروز سه‌شنبه خود تأکید داشت، از مجموعه مواضع دو طرف (ایران و غرب) پس از صدور قطع‌نامه شورای حکام چنین برمی‌آید که وضعیت پرونده فعالیت‌های هسته‌ای در یک فضای گرگ‌و‌میش، مبهم و گنگ قرار دارد؛ بنابراین نه تهران دست به واکنش تند برای تقابل با قطع‌نامه اخیر شورای حکام می‌زند و نه غرب و به‌ویژه آژانس هم فضا را ملتهب‌تر می‌کند. از طرف دیگر «شرق» بارها تصریح کرده بود که جزئیات واکنش ایران به قطع‌نامه شورای حکام، نقش تعیین‌کننده‌ای در سمت و سودهی به آینده مذاکرات و روند پرونده فعالیت‌های هسته‌ای خواهد داشت. با درنظرگرفتن این دو نکته و با مشخص‌شدن جزئیات پاسخ تهران به قطع‌نامه شورای حکام می‌توان این‌گونه استنباط کرد که جمهوری اسلامی ایران به سناریوی «پاسخ کنترل‌شده» روی آورده است تا از یک طرف دولت سیزدهم از نگاه جریان رادیکال داخلی متهم به مماشات، سکوت و انفعال نشود و هم‌زمان این واکنش به قدری تند نباشد که نهایتا به بحرانی‌ترشدن روابط ایران و آژانس و پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران منجر شود. به‌ویژه آنکه ایران اکنون در حوزه سیاست خارجی با مجموعه‌ای از چالش‌های ریز و درشت مواجه است و به‌همین‌دلیل تشدید بحران در زمینه هسته‌ای هم می‌تواند دولت سیزدهم را به نقطه غیرقابل مدیریت سوق دهد؛ پس تهران بهترین و عاقلانه‌ترین حرکت را در پیش‌گرفتن پاسخ کنترل‌شده دیده است.
جزئیات پاسخ تهران
سازمان انرژی اتمی در واکنش به قطع‌نامه شورای حکام اقدام به تولید اورانیوم تا غنای ۶۰ درصد در سایت فردو کرد و صبح روز دوشنبه تولید آن به مرحله پایداری رسید. از این لحاظ برای اولین بار، سازمان انرژی اتمی ایران تولید اورانیوم ۶۰ درصد را در فردو آغاز و میزان تولید اورانیوم ۶۰درصدی خود را افزایش داد. اقدامات در فردو به این شرح است: آغاز روند تعویض ماشین‌های سانتریفیوژ نسل اول با ماشین‌های پیشرفته IR-6 در این مجتمع که باعث افزایش چشمگیر ظرفیت تولید می‌شود. آغاز روند تجهیز سالن B (واحد یک) با ظرفیت هشت زنجیره جدید که با توجه به ضرورت ایجاد زیرساخت به شکل مرحله‌ای صورت خواهد گرفت. غنی‌سازی ۶۰ درصد در مجتمع شهید احمدی‌روشن (نطنز) نیز همچنان ادامه دارد. همچنین در دومین اقدام در واکنش به قطع‌نامه مذکور، ایران دو آبشار دیگر IR-2m و IR-4 را در سایت نطنز بازبینی و گازدهی کرد و دو آبشار دیگر از این ماشین‌ها برای گازدهی آماده شده است. اقدامات صورت‌گرفته در نطنز نیز به این شرح است: گازدهی به دو زنجیره جدید از ماشین‌های پیشرفته نوع IR-2m و IR-4؛ شروع پاسیواسیون دو زنجیره دیگر از همین نوع (IR-2m و IR-4 ) که در روزهای آینده به مرحله گازدهی خواهد رسید. آغاز روند راه‌اندازی واحد B۱۰۰۰ با ظرفیت هشت واحد با توجه به اینکه تکمیل این اقدام با توجه به ضرورت ایجاد زیرساخت، به شکل مرحله‌ای صورت خواهد گرفت.
