جامعه دوقطبی، چالش بزرگ «لولا»

 پیروزی لولا در انتخابات ریاست‌جمهوری برزیل، این سیاست‌مدار چپ‌گرا را که سال‌ها قبل به دلیل فساد از قدرت کنار رفته بود، دوباره به جایگاه اول سیاست در برزیل بازگرداند.

«لوئیز ایناسیو لولا دا‌سیلوا» در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری برزیل موفق شد با اختلاف کمتر از دو درصد آرا، ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهوری فعلی و رهبر راست افراطی را شکست دهد. به این ترتیب، لولا که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ سکان اداره برزیل را در اختیار داشت، پس از ۱۱ سال بار دیگر رئیس‌جمهوری منتخب مردم برزیل شد.

لولا، ۷۷ساله، پنج سال پس از آنکه در پی اجرای تحقیقات گسترده درباره فساد عمومی، به جرم پول‌شویی به زندان افتاد، بازگشتی چنین به سطح اول سیاست را رقم زد. او در سال ۲۰۱۷ به ۹ سال و نیم حبس محکوم شد، اما این حکم در سلسله جلسات دادگاه عالی که از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ برگزار شدند، لغو و او از زندان آزاد شد. دادگاه حکم داد که قاضی او نگاه جانبدارانه داشته و برای رسیدگی به پرونده صلاحیت نداشته است.

لولا در سخنرانی پس از پیروزی خود قول داد این کشور دستخوش دودستگی را متحد کند و برای حفاظت از جنگل‌های بارانی آمازون، کمک بین‌المللی درخواست کرد. او گفت به جای بستن قراردادهای تجاری‌ که «کشور ما را تا ابد به صادرات مواد خام محکوم می‌کند»، به دنبال تجارت جهانی منصفانه است.

بر اساس داده‌های پژوهشگاه فضایی برزیل (اینپه) جنگل‌زدایی در آمازون در همین ۱۲ ماه گذشته، ۶۴ درصد افزایش داشت و بر منطقه‌ای وسیع‌تر از شهر نیویورک اثر منفی گذاشت. این پس از آن است که در دو سال نخست دولت کنونی، منطقه‌ای به وسعت بیش از ۳.۴ میلیون هکتار یعنی بیش از مساحت کشور بلژیک، از بین رفت.

مانوئل آوانته یکی از بومیان برزیل به یورونیوز می‌گوید: «بولسونارو یک بار گفته بود ای‌ کاش ارتش برزیل با ما بومیان همان کاری را می‌کرد که سواره‌نظام ایالات متحده با بومیان آمریکا کرد. بنابراین او دوست ما نیست. مشکلات ما تمام نشده، اما امروز برای ما روز بزرگی است».

با‌این‌حال، بسیاری از رأی‌دهندگان به لولا و مشتاقان پیروزی او از اتفاق‌های بعدی نگران‌اند. یک مهندس تعمیر و نگهداری به نام ویلسون می‌گوید: «البته که نگرانم. خیلی نگرانم. ۵۵ سال دارم و هرگز ندیده بودم کشورمان این‌قدر قطبی‌شده و دچار چنددستگی باشد. احتمال آنکه بولسونارو هوادارانش را به خیابان فرا بخواند، زیاد است. هواداران خشن زیادی دارد. خودم به دلایل امنیتی هیچ پوستر تبلیغاتی لولا را به در خانه یا روی ماشینم نزدم. من افرادی را می‌شناسم که از بولسونارو حمایت می‌کنند و با آنها نمی‌توان به‌هیچ‌وجه بحث منطقی کرد. به نظر آنها، هشدار درباره اتفاق‌های آمازون چیزی جز توطئه کمونیست‌ها نیست. سطح گفت‌وگوی ما در این حد است».

مارینا، دختر ۲۴ساله ویلسون و دانشجوی دانشگاه سائوپائولو، افزود: «من زیست‌شناسی می‌خوانم و بی‌شک همه باید از آنچه دارد در آمازون رخ می‌دهد، نگران باشیم. اما انواع نظریه‌های توطئه را به خورد مردم داده‌اند. این یک انکار سازمان‌یافته حقیقت است». مارینا امیدوار است خشونتی که پدرش و دیگران از آن می‌ترسند، اتفاق نیفتد. اما او طوری برنامه‌ریزی کرد که بعد از اعلام نتیجه در خانه باشد: «امیدوارم مردم معقول باشند و تمام اختلاف‌ها در دادگاه حل‌وفصل شود. اما نمی‌توان مطمئن بود و فعلا از خانه بیرون نمی‌روم».

جو بایدن یکی از نخستین رهبران جهان بود که به لولا تبریک گفت و بر «آزاد، بی‌طرفانه و معتبر بودن» انتخابات برزیل تأکید کرد. او گفت: «من مشتاقانه در انتظار ادامه همکاری بین دو کشور در ماه‌ها و سال‌های آینده‌ام». امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز پیروزی را به لولا تبریک گفت و در پیامی توییتری افزود که رهبران دو کشور «پیوندهای دوستی بین کشورهایشان را احیا خواهند کرد».

دونالد ترامپ، رقیب سابق بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده، در روزهای پایانی کارزار انتخاباتی در برزیل در پی آن بود بر رأی‌دهندگان اثر بگذارد و از آنها خواست از لولا حمایت نکنند. او گفت که لولا «یک چپ‌گرای دیوانه تندرو است که کشورتان را در یک چشم به‌هم‌زدن، به فنا می‌دهد».

