در تولید غم استادیم

«تهران پر از غم است. مردم شادی می‌خواهند. خدا پدر فضای مجازی را بیامرزد که لبخند را به لب ما می‌آورد. در رسانه‌های رسمی دو کلمه حرف با مطایبه بزنیم باید پاسخ‌گو باشیم. فضای مجازی نعمت الهی است که نازل شده به‌خصوص برای ما ایرانیان».

این سخنان عزت‌الله ضرغامی، ‌وزیر میراث فرهنگی و گردشگری است در حاشیه جلسه شورای شهر تهران. او در گفت‌وگو با رسانه‌ها از عملکرد شهرداری در حوزه گردشگری انتقاد می‌کند و می‌گوید: فضای تهران پر از غم است و مردم شادی می‌خواهند اما اکنون نزدیک دو ماه است که به مناسبت ماه محرم و صفر شاهد نصب المان‌هایی مرتبط با این ایام‌ هستیم که در جای خود ارزشمند و قابل احترام است، درحالی‌که اکنون ربیع‌الاول است و ما به اعیاد این ماه نزدیک می‌شویم. المان‌های ماه محرم و صفر باید با المان‌های ماه جدید جایگزین شود. مردم به نشاط نیز نیاز دارند.

او ادامه می‌دهد: در حوزه حمل‌ونقل نیز در بسیاری از شهرهای دنیا اتوبوس‌های مخصوصی با رنگ زیبا به‌عنوان اتوبوس گردشگری فعالیت دارد. جای این اتوبوس‌ها در تهران خالی است. این اتوبوس‌ها اگر در تهران راه‌اندازی شود، می‌تواند نشاط و شادابی را در سطح شهر تقویت کند.

ضرغامی به آلودگی‌های بصری که در شهر تهران وجود دارد، اشاره می‌کند و می‌گوید همه ما خرابه‌هایی که سال‌ها در آن زباله جمع شده و فضای شهری را نازیبا کرده دیده‌ایم، این خرابه‌ها سال‌ها بلاتکلیف رها شده و حتی زباله‌های آن ‌هم جمع‌آوری نمی‌شود، درحالی‌که می‌توان از این فضاها به نفع شهر استفاده کرد و هرگاه صاحبان آن پیدا شدند، این فضا به آنها تحویل داده شود اما این فضاها تبدیل به زباله‌دانی شده است.

به گفته ضرغامی تصمیم‌گیران نسبت به مسائل اجتماعی و شادی‌آفرین بی‌اعتنا هستند و در تولید غم استاد و حرفه‌ای هستیم. او تأکید می‌کند که باید با شادی مباح زندگی در تهران را قابل‌تحمل کنیم.

سال گذشته نیز بی‌توجهی شهرداری به جمع‌آوری المان‌های عزاداری سبب انتقاد برخی از اعضای شورای شهر تهران شد. علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران، در گفت‌وگو با رسانه به شهرداری پیشنهاد کرد که با توجه به پایان‌رسیدن محرم و صفر و آغاز ربیع‌الاول به آذین‌بندی و ایجاد حال خوب و مفرح در سطح شهر برای شهروندان اقدام کنند.

او به لزوم افزایش نشاط اجتماعی میان شهروندان اشاره و گفته بود: نشاط اجتماعی سطوح مختلفی دارد. از یک جوان در سطح جامعه با توجه به شغل و درآمد مناسب و توان ازدواج به‌موقع، هرکدام از این موارد می‌تواند سطحی از نشاط و رضایتمندی از نظر روحی و روانی برای مردم ایجاد کند. ممکن است برخی اقدامات در ظاهر ارتباط چندانی با ایجاد نشاط نداشته باشند اما با نگاه عمیق‌تر به ارتباط آنها دست خواهیم یافت. وقتی از خانه به سمت محل کار حرکت کنیم و با نگاهی به سطح شهر، رنگ‌های دلخواه‌مان را ببینیم که برایمان شادی‌آفرین هستند، حتما حالمان بهتر می‌شود.

او به لزوم فراهم‌کردن برنامه‌های شاد و مفرح برای شهروندان تأکید می‌کند و می‌گوید: پیش‌بینی موقعیت‌های اجتماعی برای شادی و سرور مردم در چارچوب ضوابط، ارزش‌ها و اخلاق، حتما حال مردم را خوب و بهتر می‌کند.

به گفته سخنگوی شورای شهر تهران به بحث شادی و نشاط اجتماعی نباید به شکل یک امر سطحی نگاه کرد. این موارد می‌توانند پیام و محتوا‌محور باشند. دستگاه‌های مختلف در این زمینه در‌ حال کار و تولید هستند و معتقدیم سازمان زیباسازی شهرداری تهران از نهادهایی است که در سطح مناطق می‌تواند تحول‌های مهم در این راستا ایجاد کند.