بعد از رسانه‌ای‌شدن جزئیات واکنش ایران به صدور قطع‌نامه شورای حکام بود که رئیس سازمان انرژی اتمی تولید اورانیوم ۶۰درصدی در سایت فردو از روز دوشنبه را تأیید کرد. محمد اسلامی در حاشیه بازدید از بیستمین نمایشگاه محیط زیست درباره واکنش ایران به قطع‌نامه شورای حکام گفت: «گفته بودیم که فشار و قطع‌نامه سیاسی چیزی را تغییر نمی‌دهد و صدور قطع‌نامه واکنش جدی دارد و به‌همین‌خاطر تولید اورانیوم ۶۰ درصد در فردو از روز گذشته آغاز شده است».
واشنگتن و انتخاب گزینه دیپلماسی
این روزها که از مواضع و عملکرد دولت بایدن تنها پروژه تشدید فشار بر تهران در همه ابعاد و سطوح به چشم می‌خورد، راب مالی دست به تغییر لحن در برابر ایران زده و از انتخاب گزینه «دیپلماسی» از سوی ایالات متحده می‌گوید. در‌حالی‌که پیش‌تر همه مقامات کاخ سفید و حتی وزارت امور خاجه آمریکا به‌صراحت بیان کرده بودند که تا زمان قطع ارسال پهپاد به روسیه و آنچه واشنگتن از آن به‌عنوان سرکوب معترضان در ایران یاد می‌کند، تمایلی به تداوم مذاکرات هسته‌ای و توافق با تهران برای احیای برجام ندارد و تمرکز و اولویت سیاست خارجی آمریکا فعلا بر تحولات داخلی ایران متمرکز خواهد بود. حتی یک خبرگزاری آلمانی از «کنار‌گذاشتن گزینه مذاکرات هسته‌ای برای احیای برجام از سوی دولت بایدن برای همیشه» خبر داده بود. از‌این‌رو چرخش راب مالی و تأکید بر انتخاب گزینه دیپلماسی در برابر تهران شاید در چارچوب همان گزاره پیش‌گفته «شرق» قابل ارزیابی باشد که غرب نیز به‌خصوص بعد از صدور قطع‌نامه به دنبال تحریک تهران برای انتخاب گزینه‌های تند نیست. با در‌نظر‌داشتن این نکته نماینده ویژه آمریکا در امور ایران با طرح ادعای کمک تهران به مسکو در جنگ با اوکراین تأکید کرد: «واشنگتن به گزینه دیپلماسی برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باور دارد».
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در گفت‌وگویی که با شبکه الجزیره داشت، گفت: «باید با هوشیاری گام‌های ایران در زمینه پرونده هسته‌ای را تحت نظر داشته باشیم. واشنگتن به گزینه دیپلماسی برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باور دارد». این مقام آمریکایی همچنین مدعی شد که تهران پاسخ‌های اساسی به پرسش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نداده است. او بیان کرد که مدیرکل آژانس انرژی اتمی شخصی مستقل و حرفه‌ای است و تا زمانی که ایران به پرسش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پاسخ ندهد، این آژانس راهی به جز ادامه‌دادن تحقیقات ندارد. رابرت مالی همچنین تأکید کرد که ابزارهای دیگر تعامل با ایران همچنان موجود است. در کنار لحن ملایم مالی، بلینکن هم واکنش تندی نسبت به افزایش تولید اورانیوم ۶۰ درصدی در ایران نداشت که می‌تواند مکمل تغییر فاز کاخ سفید باشد. وزیر امور خارجه آمریکا در نشست خبری مشترک با محمد بن عبدالرحمن، همتای قطری‌اش، تأکید کرد که نمی‌توان گزارش‌ها درخصوص غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی از سوی ایران در سایت فردو را تأیید کرد. او همچنین گفت که ایران تلاش می‌کند مسائلی را وارد (مذاکرات) کند که ارتباطی با تلاش‌ها برای احیای برجام ندارد. البته وزیر امور خارجه قطر نیز از گفت‌وگو درباره توافق هسته‌ای با همتای آمریکایی‌اش خبر داد. محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی در نشست خبری خود با بلینکن، عنوان کرد که درخصوص تحولات توافق هسته‌ای با همتای آمریکایی خود رایزنی کرده است. سکان‌دار سیاست خارجی قطر تأکید کرد که اکنون در حال بررسی گزارش‌ها درخصوص برنامه هسته‌ای ایران هستیم و معتقدیم که «دیپلماسی» بهترین راه تعامل است.
