نقشی بر ایوان حسابرسی
پیش‌نویس طرح «نظام جامع حسابداری و حسابرسی» که از سوی چند نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی تهیه شده، در محافل حرفه‌ای در‌حال بررسی است. از نام طرح گرفته تا ماده آخر آن، نشان‌دهنده لزوم بررسی بیشتر متن طرح از سوی پیشنهاددهندگان محترم است. برای نمونه نام طرح، انتظار توجه به حسابداری ایجاد می‌کند اما عمده توجه طرح به حسابرسی بوده و تغییر یا الزام خاصی درباره حسابداری در آن ندارد. نمونه‌های مستلزم بررسی در متن طرح متعدد هستند اما در محتوای طرح، نکات مهم‌تری مستلزم بررسی هستند.
سیدحسن مرتضوی‌کیاسری - عضو جامعه حسابداران رسمی ایران
پیش‌نویس طرح «نظام جامع حسابداری و حسابرسی» که از سوی چند نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی تهیه شده، در محافل حرفه‌ای در‌حال بررسی است. از نام طرح گرفته تا ماده آخر آن، نشان‌دهنده لزوم بررسی بیشتر متن طرح از سوی پیشنهاددهندگان محترم است. برای نمونه نام طرح، انتظار توجه به حسابداری ایجاد می‌کند اما عمده توجه طرح به حسابرسی بوده و تغییر یا الزام خاصی درباره حسابداری در آن ندارد. نمونه‌های مستلزم بررسی در متن طرح متعدد هستند اما در محتوای طرح، نکات مهم‌تری مستلزم بررسی هستند.
تازگی طرح در ساختار مالی و اقتصادی کشور به اجرای آن ماهیت «آزمون و خطا» و مخاطره می‌دهد. بر‌خلاف قوانین مشابه قبلی، با وجود مفصل‌بودن، طرح چابکی و انعطاف لازم را برای اصلاح فوری ندارد.
در مقابل، موضوعات مهم و اساسی به آیین‌نامه‌های اجرائی ارجاع داده شده است. با تصویب کلیات و موارد اساسی در متن قانون و تفویض اختیار جزئیات به شیوه‌نامه‌های اجرائی، انعطاف و چابکی لازم به همراه قوام قانونی قابل‌تمهید است. همچنین تغییرات تدریجی در ساختار حسابرسی کشور باعث پرهیز از مخاطرات می‌شود.
مثلا جایگزینی شورای راهبری سازمان به‌جای دولت، به‌عنوان مرجع تصویب‌کننده مقررات اساسی در جامعه حسابداران رسمی و نیز استقلال کنترل کیفیت مؤسسات از جامعه نمونه این گام‌هاست. جدای از نقدهای واردشده هر تحولی در ساختار نظارت مالی کشور بدون توجه به دو موضوع اساسی، نقشی بی‌ثمر بر ایوان حسابرسی کشور خواهد بود: الف) ایجاد نظارت از پایه- نظام گزارشگری کشور نیازمند اعتبار‌بخشی از پایه است؛ زیرا تمرکز بر روش‌های گلوگاهی، مانند حسابرسی مالی و مالیاتی، بدون «حسابداری رسمی» مخاطرات سنگین در پی خواهد داشت. حسابرسی رسمی در خلأ حسابداری رسمی، به فرایندی شکل‌گرا، بی‌محتوا و فرمال مبدل می‌شود و هرگز کارا و اثربخش نخواهد بود.
در طرح مدنظر به نام «حسابداران امین» اشاره شده است ولی به جایگاه، وظایف، حق رأی و حق عضویت در انجمن و حتی به اعتبار‌بخش‌بودن فعالیت آنان اشاره‌ای نشده و صرفا با ذکر عنوان، جزئیات مربوطه به ضوابط پایین‌دستی معطوف شده است.
عدم تصریح ماهیت و جایگاه حسابداران امین، ضمن ایجاد ابهام در قانون، مهم‌ترین بخش از فرایند مالی کشور را با اعمال سلیقه مواجه می‌کند. ب) نقش سازمان حسابرسی. این سازمان، سرمایه و پشتوانه‌ای با‌ارزش برای حرفه و نظام نظارت مالی به شمار می‌آید اما بی‌توجهی به جایگاه اصلی سازمان، شبهه‌هایی برای حسابرسی کشور ایجاد کرده است. در شرایط کنونی، استقلال حرفه‌ای در پذیرش حسابرسی، مهم‌ترین ابهام در فعالیت سازمان است.
در پیش‌نویس طرح، مسئولیت حسابرسی و بازرسی قانونی شرکت‌های صد در‌صد دولتی، به سازمان حسابرسی واگذار شده است. اگر گزارش‌های مذکور برای انتشار عام و برای استفاده‌کنندگانی غیر از دولت باشد، این شبهه و آسیب‌های احتمالی آن بر اعتماد بازار سرمایه همچنان باقی می‌ماند. در ساختار ارائه‌شده در طرح، سازمان حسابرسی با آنکه مؤسسه حسابرسی دولتی و تحت نظارت سازمان راهبری حسابرسی محسوب شده اما یک‌یازدهم از کرسی‌های بالاترین رکن سازمان راهبری و یک‌پنجم از کرسی‌های هیئت‌مدیره آن را در اختیار می‌گیرد.
به دلیل تعداد زیاد حسابداران رسمی تحت استخدام سازمان حسابرسی، این سازمان به‌طور غیرمستقیم بر معرفی یک عضو دیگر شورا و یک عضو دیگر هیئت‌مدیره سازمان راهبری (توسط انجمن) نیز اثرگذار خواهد بود؛ بنابراین بالاترین ساختار نظارت حرفه، دچار دور و وابستگی متقابل خواهد شد.
با وجود لغو‌شدن اساسنامه سازمان، پس از اجرائی‌شدن طرح، ساختار آینده و مرجع تصویب‌کننده مقررات سازمان و نوع رابطه سازمان با انجمن نیز ابهام دارد.
در پیشنهاد همکاری سازمان با دیوان محاسبات که در طرح آمده و در پیشنهادهای ادغام آن با دیوان محاسبات که در جرگه‌ها و مباحث حرفه‌ای طرح می‌شود، باید توجه داشت که در قانون اساسی، مأموریت دیوان محدود به موارد بودجه‌ای است و احاله هر مسئولیت دیگر مغایر با قانون اساسی است. طرح، اهداف مناسبی را مدنظر قرار داده است اما پیشنهادهای طرح، متناسب با ساختار حسابرسی و اقتصاد کشور نبوده و باعث استیلای بوروکراسی و نهاد‌سالاری در حرفه و احتمال انحراف در اهداف طرح می‌شود. دسترسی به اهداف طرح، با اصلاح در ساختارهای فعلی، مخاطره کمتری در پی خواهد داشت.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