نادعلی اضافه می‌کند: نباید فقط به ظاهر توجه شود؛ زیرا عده‌ای نقد می‌کنند که به مسائل فرهنگی باید عمیق‌تر توجه کرد، این نکته درست است اما ظاهر و باطن شهر همیشه مانند روح و جسم ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. باید روی ظاهر و باطن شهر به یک میزان کار کرد و با رفع آسیب‌ها به‌تدریج شاهد اتفاق بهتری در سطح شهر خواهیم بود.

این نخستین بار نیست که در یک سال گذشته توجه به المان‌های عزاداری در تهران و بی‌توجهی به موضوع نشاط اجتماعی مورد انتقاد مسئولان قرار می‌گیرد، در این یک سال تهران بیش از سال‌های گذشته سیاه‌پوش شد و حتی پارچه‌های سیاه درختان تهران را هم به رنگ عزا کرده بود.

مرور تذکرات برخی از اعضای شورای شهر تهران نیز تأییدکننده این حرف است.‌ دو هفته مانده به آغاز سال جدید در‌حالی‌که تهران هیچ نشانه‌ای از نوروز نداشت، زهرا شمس‌احسان رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران در تذکری به شهردار تهران با اشاره به هم‌زمانی و تقارن اعیاد شعبانیه با نوروز گفته بود: متأسفانه در شرایطی که دو هفته تا شروع سال ۱۴۰۱ به عنوان سال آغازین از قرن جدید باقی مانده است،‌ شهر حال و هوای نوروزی و تحرک و پویایی لازم را ندارد. انتظار می‌رفت شهرداری تهران از مدت‌ها قبل نسبت به طراحی و برنامه‌ریزی رویدادهای فرهنگی متناسب برای این روزهای فرخنده، اقدامات لازم را به عمل آورد، اما دستورالعمل طرح استقبال از نوروز ۱۴۰۱ با تأخیر ارسال شده که منجر به نوعی بی‌برنامگی و تکرار برنامه‌های کلیشه‌ای متداول در سالیان گذشته خواهد شد.

پس از نوروز نیز برخی از اعضای شورای شهر تهران از عملکرد شهرداری در این حوزه گلایه کردند. مهدی عباسی، رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران گفت مردم بعد از دو سال از شیوع کرونا نوروزی متفاوت داشتند و جامعه آماده بود مشارکتی فعال در مسائل اجتماعی داشته باشد؛ به‌خصوص در محلات جنوب تهران. پنج گروه از طرف من در این ایام به پنج پهنه شهر تهران رفتند که گزارش محرمانه آن را از عملکرد شهرداری تهران در این مدت به شهردار تهران ارائه می‌کنند که البته هدف‌مان  مقایسه نبود.

کارشناسان شهری معتقدند شادی جزئی جدایی‌ناپذیر از روابط اجتماعی شهر است و داشتن جامعه سالم و پایدار مشروط به داشتن افرادی سالم و شاد است. این مسئله تمایل زیاد شهرهای مدرن به داشتن مکان‌های شاد را نیز به‌خوبی توجیه می‌کند؛ بنابراین شهرهایی که به دنبال پایداری هستند، اولویت‌های خود را بر روی شهر شاد و شادی ساکنان آن و ارتقای کیفیت محیطی و عدالت اجتماعی قرار داده‌اند.

به گفته جامعه‌شناسان شهری، امروزه داشتن شهر شاد به یکی از دلایل اصلی سیستم‌های مدیریت شهری به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته تبدیل شده است؛ از این‌رو برنامه‌ریزان شهری برای داشتن شهری سرزنده و شاد تلاش می‌کنند تا تأثیر فضاهای شهری بر ساکنان را بررسی کنند. شهرها باید به چیزی فراتر از طراحی ساختمان و شبکه رفت‌و‌آمد بیندیشند؛ لازم است فضاهایی خلق شود که با نیازهای امروزی و همان افزایش شادی مطابقت داشته باشد که در این فضاها روحیه و احساس شهروندان جست‌وجو می‌شود که در ارتباط با مکان‌ها و فضاهای شهری تأثیر زیادی می‌پذیرد.

به نظر می‌رسد علاوه بر اینکه عوامل اقتصادی اجتماعی در پایین‌بودن نشاط و شادی‌های شهروندان تأثیرگذارند، یکی از عواملی که نسبت به چند دهه گذشته بیشترین تأثیر در نشاط و شادی شهرها و شهروندان را داشته، عوامل کالبدی یا همان فضاهای شهری است؛ زیرا به دلیل رشد سریع جمعیت و وسعت شهرها و نیز ترافیک، آلودگی بصری، در دسترس نبودن خدمات، نبود فضاهای عمومی مناسب برای تفریح، عدم ارتباطات اجتماعی، نبود پیاده‌‌روی مناسب و در کل نبود فضاهای جاذب جمعیت و سایر موارد، فضاهای شهری عملکرد واقعی شهر شاد خود را از دست داده‌اند؛ طوری که ضعف، سرزندگی و احساس شادی در مکان‌ها و فضاهای شهری به عنوان یکی از چالش‌های اساسی برنامه‌ریزان شهری و طراحان شهری معاصر 

تلقی می‌شود.