همچنان از قاره سبز ساز ناکوک شنیده می‌شود
اگرچه واشنگتن دست به تغییر لحن در برابر تهران، حتی به صورت موقت زده است؛ اما در آن سو اروپایی‌ها که در پروسه مذاکرات نقش پلیس خوب را داشته‌اند، اکنون به شکل تمام‌عیاری گزینه تقابل با ایران را پیش می‌برند. در همین راستا رئیس پارلمان اروپا اعلام کرد که تا اطلاع ثانوی ارتباطات و گفت‌وگوهای مستقیم میان این نهاد اروپایی و جمهوری اسلامی ایران قطع می‌شود. به گزارش یورونیوز، روبرتا متسولا همچنین تأکید کرد که «اروپا چشمان خود را روی معترضانی که چشم امید به ما دارند، نخواهد بست». رئیس پارلمان اروپا همچنین با انتقاد از صدور حکم اعدام برای برخی از حاضران در وقایع اخیر از اعمال تحریم‌ها علیه ایران استقبال کرد و گفت: «نمایندگان پارلمان در همین راستا تصمیم گرفتند تا اطلاع ثانوی هیچ تماس مستقیمی میان پارلمان اروپا و همتایان رسمی ایران برقرار نکنند».
در کنار این اقدام پارلمان اروپا، جیمز کلورلی، وزیر امور خارجه انگلیس، هم در گفت‌وگویی با روزنامه الشرق‌الاوسط اتهامات و ادعاهایی را علیه تهران مطرح کرد. رئیس دستگاه سیاست خارجی انگلستان در این مصاحبه و در توضیح اینکه آیا می‌تواند بگوید مذاکرات احیای توافق هسته‌ای حالا دیگر به پایان رسیده است، بیان کرد: «ما توافق بسیار منصفانه‌ای را در مارس امسال به ایرانی‌ها ارائه کردیم، آنها هنوز قرار است پاسخ بدهند. در‌این‌بین، شاهد اقداماتی علیه زنان ایرانی بوده‌ایم که از جمهوری اسلامی ایران انتقاد می‌کنند. شاهد صادرات پهپادهای‌شان به روسیه بوده‌ایم». با وجود اینکه تهران تأکید کرده که تولید و به‌کارگیری تسلیحات هسته‌ای جایی در دکترین دفاعی ایران ندارد، کلورلی دوباره دست به اتهام‌زنی علیه ایران زد و افزود: «ما به جلوگیری از دستیابی ایران به یک سلاح اتمی متعهدیم؛ اما الان به خود ایران بستگی دارد تا به مذاکراتی که کردیم، پاسخی هدفمند بدهد. توپ در زمین ایران است و حالا آنها واقعا باید پاسخ بدهند». وزیر امور خارجه انگلیس در پاسخ به اینکه آیا این اظهارات او به این معناست که این مذاکرات پایان یافته‌اند، ادعا کرد: «همان‌طور که گفتم، مذاکراتی که انجام دادیم و پیشنهادی که مطرح کردیم، معقول و عمل‌گرایانه بود. ایرانی‌ها تاکنون همکاری مناسبی در این زمینه نداشته‌اند. علاوه‌بر‌این، نظر من این است، پیامی که می‌توانم به حاکمیت ایران بفرستم این است که اقداماتی انجام دهند که موجب همکاری بهتر با این روند شود. ما توافقی را پیشنهاد کردیم، توافق خیلی خوبی است و ایرانی‌ها باید آن را به کار بگیرند».