بولسونارو که به «ترامپ استوا» شهرت دارد، با رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده روابط گرمی برقرار کرد و ترامپ قبلا گفته بود که «دوستانی صمیمی»‌ هستند. اما چه عواملی باعث شد تا لولا در انتخابات ریاست‌جمهوری برزیل پیروز شود؟

 عوامل پیروزی لولا

ترس از دیکتاتوری نظامیان: در حالی که بسیاری از برزیلی‌ها لولا را به خاطر فسادی که در دو دولت قبلی او افشا شد هنوز نبخشیده‌اند، اما ترسی فراگیر در میان مردم وجود داشت که بولسونارو، از فرماندهان سابق ارتش، کشور را به سمت دیکتاتوری می‌برد. بولسونارو در دوره ریاست‌جمهوری خود، اعضای نیروهای مسلح برزیل را به سمت‌های کلیدی دولتی منصوب کرد. این اقدام او به استراتژی کارزار انتخاباتی لولا کمک کرد با شعار دفاع از نهادهای دموکراتیک نگاه‌های نگران برزیلی‌ها را به خود جلب کند.

اهمال‌ در خرید واکسن کرونا: بولسونارو در مدیریت همه‌گیری ویروس کرونا و بیماری کووید۱۹ که با تعلل در خرید واکسن، تمسخر علنی واکسیناسیون و اعمال محدودیت‌های اجتماعی همراه بود، مقصر اصلی کشته‌شدن نزدیک به ۷۰۰ هزار برزیلی شناخته می‌شود. عدم همدلی او با قربانیان بیماری کووید۱۹ و مخالفت با قرنطینه‌های اعمال‌شده از سوی برخی فرمانداران، وجهه او را در سطح داخلی و بین‌المللی تخریب کرد. 

ائتلاف فراگیر لولا: لولا همان‌طور که در دو پیروزی قبلی خود در انتخابات انجام داده بود، پایگاه رأی خود را گسترش داد و با عبور از حلقه احزاب چپ به سمت جلب میانه‌روها و حتی برخی احزاب راست‌گرا حرکت کرد. او معاون خود یعنی جرالدو آلکمین را از میان رهبران راست میانه برگزید. آقای آلکمین شخصی بود که در انتخابات سال ۲۰۰۶ از لولا شکست خورده بود. همچنین فرناندو هنریکه کاردوسو، رئیس‌جمهوری سابق و از رهبران چپ میانه نیز به حمایت از لولا پرداخت.

نوستالژی کاهش فقر: رأی منطقه شمال شرقی برزیل که متشکل از ۹ ایالت فقیر و دارای تنوع نژادی است، نقش مهمی در پیروزی لولا داشت. رأی‌دهندگان این مناطق خاطرات خوبی از دوران ریاست‌جمهوری او داشتند، به‌ویژه اینکه فقر را به‌شدت کاهش داد و با اجرای برنامه‌های حمایت و تأمین اجتماعی دسترسی آنها را به مراقبت‌های بهداشتی و آموزشی بهبود بخشید. آنها امیدوارند پس از تحمل تبعات اقتصادی و اجتماعی همه‌گیری کرونا باز هم با مدیریت لولا شاهد روزهای خوبی باشند.

اثر جفرسون: رابطه نزدیک بولسونارو با روبرتو جفرسون، نماینده سابق کنگره که یکشنبه گذشته، هنگامی که مأموران پلیس برای دستگیری او آمدند به سمت آنها شلیک کرد و نارنجک پرتاب کرد، موجب ریزش بخشی از آرای رئیس‌جمهوری فعلی برزیل شد. آقای جفرسون افزون بر اینکه متهم به رهبری یک گروه شبه‌نظامی ضد‌دموکراسی است، اخیرا یک عضو زن دادگاه عالی این کشور را به صورت آنلاین تهدید کرده بود. هر‌چند بولسونارو به‌سرعت آقای جفرسون را «گانگستر» خطاب کرد و از او تبری جست، ولی رفتارهای دوست قدیمی او تأثیرش را بر شکست انتخاباتی او گذاشت.

توانایی سازش: لولا پس از ادای سوگند در سال آینده میلادی، باید با کنگره‌ای که تحت سلطه احزاب محافظه‌کار است، همکاری کند. حزب لیبرال بولسونارو 

۹۹ کرسی‌ معادل یک‌پنجم آنها را در اختیار خواهد داشت. این فرضیه مطرح است که بسیاری از برزیلی‌ها پس از نمایش قدرتمند جناح راست در دور اول انتخابات، به این نتیجه رسیده‌اند که کشور برای ایجاد یک اکثریت کارآمد در کنگره نیازمند یک رئیس‌جمهوری آشتی‌جو است. لولا از نخستین باری که رئیس‌جمهوری برزیل شد، توانایی خود را برای مذاکره و ایجاد ائتلاف نشان داده است.

همسویی با مسیحیان انجیلی‌: یک‌سوم جمعیت برزیل یعنی بیش از ۶۵ میلیون نفر آنها مسیحی انجیلی هستند. در دور نخست انتخابات، نزدیک به ۷۰ درصد آنها به بولسونارو رأی دادند، اما لولا روزهای پایانی تبلیغات خود را در دور دوم انتخابات، صرف تبلیغ میان انجیلی‌ها کرد. او نامه‌ای به مسیحیان نوشت و با افشای دروغ‌های مطرح‌شده از سوی بولسونارو علیه خود، قول داد هرگز آزادی مذهبی را در برزیل محدود نکند. او همچنین اعلام کرد موضوع به رسمیت شناختن حق سقط جنین برای زنان در اختیار کنگره است و او دخالتی در روند قانون‌گذاری نخواهد کرد.