تل‌آویو و تلاش برای برهم‌زدن بازی
در شرایطی که سیاست خارجی با فضای حساسی روبه‌روست بازگشت نتانیاهو به قدرت در اسرائیل هم زنگ خطر جدی را به صدا درآورده است. به باور بسیاری نتانیاهو در سایه تجربه 12ساله حضورش در پست نخست‌وزیری از توان دیپلماتیک لازم برای تشدید فشار جامعه جهانی علیه تهران و شکل‌نگرفتن فضایی مثبت در جهت بهبود بسترها با هدف ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای برخوردار است. در‌این‌باره دیدار اخیر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و آویو کوخاوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل در واشنگتن می‌تواند از آغاز این تلاش‌های ضدایرانی نتانیاهو حکایت داشته باشد؛ به‌ویژه آنکه کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد: «موضوع نقش ایران در منطقه از محورهای دیدار و گفت‌وگوی مشاور امنیت ملی آمریکا و رئیس ستاد ارتش اسرائیل در واشنگتن بوده است». در این بیانیه آمده است: «جیک سالیوان بر حمایت سرسختانه دولت آمریکا از امینت اسرائیل تأکید کرده و دو طرف درباره طیف گسترده‌ای از مسائل منطقه‌ای که نگرانی‌های دوجانبه‌ای درباره‌شان وجود دارد، تبادل نظر کردند». بیانیه کاخ سفید می‌افزاید: «آنها بر عزم مشترک‌شان برای رسیدگی به چالش‌های امنیتی که بر خاورمیانه اثر می‌گذارند، از‌جمله تهدیدهای ناشی از ایران و نیروهای نیابتی آن تأکید کردند و آقای سالیوان تعهد رئیس‌جمهور را نسبت به اطمینان‌یابی از اینکه ایران هیچ‌گاه به یک سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند، مورد تأکید قرار داد».
به موازات انجام سفر پنج‌روزه آویو کوخاوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل به واشنگتن با تمرکز بر آنچه «تهدید ایران» خوانده شده است، رئیس اطلاعات ارتش اسرائیل هم در یک سخنرانی ادعای تل‌آویو مبنی بر وجود اهداف نظامی در برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کرد. روزنامه اورشلیم‌پست نوشت آهارون هالیوا، رئیس اطلاعات ارتش اسرائیل، مدعی شد که ایران احتمالا به‌زودی، حداقل به شکل نمادین غنی‌سازی ۹۰ درصد سطح تسلیحاتی را آغاز خواهد کرد. هالیوا بر‌اساس این ادعا، در ادامه گفت: «جهان در‌این‌صورت به طور بی‌سابقه‌ای محک زده خواهد شد». اورشلیم‌پست هفته پیش به نقل از مقامات ارشد اسرائیلی گزارش داده بود که حتی اگر ایران از این آستانه نیز عبور کند، دو سال دیگر برای تهران زمان خواهد برد تا مسائل مربوط به تولید یک سلاح اتمی را حل کند. طبق گزارش اورشلیم‌پست، هالیوا در ادامه عنوان کرد که فکر نمی‌کند ایران بتواند به دلیل نگرانی‌هایش درباره واکنش اسرائیل و کشورهای غربی، تماما به سمت تولید یک سلاح اتمی برود. علاوه‌بر‌این، روزنامه تایمز آو اسرائیل گزارش داد این مقام ارتش می‌گوید ایران «پیشرفت چشمگیری» به سمت تولید اورانیوم با خلوص ۹۰ درصد داشته است. افزون بر آن، رئیس اطلاعات ارتش اسرائیل گفت که اگر لازم باشد به تأسیسات اتمی ایران حمله می‌کنیم و خوشحال می‌شویم که آمریکا کنار ما باشد».
